سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): کتاب «مسابقه تسلیحاتی در روزگار باستان: بزرگترین دژهای دفاعی دوره باستان و شبکه های نظامی ساسانیان شمال ایران»، طرح پژوهش‌های میدانی مشترک پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و دانشگاه ادینبورگ (۲۰۱۴-۲۰۶) اثر مشترک ابرهارد زاوئر، استاد باستان شناسی رومی، دانشکده تاریخ، کلاسیک و باستان شناسی، دانشگاه ادینبورگ اسکاتلند، جبرئیل نوکنده، رئیس کل موزه ملی ایران و پژوهشگر پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و حمید عمرانی رکاوندی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی دیوار بزرگ گرگان، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی استان گلستان گرگان در گروه تاریخ (موضوع مطالعات ایرانی) سی‌ویکمین جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به عنوان برگزیده معرفی شد.
جبرئیل نوکنده، پژوهشگر پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و رئیس کل موزه ملی ایران گفت: کتاب نتایج مرحله دوم پژوهش‌های مشترک پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و دانشگاه ادینبورگ اسکاتلند در دیوار بزرگ گرگان در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ در چارچوب پروژه ایران و همسایگان آن ارائه می کند و در واقع جدیدترین کار میدانی در شمال ایران از جمله دیوار بزرگ گرگان و برخی از بزرگترین استحکامات جهان باستان تمرکز دارد. این موضوع نور شگفت‌انگیز جدیدی بر جغرافیای سیاسی باستان انداخته است.
کتاب به زبان انگلیسی با چکیده ۲۷ صفحه ای فارسی در دو جلد در ۹۲۸ صفحه به عنوان تک نگاره پژوهش‌های باستان شناسی موسسه ایران‌شناسی بریتانیا توسط انتشارات اوکسبو آکسفور در اول جولای ۲۰۲۲ منتشر شد.
کتاب قابلیت‌های نظامی یکی از شاهنشاهی‌های بزرگ جهان باستان، ایران ساسانی را نشان می‌دهد. استحکامات ایران از نظر مقیاس و پیچیدگی از استحکاماتی که در اواخر دنیای روم وجود داشت پیشی گرفته بود. این مساله پایداری و شکوفایی شاهنشاهی را به‌رغم مقابله با قدرت‌های بزرگ در شمال و غرب نشان می‌دهد. بنابراین شایسته بود که آنها را در چارچوب یک مسابقه تسلیحاتی نظامی باستانی بین ابرقدرت‌های رقیب بررسی کنیم.
اینکه پیامد درگیری‌های مربوط به اواخر دوران باستان بین روم در غرب، ایران در شرق، هون‌ها، گروه‌های مرتبط و ترک‌ها در شمال و عرب‌ها در جنوب، تاریخ جهان را تا به امروز شکل داده‌اند، از مدت‌ها پیش شناخته شده است. با این حال، اکنون ما ارزش تجهیزات نظامی‌ای که شاهنشاهی مستحکم و حفاظت شده‌ای را قادر می‌سازد تا مخالفان شمالی خود را دور نگه دارد و قدرت خود را به سمت غرب پیش افکند را می‌دانیم، و این در حالی است که شاید به اندازه کافی از مرزهای خود در جنوب محافظت نمی‌کند.
طولانی‌ترین دیوار دژهای دوران باستان متاخر نیز ایرانی بود. ایران، بین قرن‌های چهارم و ششم پس از میلاد، عظیم‌ترین زیرساخت‌های نظامی را در میان هر امپراتوری باستانی یا قرون وسطایی خاور نزدیک - اگر نه از جهان باستان و قرون وسطی – ساخت. بیشتر شبکه دفاعی شناخته شده علیه همسایگان قدرتمند ایران در شمال - به جای غرب - هدایت می شد.
کمتر کسی متوجه می‌شود که روم امپراتوری در اواخر باستان رقیب جدی داشته است. پایگاه‌های لژیونر روم متاخر، که معمولاً بیش از ۵ هکتار نبود، دژهای ساسانی را کم اهمیت می دانسته اند این در حالی است که دژه های ساسانی اغلب ۴۰ هکتار و گاهی حتی ۱۲۵-۲۱۰ هکتار را پوشش می‌داد. که برخی از آنها لزوماً دارای پادگان‌های دائمی نبود، اما به طور موقت به ارتش‌های بزرگی پناه می‌داد شاید تعداد هر یک از ده تا پنجاه هزار نفر برسد. حتی اندازه اردوگاه‌ها و دژهای رومی امپراتوری اولیه به ابعاد همتایان ایرانی بعدی خود نرسیدند.
کاوش‌های اخیر باستان‌شناسان را قادر می‌سازد تا تاریخ دقیقی برای دو تا از بزرگترین قلعه‌های جنوب غربی آسیا داشته باشند که هر دو بزرگ‌تر از هر قلعه‌ای در جهان روم هستند. حفاری‌ها در یک قلعه دیوار گرگان، نور بسیار جدیدی را بر زندگی مرزی نشان داده است و یک پل عظیم در نزدیکی آن کشف شده است. یک بررسی ژئو فیزیکی به روش سونار پایانه احتمالی دیوار تمیشه را که اکنون در زیر آب‌های دریای کاسپی غوطه ور شده است، ردیابی کرده است. کار بیشتر بر روی یک شهر وسیع و سکونتگاه‌ها در پس کرانه های دیوار بزرگ گرگان متمرکز شده است. موانع خطی می‌توانند نتیجه جنگ‌ها را مدت‌ها پس از پایان دوران باستان و تا اواخر قرن هجدهم تعیین کنند و این فعالیت میدانی اخیر، وسعت زیرساخت‌های نظامی ایران را تعمیق و دگرگون کرد.
نظر شما