دکتر مصطفی پویان، مدیرمسئول انتشارات خانه زیست‌شناسی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره همکاری خانه زیست‌شناسی با متخصصان ایرانی خارج از کشور اظهار کرد: معتقدم، سرمایه انسانی مهم‌ترین سرمایه هر مجموعه‌ای است، بنابراین در طول 10 سال گذشته سعی کردیم از طریق دانشجویان ایرانی خارج از کشور، با مدرسان دانشگاه‌های مطرح دنیا در ارتباط باشیم. 

ترجمه آثار زیست‌شناسی همزمان با انتشار
وی افزود:‌ نتیجه این همکاری موجب شد تا در یک دهه فعالیت خانه زیست‌شناسی مهم‌ترین کتاب‌های دنیا در حوزه زیست‌شناسی  به فارسی ترجمه شوند. به‌عبارتی دیگر، خانه زیست‌شناسی همزمان با انتشار نسخه 2014 کتاب‌های شاخه‌های مختلف زیست‌شناسی، به ترجمه آن‌ها اقدام کرده است؛ تلاشی که موجب اتفاق علمی بزرگی در کشور شده، به‌طوری که تعجب بسیاری از فعالان این حوزه یعنی ایرانیان خارج از کشور را نیز به دنبال داشته است. 

نخستین تشخیص سرطان سینه در ایران باستان
پویان با اشاره به نمونه‌‌های همکاری خانه زیست‌شناسی با متخصصان خارج از کشور گفت: دکتر شهریار کیایی، فوق دکترای ایمونولوژی و ‌مدرس دانشگاه کوئین‌ماری لندن، سال‌ها پیش ترجمه کتاب «ایمونولوژی جان‌وی» را برای ترجمه به خانه زیست‌شناسی پیشنهاد کرد. دکتر امیررضا عارف، متخصص مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه هاروارد ایالات بوستون نیز کتاب «سرطان امپراتوری بیماری‌ها» برنده جایزه کتاب سال ایالات متحده آمریکا را برای ترجمه به خانه زیست‌شناسی پیشنهاد کرد. مولف «سرطان امپراتوری بیماری‌ها» با توجه به تحقیقات گسترده در اثرش آورده که نخستین تشخیص بیماری سرطان سینه در ایران باستان بوده است.

وی ادامه داد: ترجمه این اثر به همت جمعی از متخصصان و مترجمان داخل کشور و مقیم آمریکا صورت می‌گیرد. قرار است بعد از انتشار «سرطان امپراتوری بیماری‌ها» یک مسابقه کتابخوانی بین همه دانشجویان پزشکی برگزار شود. سه نفر از برگزیدگان نیز با کمک دکتر عارف می‌توانند از دانشگاه هاروارد بازدید داشته باشند. 

ارتباط با مولفان مطرح دنیا با هدف ارتقای جایگاه علمی   
مدیرمسئول انتشارات خانه زیست‌شناسی درباره تاثیر ارتباط صنعت نشر ایران با متخصصان مولف ایرانی خارج از کشور اظهار کرد: افزایش کیفیت محتوای کتاب‌های علمی یکی از اهداف تقویت ارتباط با مولفان مطرح خارج از کشور است، اما هدف اصلی، ارتقای جایگاه علمی در همه حوزه‌ها علمی است. در حال حاضر، تالیفات حوزه نشر دانشگاهی ما، تالیفات باکیفیتی نیستند، یعنی با نمونه‌های مشابه خارجی از نظر علمی فاصله وجود دارد.

پویان با انتقاد از عملکرد مدرسان دانشگاهی در حوزه نشر افزود: وجود فاصله کیفی بین آثار دانشگاهی با نمونه‌های خارجی، به معنای زیر سوال بردن ظرفیت‌های علمی موجود در کشور نیست، اما دست به قلم بودن مدرسان و متخصصان جای نقد دارد. بدون هیچ تعارفی باید گفت که مدرسان ما دست به قلم نیستند. اگر کتابیبه قلم مدرسان ایرانی تولید می‌شود، اغلب ترجمه‌ای از آثار نمونه‌های خارجی است؛ یعنی تولید علم نداریم. 

لزوم معرفی آثار شاخص حوزه زیست‌شناسی دنیا در کشور
وی در ادامه درباره تلاش‌های صورت گرفته در خانه زیست‌نشاسی برای تقویت دانش زیست‌شناسی در مدارس کشور گفت: کتاب «بیولوژی کمپبل» به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع حوزه زیست‌شناسی در دنیا محسوب می‌شود. با هدف فرهنگ‌سازی و معرفی این اثر در ایران، نخستین‌بار 50 نسخه لاتین از این اثر را از آمریکا خریداری و بین سرگروه‌های درس زیست‌‌شناسی و مسئولان تالیف کتاب زیست‌شناسی آموزش و پرورش کشور هدیه کردم. 

این فعال حوزه نشر علمی ادامه داد: ترجمه این اثر را نیز بین همه سرگروه‌های زیست‌‌شناسی که بالای 20 معلم داشتند، ارایه کردم. امروز حتی دانش‌آموزان راهنمایی و دبیرستان با «بیولوژی کمپبل» آشنایی کامل دارند. چنین اقداماتی به معنای فرهنگ‌سازی یک اثر علمی است. ترجمه چنین آثاری، به مرور زمان بر افزایش غنای تالیف نویسندگان ما تاثیرگذار خواهد بود. 

اهمیت تلاش برای رفع کمبود‌ها در حوزه زیست‌شناسی
مدیرسئول خانه زیست‌شناسی در ادامه درباره تاثیر منابع کهن ایرانی حوزه زیست‌شناسی در تالیف کتاب‌های مدرن عنوان کرد: تلاش برای رفع کمبود‌ها در حوزه زیست‌شناسی بسیار بااهمیت است. کشور در حوزه‌هایی مانند سلول‌های بنیادین، ‌بیوشیمی یا زیست‌شناسی مولکولی، پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است، اما در بخش‌هایی مانند اکولوژی، سیستمانیک و محیط‌ زیست چندان به موفقیت‌های علمی دست پیدا نکرده‌ایم. 

وی ادامه داد: رجوع به منابع کهن به‌طور قطع تلاش پسندیده‌ای است، اما واقیعت این است که علم زیست‌شناسی علمی به‌روز است. به‌عبارتی دیگر با محتوای منابع کهن، نمی‌توانیم با پیشرفت‌های سریع این حوزه رقابت کنیم. استفاده از منابع کهن در حوزه پزشکی ضروری است و این مراجعه باید صورت گیرد، اما در حوزه زیست‌شناسی، چنین بازگشتی لازم نیست و ما باید افق‌های جدید را طراحی کنیم. 

نابودی اکوسیستم‌های ایران و نقش معلمان زیست‌شناسی در جلوگیری از آن
پویان با اشاره به کمبود‌ منبع در حوزه محیط زیست تصریح کرد: در حوزه محیط‌ زیست، بیش از 100 عنوان اثر شاخص بین‌المللی را شناسایی و برای دریافت تاییدیه و جلب نظر متخصصان فعال در ارگان‌هایی مانند سازمان محیط ‌زیست، انجمن‌های زیست‌شناسی و شهرداری‌ها فهرستی از این آثار را ارسال کردیم؛ نظرات این افراد به‌عنوان سند چشم‌انداز در خانه زیست‌شناسی ایران نگهداری می‌شود. در همین راستا نشست‌های علمی «نابودی اکوسیستم‌های ایران و نقش معلمان زیست‌شناسی در جلوگیری از آن» با حضور دکتر جعفری در مراکز استان‌های کشور برگزار می‌شود.