به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، شهرستان جُوین یکی از شهرستان‌های غرب خراسان رضوی علاوه بر اینکه قطب صنعتی این منطقه به شمار می‌رود، در کشاورزی غرب استان نیز نقش مهمی دارد. چغندر قند، گندم و به‌ویژه پسته از تولیدات جوین به شمار می‌رود. زبان اکثر مردم این شهرستان، ترکی و اقلیتی هم فارسی خراسانی است. از مهم‌ترین آثار تاریخی و فرهنگی شهرستان جوین می‌توان به شهر تاریخی آق‌قلعه، بنای مقبره امامزاده قاسم در کلاته عرب و از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی این شهرستان آبشاربید، سد یام و مجموعه گردشگری روستای بیدخور است.
در این شهرستان سه کتابخانه فعال است: «مسروری»، «عطاملک جوینی» و «فرهنگ». «حسین ملکوتی اصل» کتابدار کتابخانه خیّرساز مسروری در جوین متولد سال 1362 و دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی (کتابداری) است. از سال 1385 به مدت 5 سال به عنوان کتابدار در کتابخانه‌های سازمان عقیدتی، سیاسی ارتش فعال بوده است. وی از سال 1390 تاکنون به عنوان مسئول کتابخانه شادروان امیر مسروری شهر حکم‌آباد در شهرستان جوین و کتابدار در نهاد کتابخانه‌های عمومی مشغول خدمت است. ملکوتی اصل معتقد است اگر به فرهنگ و آداب و رسوم گذشته توجهی نشود این میراث کهن به فراموشی سپرده می‌شود، به همین جهت از وقتی وارد نهاد کتابخانه‌های عمومی شده، احیای آداب و سنن گذشته را در اولویت کارهای فرهنگی قرار داده است. از نظر وی کتابداری یکی از بهترین شغل‌های فرهنگی جوامع هست و کتابداران عاشق فرهنگ و افسران جبهه دانایی و رابطی هستند برای رشد فرهنگی مردم بین آنچه هستند و آنچه باید باشند.
با حسین ملکوتی اصل کتابدار پرتلاش شهرستان جُوین که فعالیت‌های کتابخوانی قابل توجهی داشته است، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
در این شهرستان سه کتابخانه فعال است: «مسروری»، «عطاملک جوینی» و «فرهنگ». «حسین ملکوتی اصل» کتابدار کتابخانه خیّرساز مسروری در جوین متولد سال 1362 و دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی (کتابداری) است. از سال 1385 به مدت 5 سال به عنوان کتابدار در کتابخانه‌های سازمان عقیدتی، سیاسی ارتش فعال بوده است. وی از سال 1390 تاکنون به عنوان مسئول کتابخانه شادروان امیر مسروری شهر حکم‌آباد در شهرستان جوین و کتابدار در نهاد کتابخانه‌های عمومی مشغول خدمت است. ملکوتی اصل معتقد است اگر به فرهنگ و آداب و رسوم گذشته توجهی نشود این میراث کهن به فراموشی سپرده می‌شود، به همین جهت از وقتی وارد نهاد کتابخانه‌های عمومی شده، احیای آداب و سنن گذشته را در اولویت کارهای فرهنگی قرار داده است. از نظر وی کتابداری یکی از بهترین شغل‌های فرهنگی جوامع هست و کتابداران عاشق فرهنگ و افسران جبهه دانایی و رابطی هستند برای رشد فرهنگی مردم بین آنچه هستند و آنچه باید باشند.
با حسین ملکوتی اصل کتابدار پرتلاش شهرستان جُوین که فعالیت‌های کتابخوانی قابل توجهی داشته است، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
آقای ملکوتی در ابتدا از فضای کتابخانه‌های شهرستان جوین بگویید؛ اینکه آیا پاسخگوی نیاز شهرستان هستند یا خیر؟
هم‌اکنون در شهرستان جوین سه کتابخانه خیّرساز مسروری با 608 مترمربع، عطاملک جوینی با 1200 مترمربع و کتابخانه فرهنگ با مساحت 1000 مترمربع فعالیت دارند. در مجموع این سه کتابخانه حدود 45 هزار عنوان کتاب و بیش از 2500 نفر عضو فعال دارند. 1000 کتاب مرجع در بخش دایره‌المعارف و فرهنگ‌ها و همچنین بیش از 60 عنوان نشریه برای این سه کتابخانه به صورت هفته‌نامه و ماهنامه اشتراک وجود دارد. در کتابخانه مسروری با حدود 700 نفر عضو، مخزن اصلی با 12 هزار کتاب عمومی بزرگسالان، بخش مرجع با 1000 عنوان کتاب، بخش نوجوانان با 3000 عنوان کتاب و بخش نشریات با اشتراک هفتگی و ماهانه بیش از 50 عنوان نشریه دارد. قسمت کتاب کودک با متراژ 90 مترمربع هم در کتابخانه مسروری یکی از مجهزترین و بزرگترین بخش‌های کتاب کودک در استان خراسان رضوی است که شامل 3000 عنوان کتاب کودک و نشریات کودک و لوازم پخش فیلم و برنامه‌های آموزشی برای کودکان است.
در مورد اینکه آیا این تعداد کتابخانه و کتاب پاسخگوی نیاز شهرستان است، باید بگویم جُوین از نظر کتابخوانی جزء شهرستان‌های پیشرو است. وجود چند باب کتابخانه در شهرستانی که منزلگاه بزرگانی چون عطا ملک جوینی و بحرالدین حموی و بسیاری از بزرگان بوده است، قطعا باعث ارتقای فرهنگ کتاب و کتابخوانی است اما با توجه به جمعیت 55 هزار نفری، این تعداد کتابخانه بسیار کم است. البته در دو روستای این شهرستان دو کتابخانه خیّرساز دیگر هم در حال احداث است.
شما چه حرکت مهم و خاصی در کتابخانه مسروری رقم زده‌اید؟
از ابتدای شروع فعالیتم در کتابخانه‌های شهرستان جوین احساس کردم هویت فرهنگی همشهریان رو به فراموشی است و اقدامات خاصی در این خصوص انجام نشده است. با توجه به اینکه زبان اصلی مردم در شهرستان جوین، ترکی خراسانی است، تصمیم گرفتم فرهنگ عامه، ادبیات عامه، فرهنگ و آداب و رسوم گذشتگان را در اولویت کار خود قرار دهم. به عنوان نمونه «رسم قمری‌خوانی» در مکتب‌خانه‌های گذشته انجام می‌شده است، در این مراسم، زن و مرد دور هم جمع می‌شدند و کتاب «کنزالمسائل» از «قمری دربندی» را که دربردارنده مجموعه اشعار و مراثی در مورد امام حسین (ع) بوده است، می‌خواندند؛ شاهدان این مراسم آیینی که در آن زمان خردسال بودند، الان به کهولت سن رسیده‌اند، لذا من وظیفه خودم دیدم که خاطرات قمری‌خوانی را از زبان آنها بشنوم و این مراسم را با حضور آنها در کتابخانه برپا کنم.
هم‌اکنون در شهرستان جوین سه کتابخانه خیّرساز مسروری با 608 مترمربع، عطاملک جوینی با 1200 مترمربع و کتابخانه فرهنگ با مساحت 1000 مترمربع فعالیت دارند. در مجموع این سه کتابخانه حدود 45 هزار عنوان کتاب و بیش از 2500 نفر عضو فعال دارند. 1000 کتاب مرجع در بخش دایره‌المعارف و فرهنگ‌ها و همچنین بیش از 60 عنوان نشریه برای این سه کتابخانه به صورت هفته‌نامه و ماهنامه اشتراک وجود دارد. در کتابخانه مسروری با حدود 700 نفر عضو، مخزن اصلی با 12 هزار کتاب عمومی بزرگسالان، بخش مرجع با 1000 عنوان کتاب، بخش نوجوانان با 3000 عنوان کتاب و بخش نشریات با اشتراک هفتگی و ماهانه بیش از 50 عنوان نشریه دارد. قسمت کتاب کودک با متراژ 90 مترمربع هم در کتابخانه مسروری یکی از مجهزترین و بزرگترین بخش‌های کتاب کودک در استان خراسان رضوی است که شامل 3000 عنوان کتاب کودک و نشریات کودک و لوازم پخش فیلم و برنامه‌های آموزشی برای کودکان است.
در مورد اینکه آیا این تعداد کتابخانه و کتاب پاسخگوی نیاز شهرستان است، باید بگویم جُوین از نظر کتابخوانی جزء شهرستان‌های پیشرو است. وجود چند باب کتابخانه در شهرستانی که منزلگاه بزرگانی چون عطا ملک جوینی و بحرالدین حموی و بسیاری از بزرگان بوده است، قطعا باعث ارتقای فرهنگ کتاب و کتابخوانی است اما با توجه به جمعیت 55 هزار نفری، این تعداد کتابخانه بسیار کم است. البته در دو روستای این شهرستان دو کتابخانه خیّرساز دیگر هم در حال احداث است.
شما چه حرکت مهم و خاصی در کتابخانه مسروری رقم زده‌اید؟
از ابتدای شروع فعالیتم در کتابخانه‌های شهرستان جوین احساس کردم هویت فرهنگی همشهریان رو به فراموشی است و اقدامات خاصی در این خصوص انجام نشده است. با توجه به اینکه زبان اصلی مردم در شهرستان جوین، ترکی خراسانی است، تصمیم گرفتم فرهنگ عامه، ادبیات عامه، فرهنگ و آداب و رسوم گذشتگان را در اولویت کار خود قرار دهم. به عنوان نمونه «رسم قمری‌خوانی» در مکتب‌خانه‌های گذشته انجام می‌شده است، در این مراسم، زن و مرد دور هم جمع می‌شدند و کتاب «کنزالمسائل» از «قمری دربندی» را که دربردارنده مجموعه اشعار و مراثی در مورد امام حسین (ع) بوده است، می‌خواندند؛ شاهدان این مراسم آیینی که در آن زمان خردسال بودند، الان به کهولت سن رسیده‌اند، لذا من وظیفه خودم دیدم که خاطرات قمری‌خوانی را از زبان آنها بشنوم و این مراسم را با حضور آنها در کتابخانه برپا کنم.
اجرای مراسم سنتی قمری‌خوانی در کتابخانه جُوین
مورد دیگر احیای مراسم سنتی چله‌نشینی بود که در کتابخانه با چیدمان خاص گذشته با محصولات بومی مخصوص شب یلدا مانند شلغم، چغندر قند، کدو که حاصل کشت کشاورزان منطقه است، تزیین و مراسم حافظ‌خوانی و نقالی در کتابخانه برگزار می‌شود. برپایی نمایشگاه‌های کتاب مناسبتی در سطح شهر و جلسات هفتگی انجمن ادبی از دیگر فعالیت‌های کتابخانه مسروری جوین است که تداوم این جلسات باعث شد اعضای این جلسات چندین کتاب شعر و رمان چاپ کنند.
کتابخانه شما در دوره کرونا در خدمت مسئله درمان بود. از آن بگویید.
در دوران کرونا ویزیت و داروی رایگان برای نیازمندان در محیط کتابخانه انجام شد تا از این طریق علاوه بر سلامت جسم، آنها را متوجه بعد سلامت روحی هم کرده باشیم. کتابخانه‌ها قرارگاه فرهنگی و فرهنگسراهای اجتماعی هستند در این راستا در بحرانی‌ترین زمان کرونا، به خاطر اینکه مراکز بهداشتی شلوغ بودند، بیماران در داخل محیط کتابخانه توسط پزشک رایگان ویزیت می‌شدند. البته در خصوص فعالیت‌های خودمان هم در کرونا فعال بودیم. از زمان شروع بیماری کرونا ما هم مانند سایر ارگان‌ها فعالیت‌ها را بدون وقفه در فضای مجازی آغاز کردیم که ابتدای کار گمان نمی‌کردیم اثرگذار باشد، مردم و اعضای کتابخانه همراه بودند حتی بسیاری از مسابقات مانند مسابقه مشاعره را در فضای مجازی و به صورت پخش زنده در فضای مجازی در حرکت ابتکاری انجام دادیم که مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت.
گویا کتابی هم منتشر کردید.
یکی از خاطرات ماندگار و با ارزش‌ترین اقدام فرهنگی طول خدمتم به گذشته برمی‌گردد؛ زمانی که ما کودک بودیم به یاد داشتم که در تشییع جنازه یکی از همشهریان شهید جنگ تحمیلی، شرکت داشتم وقتی بزرگ‌تر شدم خیلی دوست داشتم خدمتی برای معرفی این شهید انجام دهم تا اینکه تصمیم گرفتم زندگینامه این شهید را به چاپ برسانم که به لطف خدا این کتابچه را در قالب مجموعه «شناسنامه‌های ما» شرح زندگی شهید علی اصغر حکم آبادی به همت دفتر حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس چاپ کردم. در این کتاب تمام خاطرات تشییع جنازه که دوران کودکی‌ام شاهد آن بودم برایم تداعی شد.
برای کتابخوان شدن نسل جدید چه کنیم؟
من معتقدم فرهنگ یک شهر و کتابخوان شدن یک جامعه در یک شب تغییر نخواهد کرد. برای کتابخوان شدن باید اولویت ما کودکان و نوجوانان باشد. مکان اول زندگی کودک خانواده است، اگر خانواده کتابخوانی داشته باشیم، قطعا فرزندان کتابخوان تربیت خواهیم کرد. مکان دوم مدارس هست که متاسفانه تک‌محوری بودن و تکیه و تاکید صددرصدی به کتاب‌های درسی مانع کتابخوان شدن دانش آموزان خواهد شد، باید این رویه تغییر کند و مکان سوم دانشگاه‌ها و محیط کار هست که ما هنوز در این زمینه با مشکل مواجه هستیم؛ نمونه بارز آن تحقیقات و پژوهش‌های تکراری و پایان‌نامه‌های کپی شده است که نشان‌دهنده بی‌میلی به مطالعه و تحقیق ازسوی دانشجویان است. با اینکه رهبر انقلاب بارها تاکید به خواندن و مطالعه داشته‌اند اما هنوز با حالت آرمانی مطالعه فاصله زیادی داریم.
به عنوان سوال آخر خودتان و خانواده‌تان تا چه اندازه مطالعه دارید؟
شخصا مطالعه خودم و علاقه به مطالعه را میراث گران‌بهای مانده از پدر مرحومم می‌دانم، ایشان علیرغم اینکه سواد مدرسه و دانشگاهی نداشتند کتابخانه شخصی بسیار بزرگی دربرگیرنده کتاب‌های نفیس مذهبی و غیره داشتند و همیشه و همه حال مشغول مطالعه بودند و نکته مهم یادداشت‌برداری‌های ایشان هست که نشان از علاقه عمیق و شدید ایشان به مطالعه و فراگیری مطالب جدید و مهم را می‌رساند. هم‌اکنون خوشبختانه همسر و فرزندانی کتابخوان دارم و خودم همیشه در سفرهای بیرون از شهرحتما از مراکز فروش کتاب و نمایشگاه‌های فرهنگی کتاب خریداری می‌کنم.
یکی از خاطرات ماندگار و با ارزش‌ترین اقدام فرهنگی طول خدمتم به گذشته برمی‌گردد؛ زمانی که ما کودک بودیم به یاد داشتم که در تشییع جنازه یکی از همشهریان شهید جنگ تحمیلی، شرکت داشتم وقتی بزرگ‌تر شدم خیلی دوست داشتم خدمتی برای معرفی این شهید انجام دهم تا اینکه تصمیم گرفتم زندگینامه این شهید را به چاپ برسانم که به لطف خدا این کتابچه را در قالب مجموعه «شناسنامه‌های ما» شرح زندگی شهید علی اصغر حکم آبادی به همت دفتر حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس چاپ کردم. در این کتاب تمام خاطرات تشییع جنازه که دوران کودکی‌ام شاهد آن بودم برایم تداعی شد.
برای کتابخوان شدن نسل جدید چه کنیم؟
من معتقدم فرهنگ یک شهر و کتابخوان شدن یک جامعه در یک شب تغییر نخواهد کرد. برای کتابخوان شدن باید اولویت ما کودکان و نوجوانان باشد. مکان اول زندگی کودک خانواده است، اگر خانواده کتابخوانی داشته باشیم، قطعا فرزندان کتابخوان تربیت خواهیم کرد. مکان دوم مدارس هست که متاسفانه تک‌محوری بودن و تکیه و تاکید صددرصدی به کتاب‌های درسی مانع کتابخوان شدن دانش آموزان خواهد شد، باید این رویه تغییر کند و مکان سوم دانشگاه‌ها و محیط کار هست که ما هنوز در این زمینه با مشکل مواجه هستیم؛ نمونه بارز آن تحقیقات و پژوهش‌های تکراری و پایان‌نامه‌های کپی شده است که نشان‌دهنده بی‌میلی به مطالعه و تحقیق ازسوی دانشجویان است. با اینکه رهبر انقلاب بارها تاکید به خواندن و مطالعه داشته‌اند اما هنوز با حالت آرمانی مطالعه فاصله زیادی داریم.
به عنوان سوال آخر خودتان و خانواده‌تان تا چه اندازه مطالعه دارید؟
شخصا مطالعه خودم و علاقه به مطالعه را میراث گران‌بهای مانده از پدر مرحومم می‌دانم، ایشان علیرغم اینکه سواد مدرسه و دانشگاهی نداشتند کتابخانه شخصی بسیار بزرگی دربرگیرنده کتاب‌های نفیس مذهبی و غیره داشتند و همیشه و همه حال مشغول مطالعه بودند و نکته مهم یادداشت‌برداری‌های ایشان هست که نشان از علاقه عمیق و شدید ایشان به مطالعه و فراگیری مطالب جدید و مهم را می‌رساند. هم‌اکنون خوشبختانه همسر و فرزندانی کتابخوان دارم و خودم همیشه در سفرهای بیرون از شهرحتما از مراکز فروش کتاب و نمایشگاه‌های فرهنگی کتاب خریداری می‌کنم.
نظر شما