دوشنبه ۲۴ مهر ۱۳۹۱ - ۱۱:۳۱
انتشار 2 کتاب در حوزه تاریخ معاصر بر اساس اسناد

«تاریخ موسسات رفاهی و بهداشتی در دوره رضاشاه» و «جنگ جهانی اول و دوم به روایت اسناد مجلس شورای ملی» دو کتاب به‌ قلم الهام ملک‌زاده است. در این کتاب‌ها وضعیت خیریه‌ها در دوره پهلوی و تشریح اوضاع ایران در دو دوره جنگ‌های جهانی بررسی می‌شود.-

عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره کتاب «تاریخ موسسات رفاهی و بهداشتی در دوره رضاشاه» گفت: تا پیش از مشروطه، به‌ویژه در دوره‌های صفویه و قاجار به امور خیر با دیدگاه وقف نگاه می‌شد اما پس از انقلاب مشروطه، دیدگاه جدیدی وارد ایران شد که الزاما براساس نگاه مذهبی با کارهای خیر همراه نبود بلکه به مساله کمک به انسان‌ها و همنوع بدون درنظر گرفتن طبقه اجتماعی و توانایی مالی افراد توجه می‌‌شد. مهم‌ترین مسایل این جریان آموزش، بهداشت و کمک‌های مالی به نیازمندان بود. 

ملک‌زاده افزود: احزاب و گروه‌های مختلف کمک به انسان‌ها به منظور برابری سطح رفاه در جامعه را تشویق می‌کردند. در دوران قاجار و با تشکیل احزاب سیاسی مانند حزب دموکرات، اجتماعیون عامیون و حتی در مرامنامه نهضت جنگل نیز به مسایلی مانند آموزش رایگان، ارتقای سطح زندگی عمومی مردم، بهداشت و رفاه عمومی توجه زیادی می‌شد.

این پژوهشگر ادامه داد: در دوره قاجار، خیریه با شعار همنوع‌دوستی و کمک به مردم انجام می‌شد که این دیدگاه در دوره پهلوی رنگ‌ و بوی ملی‌گرایی به خود گرفت و شعار کمک به هموطن جایگزین کمک به همنوع شد. در این دوره 20-25 ساله تغییرات زیادی در موضوع خیریه به وجود آمد. در دوران قاجار این مساله در زمره مطالبات مردمی از نهادهای دولتی قرار داشت، در حالی‌که در دوران پهلوی، حکومت اختیاردار این امور شد. 

ملک‌زاده توضیح داد: در دوره پهلوی، در برابر جو محدودیت و فشار بر اقشار مختلف اجتماع اعم از فعالان سیاسی احزاب، مطبوعات و روحانیون، تولیت و مسوولیت اجرایی فعالیت‌های خیریه به‌عنوان ابزار ایجاد وجاهت در دست دولت قرار گرفت که در مواردی نیز موفق به کسب اعتماد از سوی مردم شد؛ به‌طوری‌که واقفان و مالکان اختیار امور اموال موقوفی خود را برای کارهای خیریه مانند ساخت بیمارستان، آسایشگاه و مدرسه به دولت می‌سپردند. همچنین گروه‌های اجتماعی مانند روحانیان و زنان نیز نقش بسیار پررنگی در این مساله ایفا می‌کردند. 

وی درباره منابع کتاب بیان کرد: به دلیل توجه نشدن به مسایل اجتماعی به‌ویژه  میان طبقه‌های فرودست و فقدان اطلاعات مربوط به این حوزه، بیشترین استفاده در گردآوری اطلاعات از روزنامه‌های آن دوره، سفرنامه‌های خارجیان و اسناد بوده است. همچنین اطلاعات از دوره پهلوی نسبت به دوره قاجار بیشتر موجود بود که شامل سفرنامه، روزنامه، سالنامه، کتاب‌های رسمی مربوط به شرح اقدامات دولت پهلوی اول و همچنین اسناد موجود در بایگانی‌های مختلف می‌شد. 

این استاد تاریخ اظهار کرد: این کتاب براساس پایان‌نامه دکترا با موضوع خیریه و کارهای خیر در دوران پهلوی اول و برپایه اسناد موجود نوشته شده است. منصوره اتحادیه، تاریخ‌نگار دوره قاجاریه استاد راهنمایم در دوره دکترا بود و تعدادی از پایان‌نامه‌ها را که کیفیت پژوهشی مناسبی داشتند برای چاپ انتخاب کرد که این پایان‌نامه هم یکی از آن‌هاست.

عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره کتاب «جنگ جهانی اول و دوم به روایت اسناد مجلس شورای ملی» گفت: این کتاب با همکاری زهرا علیزاده بیرجندی، استاد تاریخ دانشگاه بیرجند و زهرا حامدی، استاد تاریخ دانشگاه داراب نوشته شده است.
 
ملک‌زاده توضیح داد: این کتاب که به بررسی مجموعه اسناد ارسال شده از شهرهای ایران به مجلس شورای ملی در دوره جنگ جهانی اول و دوم پرداخته است، نقش دولت‌های خارجی به‌ویژه انگلستان و روسیه را در این دو جنگ جهانی و فجایع به ‌بار آمده از آن را در ایران آن دوران بررسی می‌کند. 

الهام ملک‌زاده، متولد 1352 در اهواز و دارای دکترای تاریخ ایران دوره اسلامی از دانشگاه الزهراست. از دیگر کتاب‌های این پژوهشگر می‌توان به «زندگینامه دکتر عبدالحسین نوایی و خدمات علمی و فرهنگی او»، «سرگذشت صفاریان براساس کتاب سیستان»، «نگاهی به امور خیریه ایران در دوره قاجار»، «روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه ( تصحیح نسخه خطی)، با همکاری دکتر عبدالحسین نوایی» اشاره کرد. 

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها