حجت‌الاسلام سيدصادق حسيني اشكوري، مدير موسسه مجمع ذخاير اسلامي در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، در معرفي فعاليت‌ها و اهداف اين موسسه عنوان داشت: موسسه مجمع ذخاير اسلامي سال 1355 هجري شمسي توسط علامه محقق سيد احمد حسيني‌اشكوري(پدرم) كه از پيشگامان و فعالان فهرستنگاري نسخ خطي ايران است، در قم تأسيس شد.

وي افزود: اين موسسه با رويكرد تحقيق آثار شيعي و اسلامي و انتشار آنها شكل گرفت. پس از انقلاب به دلايلي كه عمده آنها مسايل مالي بود ـ چون اداره موسسه به صورت شخصي بود ـ تعطيل شد. از سال 1376 كه در پي تأسيس موسسه انتشاراتي بودم، با همان رويكرد قبلي تصميم به احياي مجدد فعاليت‌هاي اين موسسه گرفتم و در اواخر سال 76 اولين كتاب را منتشر كرديم. اكنون كه 12 سال از آن زمان مي‌گذرد، تهيه و انتشار بيش از 300 عنوان كتاب را در كارنامه‌امان ثبت كرده‌ايم.

حجت‌الاسلام حسيني اشكوري با بيان اين كه از ابتدا تنها رسالت نشر، هدف نبود، گفت: پژوهش و آموزش در زمينه نسخه‌هاي خطي اسلامي از ديگر اهداف اصلي اين موسسه به شمار مي‌آيد. اكنون يكي از مراكز تخصصي فهرست‌نگاري نسخه‌هاي خطي و مباحث مرتبط به آن در ايرانيم. تابستان گذشته 16 كارگاه آموزشي در قم برگزار كرديم كه برخي از آنها براي نخستين بار در ايران اجرا مي‌شوند. شناسايي و فهرست‌نگاري اسناد از مباحث اين دوره‌هاي آموزشي بود.

وي در پاسخ به اين سوال كه «اقدامات اين موسسه را تا چه حد در توسعه حوزه‌هاي تأليفي آينده موثر مي‌دانيد؟» بيان كرد: با توجه به اين كه عمده فعاليت اين مركز بر دو حوزه تحقيق و نشر آثار گذشتگان در نسخه‌هاي خطي و احياي آنها استوار است،مي‌كوشد  دستاوردهاي گذشتگان را به نسل‌هاي جديد  وصل ‌كند و از اين راه، زمينه‌‌هاي جديدي را براي پژوهش‌ها و تأليفات بيشتر حوزه‌هاي گوناگون فراهم سازد. 

عضو انجمن فهرست‌نگاران نسخه‌هاي خطي، انديشه قوي را بستري براي مطالعات آينده عنوان كرد و گفت: ارتباط و پيوند پژوهشگران جهان معاصر با دنياي قديم، از عوامل بسترساز اين حوزه به شمار مي‌روند. در اين راه مباحث فهرست‌نگاري و آشنايي با اين فن، بسياري از ناگفته‌هاي آثار گذشتگان را بر همگان روشن مي‌كند.

وي مباحث توجه و توسعه حوزه فهرست‌نگاري را از مهمترين بسترهاي آشنايي و شناخت نسخ خطي عنوان كرد و يادآور شد: در اين مركز با استخراج اطلاعات نسخه‌هاي خطي از طريق فهرست‌نگاري، تدوين و انتشار اين آثار، علاوه بر آموزش نسلي كه خود مي‌توانند فهرست‌نگار شوند و توانمندي نقد يابند، مي‌كوشيم نسخه‌هاي خطي را از انزواي كتابخانه‌ها خارج و آنها را معرفي كنيم. زماني كه اين آثار معرفي شوند، دريچه‌ كتابخانه‌ها براي پژوهش باز مي‌شود و هركس فراخور نوع مطالعه‌اي كه دارد، از اطلاعات بهرمند مي‌شود. مطالعه نسخه‌هاي خطي بسيار گسترده است و زمينه‌هايي نظير تفسير، شعر، ادبيات، جنگ‌هاي اسلامي، رمل، اسطرلاب، نجوم، پزشكي و ... را دربرمي‌گيرد.

حجت‌الاسلام حسيني اشكوري با انتقاد از اين كه از فعاليت دانشكده‌هاي طب سنتي در ايران، چند سالي مي‌گذرد و هنوز آنها با مراكز نسخ خطي ارتباطي برقرار نكرده‌اند، اظهار داشت: در روزهاي پنجم و دوازدهم آذر دو كارگاه آموزشي در دانشكده‌ طب سنتي تهران برگزار مي‌کنيم. در واقع در پي آنيم كه كارشناسان و پزشکاني را كه در زمينه طب سنتي كار مي‌كنند اما با نسخه‌هاي خطي ارتباطي ندارند، به اين حلقه وصل و اهميت آن را گوشزد كنيم. 

مدير موسسه مجمع ذخاير اسلامي با بيان اين كه در كتابخانه اين مركز از حدود 7000 نسخه در حوزه‌هاي مختلف‌ نگهداري مي‌شود، اعلام كرد: در حوزه گسترش فهرست‌نويسي نسخ خطي و متون اسلامي اخيراً با كتابخانه خدابخش هند ارتباط مبادله‌اي داشتيم و كتاب‌هاي ارزشمندي را تبادل كرديم.

حجت‌الاسلام حسيني اشكوري پراكندگي نسخه‌ها را از عمده مشكل‌هاي حوزه نسخه‌هاي خطي و فهرست‌نگاري آنها برشمرد و بيان كرد: با وجود اين كه بسياري از كتابخانه‌هاي پراكنده و شخصي به ارزشمند بودن آثار خود واقف‌اند، اما حاضر نيستند كتاب‌هايشان را به كتابخانه‌هاي ديگر بسپارند، چون احتمال مي‌دهند اين كتاب‌ها ديگر به آنها بازنگردد، ما به كتابخانه‌ها اطمينان مي‌دهيم كه حتي يك برگ مطلب از كتابخانه آنها خارج نكنيم. ما دستگاه‌ها عكس‌برداري را وارد كتابخانه مي‌كنيم و تمام نسخه‌ها را رايگان تصويربرداري مي‌كنيم. يك نسخه را در همان‌جا به صاحب كتابخانه مي‌دهيم و يك نسخه هم برمي‌داريم.

وي ادامه داد: اكنون در حال عكس‌برداري نزديك به 16 كتابخانه در هندوستانيم. تصويربرداري و فهرست‌نگاري در خارج از ايران بسيار پرهزينه است و مشكلات متعددي براي مراكز و موسسات شخصي دربر دارد. ما از راه تحقيق نسخه‌هاي خطي، كتابخانه ديجيتالي و چاپ‌هاي متفرقه‌ را به صورت سفارشي چاپ مي‌كنيم و همراه با فروش كتاب، سرمايه‌اي براي كارهاي تحقيق و پژوهشي فراهم مي‌آوريم. 

عضو انجمن فهرست‌نگاران نسخه‌هاي خطي تصريح كرد: رويكرد اصلي ما اين است كه نسخه‌هاي در معرض نابودي را احيا كنيم. اين كار خيلي ارزشمند است چون واقعاً امکان دارد اين كتابخانه فردا ديگر وجود نداشته باشد. 

وي افزود: حوزه ديگري كه در ايران در شمار پيشگامان آن قرار داريم، فهرست‌نگاري از روي نسخه ديجيتالي است. يعني در كشورهاي ديگر نظير هندوستان از نسخه‌هاي خطي عكس‌برداري مي‌كنيم. سپس فهرست‌نگار بدون اين كه بخواهد هزينه اضافي صرف كند و به آن كتابخانه برود، لوح فشرده  CD يا DVD اين تصاوير را در رايانه قرار مي‌دهد و به فهرست‌نگاري مي‌پردازد. تنها مشكلي كه در فايل ديجيتالي وجود دارد، مشخص نبودن طول و عرض صفحات است. ما اين مشكل را در همان كتابخانه رفع كرده‌ايم، به اين صورت كه در همان جا طول و عرض كتاب را اندازه‌گيري مي‌كنيم و چون فايل‌ها رنگي‌اند، ديگر مشكلي نخواهيم داشت. 

حجت‌الاسلام حسيني اشكوري متذكر شد: بخشي از 100 جلد فهرستي كه اخيراً چاپ كرده‌ايم، از اين طريق اطلاعاتشان جمع‌آوري شده‌اند. اين امر موجب سرعت يافتن در حجم فهرست‌نگاري مي‌شود و از تحولات نويني است كه اخيراً اتفاق افتاده و همچنان ما در پي گسترش آنيم. 

فهرست‌نگار كتابخانه مجلس با تأكيد بر اين كه لمس كتاب ويژگي‌هاي خاص خود را دارد، گفت: با وجود اين كه بيش از نيمي از نسخه‌هاي خطي ايران حتي يك خط هم شناسنامه ندارند، اين روش راه ميان‌بر بسيار خوبي است كه اين نسخه‌ها هرچه زودتر فهرست‌نگاري شوند و اطلاعاتشان در اختيار پژوهشگران، مولفان و علاقه‌مندان به اين حوزه قرار گيرد.