خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- «مقدمه‌ای فلسفی بر علوم شناختی» اثر «رُم‌هره» با ترجمه حسین شیخ‌رضایی و مجید داوودی بنی به تازگی از سوی انتشارات نشر نو منتشر شده است. ایده رمهره در این کتاب این است که برای شناخت انسان فقط نمی‌توان به سخت‌افزار مغز او اتکا کرد، بلکه باید به زبان، گفتمان و روابط اجتماعی او هم توجه کرد. برای همین طرفدار یک رویکرد ترکیبی است که هم در آن عناصر عصب‌شناسی و نورولوژی دخالت داشته باشد و هم عنصر گفتمانی و زبانی و فرهنگی. آنچه این کتاب را از بقیه کتاب‌های علوم شناختی متمایز می‌کند همین رویکرد ترکیبی است که می‌خواهد بین علوم فیزیکی و علوم روانی تلفیقی را ایجاد کند. به‌مناسبت انتشار این کتاب با شیخ رضایی درباره این اثر گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خو‌انید:
رمهره نویسنده کتاب چه جایگاه علمی و کارنامه‌ای در غرب دارد؟
رمهره، فیلسوف بریتانیایی است که در حوزه‌های مختلفی مانند فلسفه علم و فلسفه علوم‌اجتماعی کار کرده است. او بیشتر به‌دلیل استدلال‌هایی که در حوزه علوم‌شناختی مطرح کرده شناخته شده و البته به‌سبب طرح مباحث آن در حوزه طراحی مدل و کارکرد فلسفه علم شهرت پیدا کرده است. رمهره در دهه 70 و 80 روی علوم شناختی متمرکز شد و بر این موضوع تأکید داشت که این علوم باید مستقل از فیزیک جلو بروند و الگویشان نباید تنها علومی مانند فیزیک باشد.
نویسنده چگونه بحث علوم‌شناختی را در کتاب تبیین می‌کند و چه رویکردی به این مسئله دارد؟
در کشور ما در سطح دانشگاهی و در مقطع رشته کارشناسی ارشد و دکترا علوم‌شناختی راه‌اندازی شده همچنین برای این رشته ستادی تأسیس شده و همین نشان می‌دهد که جزو رده‌های پراهمیتی است که در نهاد ریاست‌جمهوری به آن می‌پردازد. علوم‌شناختی به صورت کلی سعی می‌کند سازوکار مغزی علوم مختلف را شناسایی کند. به‌طور مثال بیان می‌کند که درباره موضوعاتی چون توانایی یادگیری و زندگی اجتماعی سازوکار مغزی چگونه است. بنابراین هر علومی می‌تواند علوم‌شناختی هم داشته باشد. از همین جهت روانشناسی، تعلیم و تربیت، جامعه‌شناسی و... می‌توانند به علوم‌شناختی بپردازند. در همین راستا علوم‌شناختی یک حوزه بین‌رشته‌ای است و می‌تواند روی شاخه‌‌هایی چون عصب‌شناسی، کامپیوتر، فلسفه ذهن و ... متمرکز شود.
روند تدوین مباحث کتاب به چه صورت بوده است؟
این کتاب چون یک اثر آموزشی است و برای تدریس دوره کارشناسی ارشد و دکترا تدوین شده است با تاریخچه شروع می‌شود سپس مطالب در یک بخش اصلی توضیح داده می‌شود و در پایان نیز با پرسش به پایان می‌رسد. مباحث کتاب در واقع دارای تاریخچه‌ای است و از علوم روان‌شناختی آغاز شده است. سپس به شخصیت‌ها و مکاتب حاضر در قرن بیستم می‌پردازد و اهداف و کارکردهای آنها را بررسی می‌کند. پس از آن نویسنده به بحث تحلیل گفتمان و ارتباط آن با علوم‌شناختی می‌پردازد و اینکه چگونه تحلیل گفتمان می‌تواند با علوم‌شناختی پیوند برقرار کند. ایده نویسنده در نهایت به ما کمک خواهد کرد که چگونه بتوانیم روانشناسی را تحلیل کنیم چراکه ما خارج از زبان نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم و باید عناصر زبانی را وارد کرده و سپس تحلیل کنیم.
اگر بخواهیم در‌این‌باره مثالی بزنیم باید بگوییم که ما یک سخت‌افزار مغزی داریم که کار آن پردازش اطلاعات است و یک نرم‌افزار فرهنگی داریم که کار تحلیل گفتمان را انجام می‌دهد. هدف ایده این است که ارتباط بین سخت‌افزار و نرم‌افزار را تشریح کنیم. در نهایت با مطالعه این اثر می‌توانیم از ابزار و هدف استفاده کنیم به‌عبارت دیگر این کتاب به ما نشان می‌دهد که وقتی به‌طور مثال با یک بیمار روانی روبه‌رو می‌شویم چگونه می‌توانیم آن را تحلیل کنیم.
این کتاب چه کمکی می‌تواند به مخاطب ایرانی کند؟
همان‌طور که بیان شد در حوزه علوم‌شناختی منابع در ایران کم است و اساسا در این حوزه ادبیات‌سازی صورت نگرفته است از طرف دیگر علوم‌شناختی یک حوزه بین‌رشته‌ای است و مباحث این کتاب علاوه بر اینکه می‌تواند مورد استفاده دانشجویان رشته روانشناسی قرار گیرد، برای علاقه‌مندان به علوم کامپیوتری و مدل‌سازی‌های ذهنی نیز جذاب و مفید باشد.
سرمایه‌گذاری روی علوم‌شناختی می‌تواند همچون نانوتکنولوژی برای ما بازدهی مالی داشته باشد؟
باتوجه به تشکیل ستاد علوم‌شناختی سرمایه‌گذاری نسبتاً زیادی روی این حوزه انجام شده و این نشان‌دهنده اهمیت علوم‌شناختی در کشور و جنبه کاربردی و عملیاتی است که این رشته می‌تواند برای ما داشته باشد. به‌هرحال علوم‌شناختی مانند نانوتکنولوژی از علومی است که می‌توان در آن پیشرفت خوبی داشته باشیم و از آنجا که حوزه کاربردی است می‌تواند در بخش‌هایی مانند تعلیم و تربیت و درمان درآمدزایی نیز برای ما داشته باشد.
در کشور ما در سطح دانشگاهی و در مقطع رشته کارشناسی ارشد و دکترا علوم‌شناختی راه‌اندازی شده همچنین برای این رشته ستادی تأسیس شده و همین نشان می‌دهد که جزو رده‌های پراهمیتی است که در نهاد ریاست‌جمهوری به آن می‌پردازد. علوم‌شناختی به صورت کلی سعی می‌کند سازوکار مغزی علوم مختلف را شناسایی کند. به‌طور مثال بیان می‌کند که درباره موضوعاتی چون توانایی یادگیری و زندگی اجتماعی سازوکار مغزی چگونه است. بنابراین هر علومی می‌تواند علوم‌شناختی هم داشته باشد. از همین جهت روانشناسی، تعلیم و تربیت، جامعه‌شناسی و... می‌توانند به علوم‌شناختی بپردازند. در همین راستا علوم‌شناختی یک حوزه بین‌رشته‌ای است و می‌تواند روی شاخه‌‌هایی چون عصب‌شناسی، کامپیوتر، فلسفه ذهن و ... متمرکز شود.
روند تدوین مباحث کتاب به چه صورت بوده است؟
این کتاب چون یک اثر آموزشی است و برای تدریس دوره کارشناسی ارشد و دکترا تدوین شده است با تاریخچه شروع می‌شود سپس مطالب در یک بخش اصلی توضیح داده می‌شود و در پایان نیز با پرسش به پایان می‌رسد. مباحث کتاب در واقع دارای تاریخچه‌ای است و از علوم روان‌شناختی آغاز شده است. سپس به شخصیت‌ها و مکاتب حاضر در قرن بیستم می‌پردازد و اهداف و کارکردهای آنها را بررسی می‌کند. پس از آن نویسنده به بحث تحلیل گفتمان و ارتباط آن با علوم‌شناختی می‌پردازد و اینکه چگونه تحلیل گفتمان می‌تواند با علوم‌شناختی پیوند برقرار کند. ایده نویسنده در نهایت به ما کمک خواهد کرد که چگونه بتوانیم روانشناسی را تحلیل کنیم چراکه ما خارج از زبان نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم و باید عناصر زبانی را وارد کرده و سپس تحلیل کنیم.
اگر بخواهیم در‌این‌باره مثالی بزنیم باید بگوییم که ما یک سخت‌افزار مغزی داریم که کار آن پردازش اطلاعات است و یک نرم‌افزار فرهنگی داریم که کار تحلیل گفتمان را انجام می‌دهد. هدف ایده این است که ارتباط بین سخت‌افزار و نرم‌افزار را تشریح کنیم. در نهایت با مطالعه این اثر می‌توانیم از ابزار و هدف استفاده کنیم به‌عبارت دیگر این کتاب به ما نشان می‌دهد که وقتی به‌طور مثال با یک بیمار روانی روبه‌رو می‌شویم چگونه می‌توانیم آن را تحلیل کنیم.
این کتاب چه کمکی می‌تواند به مخاطب ایرانی کند؟
همان‌طور که بیان شد در حوزه علوم‌شناختی منابع در ایران کم است و اساسا در این حوزه ادبیات‌سازی صورت نگرفته است از طرف دیگر علوم‌شناختی یک حوزه بین‌رشته‌ای است و مباحث این کتاب علاوه بر اینکه می‌تواند مورد استفاده دانشجویان رشته روانشناسی قرار گیرد، برای علاقه‌مندان به علوم کامپیوتری و مدل‌سازی‌های ذهنی نیز جذاب و مفید باشد.
سرمایه‌گذاری روی علوم‌شناختی می‌تواند همچون نانوتکنولوژی برای ما بازدهی مالی داشته باشد؟
باتوجه به تشکیل ستاد علوم‌شناختی سرمایه‌گذاری نسبتاً زیادی روی این حوزه انجام شده و این نشان‌دهنده اهمیت علوم‌شناختی در کشور و جنبه کاربردی و عملیاتی است که این رشته می‌تواند برای ما داشته باشد. به‌هرحال علوم‌شناختی مانند نانوتکنولوژی از علومی است که می‌توان در آن پیشرفت خوبی داشته باشیم و از آنجا که حوزه کاربردی است می‌تواند در بخش‌هایی مانند تعلیم و تربیت و درمان درآمدزایی نیز برای ما داشته باشد.
نظرات