خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در ایلام - یاسر بابایی: من نگارش داستان را زودتر از شعر شروع کردم و این به دوران نوجوانی‌ام برمی‌گردد. آن زمان یک داستان ترسناک به اسم «چشم شیطانی» نوشتم که رابطه بین دو برادر نوجوان و ورود یک روح خبیث به خانواده آنها بود. داستانی دستنویس بود که خودم از آن می‌ترسیدم! بعدها در دانشگاه ایلام در دهه هفتاد با یک رباعی، شعر کلاسیک را از زمان دانشجویی شروع کردم و وارد وادی غزل به سبک حسین منزوی شدم. بعد هم به سمت شعر سپید کشیده شدم و در نهایت به داستان کوتاه و رمان برگشتم.
البته همه این فعالیت‌ها در زبان فارسی اتفاق می‌افتاد و به نگاشتن و خلق اثر به زبان کُردی ایلامی فکر نمی‌کردم و مانند امروز به شعر و داستان با زبان مادری توجهی نداشتم و طبعا در خصوص اکنون و آینده آن نیز بی‌تفاوت بودم.
امروز اما بنا به تجاربی که در حوزه خلق اثر به زبان کردی ایلامی و انتشار آثار شعرا و داستان‌نویسان این دیار یافته‌ام، به این نتیجه رسیده‌ام که بالندگی زبان کردی ایلامی به بخشنامه و دستورالعمل و تعیین تکلیف برای واژگان نیست بلکه هر زبانی در هر جای دنیا باید توسط افراد ماهر و خوش قریحه استفاده شود تا تبدیل به ادبیات و میراث شود. زبان کردی ایلامی هم که یک گویش فراگیر در حوزه زبان کردی جنوبی است، قطعاً مانند تمام زبان‌های دنیا دارای توانمندی جهت بیان اندیشه‌ها و آنات و احساسات است. اما اینکه تبدیل به یک صدای خاص در کشور و طبیعتاً در بین کرد زبانان بشود، آینده روشنی برای آن نمی‌بینم.
زبان کردی دارای تقسیم‌بندی‌های بسیاری است و یک زبان معیار وجود ندارد که بتوان با آن صدایی فراگیر در بین کرد زبانان ایجاد کرد. در یک تقسیم‌بندی کلی‌تر، اگر زبان کردی ایلامی را زیرمجموعه زبان کردی جنوبی بدانیم، باز هم اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد، ولی تا حد زیادی جای توسعه دارد. الان چیستیِ کردی ایلامی نیز محل مناقشه است که آیا کلهری یا پهله‌ای یا ملکشاهی یا... سایر گویش‌ها معیار هستند یا نه. لذا پیش‌شرط این توسعه را تلاش برای رسیدن به یک زبان معیار لااقل در حوزه کردی جنوبی و کوچک‌تر از آن در حوزه استان ایلام می‌دانم و البته این کار دستوری نیست و باید از قلم شعرا و نویسندگان تولید و سپس در سطح جامعه فراگیر تا به معیار تبدیل شود.
داستان کردی کوتاه و بلند، با توجه به آثار معدودی که در استان ایلام و توسط نویسندگان این استان منتشر شده، با وجود جوان‌تر بودن این قالب اما تلاش نویسندگانش در استفاده از یک زبان معیار به نظر می‌رسد که موفق‌تر از شعرا بوده است. داستان‌نویسان بنا به خصلت افکار جهانشمول‌شان از محلی‌گرایی و بومی‌گرایی گذشته‌اند و با توجه به اینکه اکثر آنها جوان هستند، به نوعی به یک زبان معیار نزدیک‌تر هستند. مجموعه داستان کوتاه «رازان» که برگزیدگان نخستین دوره داستان‌نویسی کردی ایلام در آن گرد آمده، جدا از جهانی که هر نویسنده دارد و جدا از ضعف و قوت داستان‌ها، از منظر ارائه یک زبان واحد معیار برای کُردی ایلامی قدم خوبی بود.
نکته آخر اینکه اگر ما موفق شویم که یک زبان معیار فارغ از دلبستگی‌های سیاسی و حزبی در ایلام و تنها از منظر تخصصی به وجود بیاوریم و با آن زبان در شعر، نثر، داستان، روزنامه‌نگاری و... تولید محتوا کنیم، می‌توانیم به قوام و دوام آن و نقش هویت ساز آن نیز امیدوار باشیم.
«یاسر بابایی»، متولد 1358 در ایلام و دانشجوی علوم سیاسی در مقطع کارشناسی ارشد است. تاکنون کتاب‌های: پوست‌کنده‌تر از مرگ (مجموعه داستان)، تسبیح سرخ (نمایش‌نامه)، داماد افلاکی (ازدواج و سلوک خانوادگی رزمندگان و شهدای ایلام در دفاع مقدس)، در امتداد زخم (خاطرات سردار رشید اسلام عبدالرضا اسماعیلی، اولین فرمانده گردان استان ایلام)، دشت گل (نمایش‌نامه رادیویی)، شمع را در چند شب پروانه‌ها (شعر برگزیده دانشجویان کشور در بخش مثنوی)، شیر شکار (خاطرات سردار رشید اسلام شهید مرتضی ساده‌‌میری (به روایت همسر، خانواده، دوستان و هم‌رزمان)، قافنشین (تاریخ شفاهی دفاع مقدس به روایت حسین قادری)، مِهر مهران (رمان نوجوان) و نمک جبهه (شوخی‌های جبهه‌ای رزمندگان و شهدای ایلام در دفاع مقدس) از او منتشر شده است.
در چهارمین دوره جایزه کتاب سال استان ایلام در سال 99 کتاب «قافنشین» در گونه تاریخ شفاهی دفاع مقدس، در بخش مستندنگاری به عنوان اثر تقدیری انتخاب و تجلیل شد.
البته همه این فعالیت‌ها در زبان فارسی اتفاق می‌افتاد و به نگاشتن و خلق اثر به زبان کُردی ایلامی فکر نمی‌کردم و مانند امروز به شعر و داستان با زبان مادری توجهی نداشتم و طبعا در خصوص اکنون و آینده آن نیز بی‌تفاوت بودم.
امروز اما بنا به تجاربی که در حوزه خلق اثر به زبان کردی ایلامی و انتشار آثار شعرا و داستان‌نویسان این دیار یافته‌ام، به این نتیجه رسیده‌ام که بالندگی زبان کردی ایلامی به بخشنامه و دستورالعمل و تعیین تکلیف برای واژگان نیست بلکه هر زبانی در هر جای دنیا باید توسط افراد ماهر و خوش قریحه استفاده شود تا تبدیل به ادبیات و میراث شود. زبان کردی ایلامی هم که یک گویش فراگیر در حوزه زبان کردی جنوبی است، قطعاً مانند تمام زبان‌های دنیا دارای توانمندی جهت بیان اندیشه‌ها و آنات و احساسات است. اما اینکه تبدیل به یک صدای خاص در کشور و طبیعتاً در بین کرد زبانان بشود، آینده روشنی برای آن نمی‌بینم.
زبان کردی دارای تقسیم‌بندی‌های بسیاری است و یک زبان معیار وجود ندارد که بتوان با آن صدایی فراگیر در بین کرد زبانان ایجاد کرد. در یک تقسیم‌بندی کلی‌تر، اگر زبان کردی ایلامی را زیرمجموعه زبان کردی جنوبی بدانیم، باز هم اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد، ولی تا حد زیادی جای توسعه دارد. الان چیستیِ کردی ایلامی نیز محل مناقشه است که آیا کلهری یا پهله‌ای یا ملکشاهی یا... سایر گویش‌ها معیار هستند یا نه. لذا پیش‌شرط این توسعه را تلاش برای رسیدن به یک زبان معیار لااقل در حوزه کردی جنوبی و کوچک‌تر از آن در حوزه استان ایلام می‌دانم و البته این کار دستوری نیست و باید از قلم شعرا و نویسندگان تولید و سپس در سطح جامعه فراگیر تا به معیار تبدیل شود.
داستان کردی کوتاه و بلند، با توجه به آثار معدودی که در استان ایلام و توسط نویسندگان این استان منتشر شده، با وجود جوان‌تر بودن این قالب اما تلاش نویسندگانش در استفاده از یک زبان معیار به نظر می‌رسد که موفق‌تر از شعرا بوده است. داستان‌نویسان بنا به خصلت افکار جهانشمول‌شان از محلی‌گرایی و بومی‌گرایی گذشته‌اند و با توجه به اینکه اکثر آنها جوان هستند، به نوعی به یک زبان معیار نزدیک‌تر هستند. مجموعه داستان کوتاه «رازان» که برگزیدگان نخستین دوره داستان‌نویسی کردی ایلام در آن گرد آمده، جدا از جهانی که هر نویسنده دارد و جدا از ضعف و قوت داستان‌ها، از منظر ارائه یک زبان واحد معیار برای کُردی ایلامی قدم خوبی بود.
نکته آخر اینکه اگر ما موفق شویم که یک زبان معیار فارغ از دلبستگی‌های سیاسی و حزبی در ایلام و تنها از منظر تخصصی به وجود بیاوریم و با آن زبان در شعر، نثر، داستان، روزنامه‌نگاری و... تولید محتوا کنیم، می‌توانیم به قوام و دوام آن و نقش هویت ساز آن نیز امیدوار باشیم.
«یاسر بابایی»، متولد 1358 در ایلام و دانشجوی علوم سیاسی در مقطع کارشناسی ارشد است. تاکنون کتاب‌های: پوست‌کنده‌تر از مرگ (مجموعه داستان)، تسبیح سرخ (نمایش‌نامه)، داماد افلاکی (ازدواج و سلوک خانوادگی رزمندگان و شهدای ایلام در دفاع مقدس)، در امتداد زخم (خاطرات سردار رشید اسلام عبدالرضا اسماعیلی، اولین فرمانده گردان استان ایلام)، دشت گل (نمایش‌نامه رادیویی)، شمع را در چند شب پروانه‌ها (شعر برگزیده دانشجویان کشور در بخش مثنوی)، شیر شکار (خاطرات سردار رشید اسلام شهید مرتضی ساده‌‌میری (به روایت همسر، خانواده، دوستان و هم‌رزمان)، قافنشین (تاریخ شفاهی دفاع مقدس به روایت حسین قادری)، مِهر مهران (رمان نوجوان) و نمک جبهه (شوخی‌های جبهه‌ای رزمندگان و شهدای ایلام در دفاع مقدس) از او منتشر شده است.
در چهارمین دوره جایزه کتاب سال استان ایلام در سال 99 کتاب «قافنشین» در گونه تاریخ شفاهی دفاع مقدس، در بخش مستندنگاری به عنوان اثر تقدیری انتخاب و تجلیل شد.
نظر شما