شیوا خلیلی، نویسنده و ویراستار در این نشست با اشاره به همکاری خود از سال 73 تا 86 با «محله باران» و برنامه‌سازی در رادیو که تمام موارد با دغدغه دینی و اجتماعی صورت می‌گرفته است، به موضوع ویراستاری در متون دینی اشاره کرد و گفت: در مدتی که در گروه دین شورای کودک مشغول هستم به بررسی کتاب‌های کودک در حوزه دین می‌پردازم و بنظر من قبل از ویراستاری، نویسندگی برای کودکان در حوزه دین سخت‌تر است.
وی اظهار کرد: همیشه می‌گویند بچه‌ها آنی نمی‌شوند که ما می‌خواهیم، آنی می‌شوند که ما هستیم، اما در اصل فرزندان ما آنی می‌شوند که خودشان می‌خواهند و تنها کاری که می‌شود انجام داد این است که رابطه را با فرزند خود حفظ کنیم. به عنوان مثال یکی از نکته‌ها در رابطه با شیوع بیماری کرونا این است که تا پارسال می‌گفتند بچه‌ها نباید گوشی و تبلت داشته باشند و امسال می‌بینیم آموزش از طریق همان چیزی انجام می‌شود که نهی می‌شده. در دین نیز همین رفتار را داشته‌ایم و معمولاً گفته‌ایم این باشد و آن نباشد در صورتی که باید بگوییم چگونه باشیم.
خلیلی با تأکید بر توجه به دو موضوع مخاطب و رسانه در ویرایش متون دینی عنوان کرد: باید توجه داشته باشیم که اگر می‌نویسیم، برنامه‌سازی می‌کنیم یا در فضای مجازی محتوا تولید می‌کنیم، هرکدام مقتضیات خود را دارد. در رابطه با مخاطب نیز مهمترین چیزی که ویراستار باید مورد توجه قرار دهد، اثرگذاری است که مواردی مانند تکرار و گریز، نثر همدلانه و ... باید در متون رعایت شود.
وی به اهمیت تقسیم‌بندی محتوایی و زبانی در ویراستاری اشاره کرد و افزود: در بخش محتوایی باید مطلبی که قرار است ویراستاری درمورد آن صورت پذیرد، مطمئن باشیم که آیا از نظر علمی و منبع درست است یا خیر و اگر متن ترجمه است باید با متن اصلی انطباق داده شود. بخش زبانی نیز شامل اصول درست‌نویسی است. در ویرایش متون دینی همانند نویسندگی برای کودکان، بخش محتوایی مهمتر از زبانی است، بسیاری از مواقع به دلیلی عدم آگاهی مفاهیمی را به کودکان می‌گوییم که نباید بگوییم و در این زمینه باید با مفاهیم روانشناسی آشنایی داشته باشیم.
این نویسنده و ویراستار با انتقاد از کتاب «پیام‌های آسمانی»، گفت: مشکل اصلی کتاب بحث محتواست که متأسفانه در این زمینه کم‌کاری شده است. آنچه در تألیف این کتاب باید مورد توجه قرار گیرد این است که بدانیم فرزندان ما در سن 13 سالگی به فراگیری چه موارد دینی نیاز دارند. موضوع دیگر که لازم است در متون دینی مورد توجه قرار گیرد این است که باید در این زمینه تقدس‌زدایی کنیم تا بتوانیم مطلب را به کودکان منتقل کنیم و آنها نیز با موضوع ارتباط برقرار کنند.
وی با بیان اینکه متأسفانه بیشتر کتب دینی، ترجمه است، عنوان کرد: کودک ابتدا باید خود را بشناسد و این خودشناسی مبنای دین است. اگر در حوزه دین، چه نویسندگی و چه ویراستاری بخواهیم کار کنیم نیاز به جلسات هم‌اندیشی داریم تا تجربیات را با هم مبادله کنیم. از نظر ویرایش، واژه خیلی مهم است و باید از بکاربردن واژه‌هایی که ارتباط را سخت می‌کند بپرهیزیم.
خلیلی تصریح کرد: در زمینه متون دینی کودکان باید حتماً به منبع توجه شود، زیرا گاهی با کتاب‌هایی در حوزه کودکان مواجه می‌شویم که نمی‌دانیم احادیثی که در کتاب آمده از کجا نقل شده، در کتاب نیز منبع ذکر نشده است و این موضوعی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
راضیه حقیقت، ویراستار و تدوینگر متون دینی در ادامه این نشست به شرایطی که یک ویراستار متون دینی باید داشته باشد، اشاره کرد و گفت: ویراستاری که قرار است ویرایش متون دینی را انجام دهد باید متخصص بوده و دانش انجام این کار را داشته باشد. اکثر ویراستارها ادعا می‌کنند که حرفه‌ای هستند، اما در بحث متون دینی آنها باید به زبان عربی، علم کلام، منابع روایی و ... آگاهی داشته باشند. شاید برخی ویراستاران بگویند ما فقط ویرایش ادبی انجام می‌دهیم اما آنچه مد نظر قرار دارد، ویرایش تخصصی متون دینی است.
وی اظهار کرد: حرفه‌ای بودن یک ویراستار تنها به این معنا نیست که ویرایش خوب انجام دهد، گاهی یعنی اجازه ندهیم مطالب نادرست در کتاب درج شود یا حتی کتاب به چاپ برسد. ویراستار باید با نویسنده و ناشر در تعامل باشد، اگر ناشر و نویسنده به ویراستار اعتماد داشته باشد قطعاً موارد و اصلاحاتی که مطرح می‌شود را خواهند پذیرفت.
حقیقت عنوان کرد: با توجه به اهمیت ویراستاری متون دینی تصمیم گرفتیم که زیرساخت‌ها را در این حوزه اصلاح کنیم و در راستای حرفه‌ای کردن ویراستار دینی، کارگروه ویرایش متون دینی از یکسال قبل تشکیل شد و افرادی که در این نشست‌ها حضور یافتند برخی ویراستار و برخی دیگر مترجمان متون عربی به فارسی بودند که جزء اساتید متبحر در این عرصه به شمار می‌آمدند.
وی بیان کرد: برخی از کارگاه‌ها محتوامحور بوده و مشکلات ویرایشی نیز بیشتر در زمینه گرته‌برداری و کژتابی بوده است. نتایج این کارگاه‌ها در قالب مقاله آماده شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. در رابطه با کتاب‌های مذهبی نیز از بین کتاب‌هایی که در 10 سال اخیر چاپ شده، چند کتاب انتخاب شده و مورد نقد و ویرایش قرار گرفته است. کسانی که می‌خواهند در بحث ویرایش متون دینی به صورت تخصصی کار کنند می‌توانند این کتاب‌ها را مورد مطالعه قرار دهند.
این تدوینگر متون دینی از تدوین شیوه‌نامه صوری متون دینی خبر داد و گفت: این شیوه‌نامه شامل درج نمادهای احترام، استثناء‌ها، تنظیم عبارات عربی، ترجمه‌ها، دستور خط واژه‌های برگرفته از عربی، فاصله‌گذاری و ... است.
وی تصریح کرد: ویراستار متون دینی هیچ‌گاه نباید از آموختن غافل شود، چون این عرصه، ظرافت کاری زیادی دارد و هرچه در این زمینه مطالعه و تحقیق شود باز هم کم است. ضرورت دارد کسانی که می‌خواهند متون دینی را به ویراستار بسپارند، از تخصص وی مطمئن باشند.
گفتنی است که کتاب «بر بال قلم»، تألیف ابوالقاسم حسینی، «ادبیات و تعهد در اسلام»، تألیف محمدرضا حکیمی، کتاب‌های «قند پارسی» و «کتاب‌پژوهی»، تألیف محمد اسفندیاری و «ترجمه خواندنی قرآن» که اثری از علی ملکی است، به عنوان کتاب‌های برتر در حوزه ویراستاری در این نشست معرفی شدند.
نظر شما