به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، مجاهد غلامی شامگاه شنبه در آیین رونمایی از داستان «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» نوشته آیت‌الله سیدعبدالله بلادی با تصحیح سیدقاسم یاحیسنی گفت: مشروطه اگر هیچ دستاوردی هم برای جامعه آن روز نداشت ولی همین که نظام شبان‌رمگی را پس زد، کار بزرگی کرد. تا پیش از انقلاب مشروطه، یک چوپان به‌عنوان شاه بر رعیت حکومت می‌کرد ولی مشروطه این قاعده را به‌هم زد.
وی ادامه داد: داستان «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» ادعانامه‌ای است که حکومت رضاشاه را زیر سوال می‌برد و نقد می‌کند، آن هم در روزگاری که رضاشاه در اوج قدرت بوده است؛ نقد روش و منش رضاشاه در حکمرانی از سوی عالمی متنفذ و شیعی صورت گرفت.
غلامی سپس با بیان اینکه این داستان آیت‌الله بلادی را با ترسیم چند گزاره بررسی کردم که دورنمایی جامعی از آن عرضه می‌کند، افزود: گزاره اول این است که فلاسفه متقدم، انسان را حیوان ناطق می‌دانستند و همین سخنگویی و اندیشمندی انسان را سبب تمایز او با حیوان می‌خواندند. در این میان، جاناتان گاتشال، پژوهشگر امریکایی انسان را حیوان قصه‌گو نامید و من هم با این نظر او موافقم چون انسان هم قصه‌گوست و هم قصه‌شنو که در جهان داستان زندگی می‌کند و داستان‌ها از هر سمت روزانه او را احاطه کرده‌اند. از این‌رو، او پیوسته با روایت ساختن و روایت شنیدن دارد زندگی می‌کندو هیچ زمانی هم نخواهد آمد که روایت از بین برود؛ چون انسان برای ماندگاری به روایت نیاز دارد. بلادی در «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» روایتش را با اتکا به قصه پیش می‌برد.
این نویسنده و پژوهشگر ادبی ادامه داد: گزاره دوم این بود که علامه بلادی با نوشتن این اثر داستانی آن هم در زمانی که در متن ماجرا بود و حکومت پهلوی اول و رضاشاه در مسند قدرت بود، خطر کرد؛ همچنین در این دوره از نظر فقها و آیات عظام، نوشتن رمان و شعرگویی از سوی یک روحانی ممنوعیت و معذوریت شرعی داشت و کاری دور از شأن روحانیت دانسته می‌شد.
غلامی یادآور شد: گزاره سوم این است که از مقدمه کتاب که وارد داستان شدم، احساس کردم با سیدجمال واعظ اصفهانی (پدر محمدعلی جمال‌زاده؛ بنیانگذار داستان‌نویسی نوین در ایران) مواجه شده‌ام که در مسجد شاه به منبر می‌رود. اینجا متوجه شدم که آیت‌الله بلادی چقدر به سید جمال واعظ اصفهانی شبیه است. چه بسا اگر دامنه تحقیقاتمان در این زمینه توسعه بدهیم متوجه ارتباطی میان این دو شخصیت شویم.
وی بیان کرد: رئالیسم انتقادی و انعکاس خلقیات ایرانی‌ها در این اثر دیگر گزاره‌هایی است که آیت‌الله بلادی به خوبی از عهده بازتاب آن‌ها برآمده است. البته در اینکه این اثر رمان است یا خیر، موضوعی است که علمای فن بایستی در مورد آن بحث کنند؛ اما حتی اگر این اثر رمان هم نباشد، چیزی از ارزش‌های آن کم نمی‌کند.
مدیر گروه زبان و ادبیات دانشگاه خلیج فارس بوشهر تاکید کرد: یکی از شیوه‌های رایج در دوره مشروطه این بوده که نویسندگان با استفاده از تمثیل و قصه نقدها و حرف‌های خود را بیان کنند. آیت‌الله بلادی هم در داستان «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» با استفاده از قصه‌گویی اسلامی، نقدش را کرده و حرفش را زده است.
غلامی گفت: گزاره پنجم هم این است که در این زمان اثری نوشته شده که همه مشخصه‌های مدرن را داراست و ردپای عناصر داستانی در آن دیده می‌شود. آیت‌الله بلادی در اثر به اندیشه‌ورزی دست یافته است؛ چراکه شخصیت‌های داستانش در آن به زبان خود سخن می‌گویند.
وی تاکید کرد: گزاره دیگر این است، که داستان «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» با تعلیق شروع می‌شود و آن را برای مخاطب جذاب می‌کند. قصه این‌گونه شروه می‌شود که شخصیت داستان با درویشی مواجه می‌شود که به او می‌گوید: «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» که این خواسته باعث ایجاد تعلیق در داستان می‌شود تا اینکه در جایی درویش راز این هیچ‌مگویی را به او می‌گوید.
غلامی در خصوص اهمیت محتوایی این داستان بیان کرد: یکی از فرازهای منحصربه‌فرد این اثر به نگاه انتقادی برمی‌گردد که وی به رضاشاه و حکومت وی دارد، آن هم در زمانی که در متن ماجراست. او در این اثر جسورانه مشکلات حکومت پهلوی را برمی‌شمارد و راهکارهای اصلاح آن هم می‌دهد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: من پیش از این در کنگره علامه بلادی بیشتر با شخصیت روحانی وی آشنا شده بودم ولی با خواندن این اثر و چند اثر روایتی وی متوجه شدم که شخصیت آیت‌الله بلادی بدون آثار ادبی‌اش کامل شناشانده نمی‌شود. بنابراین لازم است که این کتاب و دیگر آثار ادبی وی نیز به نحو مطلوبی بازشناسی شود. از دید من، این اثر آیت‌الله بلادی یک اثر فاخر و صدایی است که شنیده نشده است. بنا به گفته باستانی پاریزی، ما نمی‌توانیم به تاریخ ملی برسیم، مگر اینکه تاریخ بومی خود را بنویسیم. از این‌رو لازم است که تاریخ بومی و زوایای کمتر شناخته‌شده شخصیت‌های تاثیرگذار و تاریخ‌ساز خود را شناسی کنیم و از آن‌ها بنویسیم.
آیت‌الله بلادی بنیانگذار داستان‌نویسی در بوشهر
سیدقاسم یاحسینی که داستان «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» نوشته آیت‌الله بلادی را تصحیح و به همت انتشارات «هلیله» با مدیریت مهدی انصاری راهی بازار کتاب کرده، در بخش بعدی آیین رونمایی از این کتاب گفت: این رمان داستان جالبی را روایت می‌کند که به‌نوعی محصول انقلاب مشروطه است. وقتی به چشمه‌های رمان نگاه کردم متوجه شدم که این اثر از سه کتاب تاثیر گرفته است که عبارتند از: «۷۲ ملت» نوشته میرزامحمدخان بهادر، «سیاحت‌نامه ابراهیم بیگ» و «حاجی‌بابا».
این مورخ اجتماعی ادامه داد: با بررسی که با صاحب‌نظران حوزه داستان انجام دادیم، متوجه شدیم که بوشهر در در دوره پهلوی اول، نویسنده و داستان‌نویس شناخته شده ندارد، تنها محمدحسین رکن‌زاده آدمیت را دارد که در سال ۱۳۱۰ سلسله مقالات خود را چاپ کرده و دومین اثر خود را که کاری دوجلدی بود در سال‌های ۱۳۱۲ و ۱۳۱۴ به نام «فارس در جنگ بین‌الملل» منتشر کرده است که البته هر دو این آثار داستان نیستند. این در حالی است که آیت‌الله بلادی در سال ۱۳۰۸ رمان «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» را منتشر کرده ولی کسی از آن خبر ندارد و این‌گونه شد که به اتفاق حسن میرعابدینی و چند صاحب‌نظر دیگر به این نتیجه رسیدیم که آیت‌الله بلادی پیشتاز و بنیانگذار داستان‌نویسی در بوشهر در دوره پهلوی اول است.
وی تاکید کرد: آیت‌الله بلادی این رمان را با نگاه انتقادی با رگه‌های از ارتودکس شیعه نوشته است. این رمان اگر بعد از شهریور ۱۳۲۰ منتشر می‌شد، همان جایگاهی را در مطالعات داستان ایران پیدا می‌کرد که دلیران تنگستان آدمیت پیدا کرد ولی متاسفانه انتشار این اثر در سال ۱۳۰۸ موجب تاخیر و تأخر تاریخی آن شد.
یاحسینی با بیان اینکه آیت‌الله بلادی فرزند زمان و مکتب، اندیشه و گفتمان روزگار خود بود، گفت: نثر رمان آیت‌الله بلادی در مقایسه با چشم‌هایش بزرگ علوی خیلی قدیمی است و به‌اصطلاح نثر آخوندی است، پر از کلمات ثقیل و سنگین عربی است به گونه‌ای که گاه کتاب شکل مقاله و خطابه به خود می‌گیرد.
نثر «هر چی دیدی، هیچی‌مگو»، نثری فاخر است
نویسنده «نیم‌قرن شعر بوشهر» نیز در بخش پایانی این آیین گفت: با توجه به اینکه «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» یا «مسافر و درویش» صد پیش نوشته شده، نمی‌توانیم بگوییم که نثر آن کهنه و فرسوده است؛ چون باید در زمان خودش این اثر را از نظر زبانی مورد بررسی قرار بدهیم. از دید من، متن این کتاب یک متن روحانی است که دارای نثری زیبا و فاخر است.
بشیر علوی ادامه داد: آیت‌الله بلادی فردی بسیار باهوش و خلاق در کاربرد واژه‌ها و واژه‌سازی است. وی در بخشی از این داستان با استفاده از فعل سوم‌شخص به‌جای اسم، ترکیب زیبایی ساخته است: «امر به آورند شام فرمود».
او در ادامه با دسته‌بندی داستان ایران در چهار دسته «رئالیسم»، «ناتورالیسم»، «سیاست‌گرا» و «درونگرایی در روایت» گفت: با توجه به ماهیت انتقادی و پردازش وضعیت فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعه آن روز، داستان «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» در دسته سوم؛ یعنی داستان‌های سیاست‌گرا قرار می‌گیرد و در رسته نویسندگانی چون احمد برازجانی، محمدخسین رکن‌زاده آدمیت، محمد بحرانی و … قرار می‌گیرد.
این نویسنده و منتقد ادبی، آیت‌الله بلادی را فردی با شخصیت و روحیه خاص دانست و بیان کرد: در روزگاری که روحانیون رمان نوشتن را ناپسند و دور از شأن خود می‌دانستند، او داستان نوشت. افزون بر این، او برای کودکان و همسرش کتاب نوشت.
علوی ادامه داد: آیت‌الله بلادی نسبت به جامعه خود هوشیار بود و به‌خوبی وضعیت آن را ترسیم کرده است. او در در داستان «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» گاه داستان را رها کرده و به خطابه‌گویی روی آورده است و حملات شدیدی به رضاشاه کرده است. ذهنیت مجتهد بودنش در بخش‌هایی از متن به‌شکل بارزی بروز پیدا کرده است.
وی سپس آیت‌الله بلادی را از نسل اول داستان‌نویسی بوشهر دانست و گفت: داستان‌نویسان بوشهر به چهار نسل تقسیم می‌شوند که نسل اول آن را که نسل عشقی و تاریخی می‌نامند شامل محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، احمد برازجانی و… می‌شود. نسل دوم، نسل واقع‌گرایی است نظیر رسول پرویزی و…، نسل سوم که به سمت واقع‌گرایی رفتند و جزء خواص داستان‌نویس ایران شدند نظیر محمدرضا صفدری، احمد آرام و… و نسل چهارم هم نویسندگان معاصر این منطقه را در برمی‌گیرد که از جمله آن‌ها می‌توان به داریوش غریب‌زاده، سیما شبانکاره، احمد فریدمند، محسن شریف و… اشاره کرد.
به گزارش ایبنا؛ رمان «هر چی دیدی، هیچی‌مگو» نوشته آیت‌الله سیدعبدالله بلادی با تصحیح سیدقاسم یاحسینی به همت انتشارات «هلیله» شامگاه شنبه در آیینی با حضور برخی از اساتید دانشگاه و جامعه ادبی بوشهر در مدرسه تاریخی بوشهر رونمایی شد.
نظر شما