یدالله ایزدی، سال‌ها هم به صورت نظری و هم در عمل به تاریخ شفاهی پرداخته است و اثر جدید ایشان با عنوان «نبرد بزرگ زمستانی در جبهه شمالی(عملیات بیت‌المقدس2)» در سی‌وهشتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی شایسته تقدیر شده است، شرح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
لطفاً مختصری درباره سوابق و فعالیت‌های پژوهشی خود در حوزه دفاع مقدس بفرمایید.
با آغاز جنگ تعدادی از بسیجیان از سوی دفتر تحقیقات جنگ به عنوان راوی در عملیات‌ها شرکت می‌کردند و در کنار فرماندهان یگان‌ها، لشکرها و قرارگاه‌ها قرار می‌گرفتند و تمام وقایع، رایزنی‌ها و تصمیماتی که برای عملیات می‌گرفتند این راوی در جریان بود و از طریق ضبط مذاکرات و یادداشت‌برداری‌ها تمام اطلاعات مربوط به عملیات را ثبت و ضبط می‌کردند و بعد اسناد مرتبط با رخدادها را هم جمع‌آوری می‌کردند؛ یعنی درواقع منحصربفردترین مرکز اسنادی جنگ ایران و عراق با این جمع‌آوری‌ها در زمان جنگ صورت گرفت.
من هم در طول جنگ به عنوان راوی برای عملیات‌های مختلف مثل بقیه راوی‌ها دعوت می‌شدم و از این جهت در جریان مباحث، تصمیم‌گیری‌ها و حوادث جنگ قرار می‌گرفتم و بعد از جنگ نیز چون معلم آموزش و پرورش بودم و به صورت بسیجی در عملیات‌ها شرکت می‌کردم به کار خودم مشغول شدم. پس از مدتی با دعوت دوستان به صورت پراکنده برای بعضی از پژوهش‌های مربوط به جنگ ایران و عراق در مرکز حضور می‌یافتم و پس از بازنشستگی حضورم پیوسته‌تر شد و در طول این دوران در موضوع پژوهش‌های جنگ ایران و عراق فعال بودم از جمله در حوزه روزشمار که کتاب اخیر هم یکی از این آثار مربوط به جنگ ایران و عراق است که پس از جنگ، این کتاب‌ها در 57 مجلد طراحی شد که از 21 بهمن 1357 تا پایان جنگ ایران و عراق را شامل می‌شود که من کارهای پژوهشی چند مجلد را انجام داده‌ام.
کتاب «نبرد بزرگ زمستانی در جبهه شمالی(عملیات بیت‌المقدس2)» به کدام مقطع از جنگ ایران و عراق می‌پردازد؟
این کتاب مربوط به وقایع پایانی سال 1366 است؛ یعنی دوره‌ای که بخشی از نیروهای مسلح ایران بویژه سپاه پاسدران به دلیل قفل شدن محورهای عملیاتی در جنوب، لاجرم به غرب رفت و در بهار، تابستان و پاییز عملیات‌هایی را انجام دادند، اما بدلیل اینکه گشایشی در جنوب ایجاد نشد، علیات بزرگ سالانه جمهوری اسلامی در زمستان در غرب در قالب دو عملیات بزرگ انجام شد که شامل عملیات «بیت‌المقدس 2» و «والفجر 10» در حلبچه بود که البته والفجر 10 در کتاب 54 کار شده است.
عملیات «بیت‌المقدس 2» در شرایط جوی سخت و در طبیعت خشن کوهستانی منطقه انجام شد و با سختی فراوانی همراه بود. عملیات البته موفق بود، ولی اهدافش آن‌طور که در طراحی پیش‌بینی شده بود حاصل نشد، بنابراین با یک فاصله کوتاه، عملیات والفجر 10 انجام شد و در واقع بخشی از رشادت‌ها و حماسه‌های مربوط به جنگ ایران و عراق در سال 1366 مربوط به این عملیات است که یگان‌های اصلی سپاه هم حضور داشتند و واقعاً حماسه آفریدند؛ یعنی درواقع دو جنگ همزمان رخ داد، یکی جنگ با طبیعت سخت و خشن زمستانی بود، یکی هم جنگ با دشمن است که وضعیت جوی منطقه خیلی از نیروها را مصطحلک کرد.
یکی از محورهای اصلی این کتاب آماده‌سازی منطقه عملیات والفجر 10 است؛ یعنی همزمان که داشتیم بیت‌المقدس 2 را اجرا می‌کردیم در استان سلیمانیه عراق که یک منطقه کردنشین است و معروف به دشت گل‌هاست، داشتیم جاده‌های عقبه منطقه را آماده می‌کردیم و در اصل کتاب دو محور دارد یکی عملیات بیت‌المقدس و دیگری آماده‌سازی منطقه حلبچه است. یک موضوع مهم دیگر که در این کتاب بحث می‌شود در رابطه با جنگ شهرهاست که شهرهایی مثل اصفهان، تهران، قم و کرج در معرض موشک‌ها قرار گرفتند و شرح آن در کتاب آمده است.
نگارش این کتاب چقدر زمان برد؟
این کتاب دو مرحله آماده‌سازی داشت، یک مرحله توسط مرحوم اردستانی که از راویان اصلی مرکز هم بود، انجام شد که حدود دو سال کارهای تدوین اولیه را انجام داده بودند و نگارش کتاب یک توقف 10 ساله داشته و حدود 2 سال هم من وقت گذاشتم؛ یعنی در کل پژوهش، طراحی، تدوین و آماده‌سازی کتاب حدود 4 سال زمان برد.
آیا کتاب‌هایتان روند خاصی دارند؛ یعنی شما صرفاً موضوعاتی که به شما پیشنهاد می‌شوند دنبال می‌کنید یا علائق شخصی‌تان است؟
طبیعتاً این علاقه‌مندی و تعلق به تاریخ معاصر کشور وجود دارد و موضوع جنگ ایران و عراق که یکی از موضوعات مهم است و مهمترین واقعه قرن معاصر کشور ماست، ضمن اینکه دستاوردها و تجربه‌های مدیریتی و جنبه‌های دیگر در این جنگ بسیار مهم است؛ یعنی رهیافت‌های این حادثه برای آینده کشور بسیار الهام‌بخش، کارساز و رهگشاست و این تجربه جنگ صرف یک حادثه تاریخی نیست که در دوره‌ای اتفاق افتاده باشد و ما آنها را مرور کنیم صرف اینکه مرور کرده باشیم. مثلاً در حوزه مدیریت جهادی و عبور از بحران‌ها تجربیاتی هستند که می‌توانند در امروز و آینده کشور ما کارساز باشند. خودم هم به موضوع جنگ تعلق دارم و بخشی از زندگی‌ام را در این دوران سپری کرده‌ام البته تکلیف سازمانی هم بوده است و در واقع کارهای نیمه تمام خودم بوده که تصمیم گرفتم تمام کنم.
نظرتان درباره جایزه کتاب سال چیست؟
به هر حال این‌ها فرصتهایی است که دست می‌دهد و برای کسانی که در این حوزه فعال هستند، رغبت ایجاد می‌کند. البته این کارها سمبلیک است، ولی به هر حال در ایجاد انگیزه و بالا بردن تلاش‌های افرادی که در این زمینه‌ها فعال هستند مؤثر است مخصوصاً در کارهای پژوهشی مستند، زیرا کاری که در روزشمارها صورت می‌گیرد، صرفاً بیان خاطره و استفاده از حافظه نیست، بلکه مستند به اسناد متقن و دست اول حادثه است که در صحنه جمع‌آوری شده است.
واقعاً پژوهش در تولید آثار مربوط به جنگ از مهمترین کارهایی است که متأسفانه در سطح کشور چندان جا نیافتاده؛ یعنی بیشتر تکیه به خاطرات و حافظه افرادی است که ممکن است در طول زمان به دلیل فراموشی دستخوش آفت تحریف بشوند، بنابراین جایگاه کارهای پژوهشی مستند به سند بسیار مهم است و جشنواره‌هایی مثل جشنواره کتاب سال درواقع نوعی دادن انگیزه به نسل‌هایی است که در موضوعات پژوهشی جنگ ایران و عراق تحقیق می‌کنند.
آیا اثر جدیدی در دست نگارش دارید؟
در حال تدوین کتاب «55 روزشمار جنگ ایران و عراق» هستم که مربوط به سال پایان جنگ است که دوره مهمی در جنگ ایران و عراق به‌شمار می‌آید و دو مقطع اصلی سقوط شلمچه و فاو را تحقیق و پژوهش می‌کند و در تاریخ شفاهی هم چند کار را در دست نگارش دارم که مربوط به فرماندهان جنگ ایران و عراق هستند و پژوهش‌ها انجام شده و در حال گفت‌وگو هستم.
نظر شما