خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)‌ـ به گزارش ستاد خبري سراهاي اهل قلم نمايشگاه كتاب تهران، نشست «چالش‌هاي پيش روي داوري نشريات علمي» عصر جمعه، 16 ارديبهشت ماه با حضور دكتر سعيد رضايي‌شريف‌آبادي، استاد دانشگاه الزهرا(ص)، دكتر غلامرضا فدائي، استاد دانشگاه تهران، داريوش مطلبي، عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي و دكتر يزدان منصوريان، استاد دانشگاه تربيت‌معلم در سالن كارنامه نشر نمايشگاه كتاب تهران برپا شد.

دكتر غلامرضا فدائي، استاد دانشگاه تهران و سردبير و مدير مسوول دو نشريه علمي ـ‌ پژوهشي كتابداري و اطلاع‌رساني با اشاره به ضرورت توجه به انتشار نشريات براي سازما‌ن‌ها، موسسات و دانشگاه‌ها گفت: وجود نشريه بيانگر هويت سازمان‌ها و دانشگاه‌هاست، مسوولان نشريات مي‌توانند براي نمايش شايستگي‌ها و برنامه‌هاي خود فعاليت هاي ارزنده اي به ساير حوزه‌ها و نشريات در اين حوزه ارايه دهند.

وي چرخه داوري نشريات را به چند قسمت تقسيم كرد و گفت: ابتدا خود مولف يكي از محورهاي مهم داوري است، به اين معنا كه اگر مولف به معناي واقعي به موضوع به صورت صوري، ساختاري و مفهومي آشنا باشد، كار داوري نيز آسان‌تر صورت مي‌گيرد. متاسفانه فرآيند داوري در ايران بسيار وقت‌گير و پرهزينه است، فقدان زمان، گرفتاري‌هاي اجرايي و ... عواملي اند كه داوران را دراين حوزه بي‌انگيزه كرده است. اصول نگارش، آشنايي با ارجاعات و استنادات و روش پژوهشي به لحا‌ظ صوري و انگيزه نگارش به لحاظ محتوايي و فكري در كار مولف مقاله، حايز اهميت است.

فدائي با تاكيد بر اينكه اهميت يك مقاله در جديد بودن موضوع آن نيست بلكه اهميت و اولويت مبحث آن مورد توجه داوران است، توضيح داد: البته نوگرايي، خلاقيت و ابتكار دو مقوله متفاوت را تشكيل مي‌دهند. حلقه دوم فرآيند داوري، سردبير و هيات تحريريه‌اند كه خود سردبير بايد استاد فن و مشرف به مباحث علمي و نيز صاحب‌نظر باشد. ارتباط سردبير با هيات تحريريه يكي از نكات كليدي كار داوري است، در بسياري از مواقع سردبير بسيار تنهاست و هيات تحريره به دليل مشغله زياد ارتباط كمتري با سردبير برقرار مي‌كند و اين تنهايي سردبير در فرآيند داوري تاثيرگذار است.

وي حلقه نهايي كار داوري را خود داوران معرفي كرد و اظهار داشت: داور بايد صاحب‌نظر و بي‌ طرف باشد و اين دو مقوله قابل تفكيك اند. سازما‌ن‌هاي حامي و ارزش‌گذار فرآيند داوري، وزارت علوم و موسساتي كه براي كار داوري ارزش‌قايلند، شناخته شده اند.

داريوش مطلبي، استاد دانشگاه آزاد اسلامي و سردبير كتاب ماه كليات، توجه به مبحث داوري نشريات را عامل بهبود كيفي وضعيت نشريات در كشور دانست و گفت: در ماه‌هاي گذشته با همت انجمن كتابداري ايران و كتابخانه مركزي دانشگاه تهران درباره داوري نشريات نشست هايي در اين دانشگاه برگزار شد. 

دكتر يزدان منصوريان، استاد دانشگاه تربيت معلم و صاحب‌نظر حوزه داوري نشريات علمي، داوري را ارزيابي عالمانه، نقادانه، منصفانه و مسوولانه آثار علمي دانست و افزود: داوري عالمانه به اين معناست كه داور بايد در زمينه مورد نظر تخصص داشته و صاحب‌سبك باشد. داور، مسوول ارسال هر مقاله‌اي است، چراكه با برخورد براي نشر يك اثر، آن مقاله را وارد جامعه علمي مي‌كند، بنابراين دقت داور براي ارزيابي ويژگي‌هاي آثار حايز اهميت است.

وي درباره تاريخچه داوري مقالات، توضيح داد:‌ داوري از دوران نشر علمي به صورت غيررسمي وجود داشته است. داوري آثار در خلال نگارش يك اثر آغاز و به نقادي درباره آن اثر پايان مي‌يابد. بنابراين داوري به صورت فرآيندي رسمي كه دو نفر به تاييد و اجازه نشر يك مقاله و نشريه بپردازند، از سه قرن پيش ايجاد شد. اهميت داوري آثار، به اندازه ايست كه اكنون كتاب‌هاي بسياري در حوزه داوري مقالات نگاشته و همايش‌هاي زيادي در اين حوزه برپا مي‌شود.

منصوريان با تاكيد بر اينكه معيارهاي داوري و ارزيابي يك اثر به اشكال گوناگون وجود دارد، افزود: يكي از مهمترين معيارهاي داوري، معيار «محتوايي ـ ساختاري» است كه در اين روش ابتدا داور به محتواي اثر توجه كرده و سپس ساختار را درنظر مي‌گيرد. ويژگي‌هاي موضوعي، شامل اصالت موضوع، كاربردپذيري نتايج ارتباط با آثار ديگر و ويژگي‌هاي ساختاري، شامل انسجام اثر، يكدستي مطالب و پيروي مقاله از ساختار پيشنهادي مجله است.

وي پنج احتمال را در داوري آثار مهم دانست و به توضيح اين احتمالات پرداخت: 1-احتمال اينكه مقاله بدون ويرايش پذيرفته شود،2- مقاله با ويژگي‌هاي ساختاري و محتوايي رعايت اما نياز به ويرايش جزئي داشته، 3-مقاله هنوز آماده انتشار نيست و نياز به بازبيني مجدد دارد، 4-مقاله رد شده و 5- مقاله براي انتشار در يك مجله مناسب نيست كه مي‌توان آن را براي انتشار به نشريه ديگري سپرد.

سپس دكتر سعيد رضايي‌شريف آبادي، استاد دانشگاه الزهرا(ص) و سردبير فصلنامه كتاب و گنجينه اسناد ملي با اشاره به اينكه سردبير، نخستين فردي است كه هر مقاله‌اي را داوري مي‌كند، افزود: سردبير برمبناي خط و مشي نشريه و ساختار كلي مقالات به داوري آثار مي‌پردازد و سپس تصميم نهايي براي رد يا ارايه مقاله در هيات تحريره را صادر مي‌كند، سپس دو نفر داور از هيات تحريريه مقالات تاييد شده سردبير را بررسي مي‌كنند. عرف داوري مقاله به اين صورت است كه داوران از مولفان مقاله داراي درجه علمي بالاتري باشند.

رييس انجمن كتابداري و اطلاع‌رساني ايران درباره نشريه گنجينه اسناد ملي توضيح داد: حوزه تخصصي اين نشريه، تحقيقات و مطالعات آرشيوي است، گاهي برخي از مقالات ارسال شده براي انتشار در اين نشريه مشكل دارند و داوران، نظريه ميانه را درباره آثار ارايه مي‌دهند، كه در اين مورد داوران ديگري بايد نظر دهند. داور هر مقاله در مقام يك قاضي است كه بايد بي‌نظر بوده و بدون درنظر گرفتن مولفان مقالات، آثار را داوري كنند.

وي با تاكيد بر اينكه متاسفانه نظام ارتقاي دانشگاهي با موضوع توليد مقالات گره خورده است، توضيح داد: چهار دهه پيش در كشورهاي غربي اصطلاح «منتشر كن يا هلاك شو» رواج يافت، به اين معنا كه اساتيد براي ارتقاء درجه علمي خودف مقاله مي‌نوشتند، اكنون اين وضعيت در ايران رواج يافته و حتي دانشجويان براي ارتقاي سطح تحصيلي خود اقدام به مقاله‌نويسي كرده و مدعي انتشار صددرصدي آنند.

بيست و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تا 24 ارديبهشت در مصلاي امام خميني (ره) داير است.