به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در فارس، نشست تخصصی پنج گنج نظامی همزمان با سالروز بزرگداشت حکیم نظامی گنجوی، یکشنبه (۲۱ اسفندماه) به میزبانی شهر شیراز با حضور استادان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز و شاعران و علاقه‌مندان برگزار شد.
سعید حسامپور، استاد بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز در این نشست با اشاره به اهمیت نظامی در شعر و تاریخ ادب فارسی، گفت: با تعمق بر گذشته زبان و ادبیات فارسی، بی‌تردید نام نظامی درخشش ویژه‌ای دارد. آثار نظامی نقطه عطف در داستان‌پردازی ادبیات فارسی است.
تجلی عشق عرفانی در لیلی و مجنون نظامی
حسامپور در ادامه به بررسی چند اثر نظامی پرداخت و با اشاره به اینکه نظامی داستان لیلی و مجنون را به هنرمندانه‌ترین شکل بازآفرینی کرده است، گفت: «لیلی و مجنون» در اصل، داستان عربی است؛ روایت‌هایی از این داستان بریده و پراکنده در کتاب‌های عربی موجود است و به این شکل پیوسته در ادبیات عربی وجود ندارد. نظامی این روایت‌ها را ساخته و پرداخته کرده و با قدرت بی‌بدیل خود در داستان‌پردازی به آن شکل داده است.
وی با بیان اینکه نظامی در بازآفرینی «لیلی و مجنون»، تغییرات اساسی ایجاد کرده است، گفت: نظامی با تغییر بخش‌هایی از داستان، سعی کرده حال و هوای ایرانی به این داستان ببخشد و از این طریق فضای خشنونت‌بار داستان را تغییر داده است. کار‌ویژه دیگر نظامی در لیلی و مجنون این است که نظامی مکان‌هایی که این داستان رخ می‌دهد را شبیه طبیعت ایران تصویر می‌کند. صحنه‌پردازی و استفاده زیبا از مکان‌هایی که در اثر خلق می‌کند حال و هوای تازه‌ای به اثر می‌دهد.
مدیر مرکز مطالعات ادبیات کودک اضافه کرد: شیوه بیان و داستان‌پردازی نظامی، قدرت فوق‌العاده به بحران و کشمکش داستانی می‌دهد. نظامی پیرنگ خاصی برای شخصیت مجنون ریخته؛ زیرا می‌خواهد با خلق شخصیت او درباره عشق آرمانی صحبت کند. عشقی که منیت‌کش و تعلق‌کش است. اگر قرار باشد با معیار عشق ناب عرفانی از نگاه نظامی آشنا شویم باید لیلی و مجنون را بخوانیم. نظامی در داستان خسرو و شیرین هم مقوله عشق را مطرح کرده اما نه از این دست عشق.
حسامپور با تصریح اینکه هنرمندی ویژه نظامی روایت‌های پراکنده عربی را به داستان ماندگار تبدیل کرده است، تاکید کرد: شیوه کار نظامی نوآوری است و در داستان‌ها پیوستگی خاصی را می‌آفریند. اهمیت این کتاب در این است که لیلی و مجنون نظامی بعدها به قلم ادیبان ترک به زبان ترکی ترجمه شد و سپس اعراب، نسخه ترکی این کتاب را به عربی ترجمه کردند و در حقیقت داستان نظامی منبع ادبیات عرب شده است.
خسرو شیرین، نشانگر شخصیت زن آرمانی نظامی است
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز در ادامه با اشاره به کتاب «خسرو و شیرین» گفت: نظامی این کتاب را نیز از داستان‌های پراکنده ایرانی پرداخته است. شیرینی داستان به این است که نظامی، همزمان خرده روایت‌های ایرانی را همچون داستان‌های شیرین و فرهاد، فرهاد کوه‌کن، ماجراهای خسروپرویز و کنیز ارمنی او را جمع کرده و با کنار هم قرار‌دادن آن‌ها داستانی خارق‌العاده خلق کرده است. در حقیقت هیچ‌کدام از داستان‌های موجود به شکلی که در کتاب نظامی می‌بینیم، نبوده است و نظامی در این کتاب آنچه خودش می‌خواسته را خلق کرده است.
حسامپور اضافه کرد: نظامی در خسرو و شیرین، بیش از به تصویر کشیدن چهره خسرو پادشاه ایرانی، در تلاش برای ترسیم تصویر آرمانی از یک زن است. به بیان دیگر، با خلق شخصیت یک پادشاه قدرتمند و قرار دادن او مقابل شخصیت شیرین، به ترسیم شخصیت شیرین پرداخته است؛ زنی پاکدامن و قدرتمند که حتی رفتارهای ناجوانمردانه خسرو هم نتوانست او را از قواعد خود خارج کند.
وی گفت: نظامی، الگوی موفق عشق ناب را در لیلی و مجنون نشان داده و در خسرو شیرین به عشق زمینی پرداخته است. توانمندی نظامی در تبیین و داستان پردازی ویژه است، زیرا نشان دادن شخصیت قوی «شیرین» جز با عناصر داستانی ممکن نبوده است.
اسکندر نظامی، شخصیتی حکیم و پیامبرگونه است
استاد دانشگاه شیراز در ادامه به بررسی کتاب «اسکندرنامه» پرداخت و گفت: داستان اسکندر، داستان بسیار عجیبی است. در ادبیات فارسی به هیچ شخصیت تاریخی اسطوره‌ای و مذهبی به اندازه اسکندر پرداخته نشده است و این سوالی است که چرا ایرانیان تا این حد به اسکندر و شخصیت او توجه نشان داده‌ایم؟ بخش زیادی از این ماجرا، به دلیل وجود اسکندرنامه نظامی است که کتاب‌های دیگر به تبعیت از آن نوشته شده است.
حسامپور گفت: نظامی در اسکندرنامه به دنبال این بوده است که شخصیتی را به مخاطب عرضه کند که هم‌جنبه‌های فرهیختگی و پیامبرگونه دارد و هم خصلت‌های کشورگشایی. برای نظامی شخصیت واقعی اسکندر مهم نبوده، او در تلاش است که شخصیتی خلق کند که سه بعد «قدرت، حکمت و پیامبری» را دارد و احساس کرده این ابعاد با شخصیت اسکندر منطبق است؛ در حالی‌که اسکندر مقدونی در واقع اینگونه نبوده و حداقل، در شاهنامه فردوسی با تصویر دوگانه‌ای از اسکندر روبرو می‌شویم.
این نظامی‌پژوه گفت: نظامی بی‌توجه به همه حرفهای ناخوشایند درباره اسکندر، تلاش کرده مرد آرمانی خود را در قالب شخصیت او در اسکندرنامه به تصویر بکشد. داستان‌پردازی نظامی در اسکندرنامه چندان دلچسب نیست. روایت‌های مختلف که حاوی حکمت است، پراکنده در داستان آورده و فراوانی اندرزها، قدرت داستان‌پردازی را مخدوش کرده است. در این کتاب به تصویر کشیدن اسطوره اهمیت دارد تا روایت داستان؛ بنابراین نظامی بیشتر به سمت معنا رفته به جای اینکه به فرم بپردازد و به همین دلیل، داستان‌پردازی قوی که در دیگر آثار نظامی دیده می‌شود در این اثر کمرنگ شده است.
غلامرضا کافی، دیگر استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز و دبیرمحفل ادبی قند پارسی نیز در این نشست عنوان کرد: از کتابخانه‌های عمومی کشور که یادبود استاد بزرگ زبان و ادبیات فارسی، حکیم نظامی را نگه می‌دارند، قدردانی می‌کنم. برگزاری نشست تخصصی پنج گنج نظامی سبب شده که در سالروز بزرگداشت این شاعر پارسی‌گوی در سایه پُرمهر ادبیات او بنشینیم.
به گزارش ایبنا؛ در ادامه این نشست، خوانش اشعار نظامی و خطاطی از برترین ابیات این پارسای پارسی‌گو انجام شد.
سعید حسامپور، استاد بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز در این نشست با اشاره به اهمیت نظامی در شعر و تاریخ ادب فارسی، گفت: با تعمق بر گذشته زبان و ادبیات فارسی، بی‌تردید نام نظامی درخشش ویژه‌ای دارد. آثار نظامی نقطه عطف در داستان‌پردازی ادبیات فارسی است.
تجلی عشق عرفانی در لیلی و مجنون نظامی
حسامپور در ادامه به بررسی چند اثر نظامی پرداخت و با اشاره به اینکه نظامی داستان لیلی و مجنون را به هنرمندانه‌ترین شکل بازآفرینی کرده است، گفت: «لیلی و مجنون» در اصل، داستان عربی است؛ روایت‌هایی از این داستان بریده و پراکنده در کتاب‌های عربی موجود است و به این شکل پیوسته در ادبیات عربی وجود ندارد. نظامی این روایت‌ها را ساخته و پرداخته کرده و با قدرت بی‌بدیل خود در داستان‌پردازی به آن شکل داده است.
وی با بیان اینکه نظامی در بازآفرینی «لیلی و مجنون»، تغییرات اساسی ایجاد کرده است، گفت: نظامی با تغییر بخش‌هایی از داستان، سعی کرده حال و هوای ایرانی به این داستان ببخشد و از این طریق فضای خشنونت‌بار داستان را تغییر داده است. کار‌ویژه دیگر نظامی در لیلی و مجنون این است که نظامی مکان‌هایی که این داستان رخ می‌دهد را شبیه طبیعت ایران تصویر می‌کند. صحنه‌پردازی و استفاده زیبا از مکان‌هایی که در اثر خلق می‌کند حال و هوای تازه‌ای به اثر می‌دهد.
مدیر مرکز مطالعات ادبیات کودک اضافه کرد: شیوه بیان و داستان‌پردازی نظامی، قدرت فوق‌العاده به بحران و کشمکش داستانی می‌دهد. نظامی پیرنگ خاصی برای شخصیت مجنون ریخته؛ زیرا می‌خواهد با خلق شخصیت او درباره عشق آرمانی صحبت کند. عشقی که منیت‌کش و تعلق‌کش است. اگر قرار باشد با معیار عشق ناب عرفانی از نگاه نظامی آشنا شویم باید لیلی و مجنون را بخوانیم. نظامی در داستان خسرو و شیرین هم مقوله عشق را مطرح کرده اما نه از این دست عشق.
حسامپور با تصریح اینکه هنرمندی ویژه نظامی روایت‌های پراکنده عربی را به داستان ماندگار تبدیل کرده است، تاکید کرد: شیوه کار نظامی نوآوری است و در داستان‌ها پیوستگی خاصی را می‌آفریند. اهمیت این کتاب در این است که لیلی و مجنون نظامی بعدها به قلم ادیبان ترک به زبان ترکی ترجمه شد و سپس اعراب، نسخه ترکی این کتاب را به عربی ترجمه کردند و در حقیقت داستان نظامی منبع ادبیات عرب شده است.
خسرو شیرین، نشانگر شخصیت زن آرمانی نظامی است
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز در ادامه با اشاره به کتاب «خسرو و شیرین» گفت: نظامی این کتاب را نیز از داستان‌های پراکنده ایرانی پرداخته است. شیرینی داستان به این است که نظامی، همزمان خرده روایت‌های ایرانی را همچون داستان‌های شیرین و فرهاد، فرهاد کوه‌کن، ماجراهای خسروپرویز و کنیز ارمنی او را جمع کرده و با کنار هم قرار‌دادن آن‌ها داستانی خارق‌العاده خلق کرده است. در حقیقت هیچ‌کدام از داستان‌های موجود به شکلی که در کتاب نظامی می‌بینیم، نبوده است و نظامی در این کتاب آنچه خودش می‌خواسته را خلق کرده است.
حسامپور اضافه کرد: نظامی در خسرو و شیرین، بیش از به تصویر کشیدن چهره خسرو پادشاه ایرانی، در تلاش برای ترسیم تصویر آرمانی از یک زن است. به بیان دیگر، با خلق شخصیت یک پادشاه قدرتمند و قرار دادن او مقابل شخصیت شیرین، به ترسیم شخصیت شیرین پرداخته است؛ زنی پاکدامن و قدرتمند که حتی رفتارهای ناجوانمردانه خسرو هم نتوانست او را از قواعد خود خارج کند.
وی گفت: نظامی، الگوی موفق عشق ناب را در لیلی و مجنون نشان داده و در خسرو شیرین به عشق زمینی پرداخته است. توانمندی نظامی در تبیین و داستان پردازی ویژه است، زیرا نشان دادن شخصیت قوی «شیرین» جز با عناصر داستانی ممکن نبوده است.
اسکندر نظامی، شخصیتی حکیم و پیامبرگونه است
استاد دانشگاه شیراز در ادامه به بررسی کتاب «اسکندرنامه» پرداخت و گفت: داستان اسکندر، داستان بسیار عجیبی است. در ادبیات فارسی به هیچ شخصیت تاریخی اسطوره‌ای و مذهبی به اندازه اسکندر پرداخته نشده است و این سوالی است که چرا ایرانیان تا این حد به اسکندر و شخصیت او توجه نشان داده‌ایم؟ بخش زیادی از این ماجرا، به دلیل وجود اسکندرنامه نظامی است که کتاب‌های دیگر به تبعیت از آن نوشته شده است.
حسامپور گفت: نظامی در اسکندرنامه به دنبال این بوده است که شخصیتی را به مخاطب عرضه کند که هم‌جنبه‌های فرهیختگی و پیامبرگونه دارد و هم خصلت‌های کشورگشایی. برای نظامی شخصیت واقعی اسکندر مهم نبوده، او در تلاش است که شخصیتی خلق کند که سه بعد «قدرت، حکمت و پیامبری» را دارد و احساس کرده این ابعاد با شخصیت اسکندر منطبق است؛ در حالی‌که اسکندر مقدونی در واقع اینگونه نبوده و حداقل، در شاهنامه فردوسی با تصویر دوگانه‌ای از اسکندر روبرو می‌شویم.
این نظامی‌پژوه گفت: نظامی بی‌توجه به همه حرفهای ناخوشایند درباره اسکندر، تلاش کرده مرد آرمانی خود را در قالب شخصیت او در اسکندرنامه به تصویر بکشد. داستان‌پردازی نظامی در اسکندرنامه چندان دلچسب نیست. روایت‌های مختلف که حاوی حکمت است، پراکنده در داستان آورده و فراوانی اندرزها، قدرت داستان‌پردازی را مخدوش کرده است. در این کتاب به تصویر کشیدن اسطوره اهمیت دارد تا روایت داستان؛ بنابراین نظامی بیشتر به سمت معنا رفته به جای اینکه به فرم بپردازد و به همین دلیل، داستان‌پردازی قوی که در دیگر آثار نظامی دیده می‌شود در این اثر کمرنگ شده است.
غلامرضا کافی، دیگر استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز و دبیرمحفل ادبی قند پارسی نیز در این نشست عنوان کرد: از کتابخانه‌های عمومی کشور که یادبود استاد بزرگ زبان و ادبیات فارسی، حکیم نظامی را نگه می‌دارند، قدردانی می‌کنم. برگزاری نشست تخصصی پنج گنج نظامی سبب شده که در سالروز بزرگداشت این شاعر پارسی‌گوی در سایه پُرمهر ادبیات او بنشینیم.
به گزارش ایبنا؛ در ادامه این نشست، خوانش اشعار نظامی و خطاطی از برترین ابیات این پارسای پارسی‌گو انجام شد.
نظر شما