پیشنهادات روزبه صدرآرا برای مطالعه در ایام نوروز
کارکرد آلترناتیو خاطرهنگاری؛ از دموکراسی به مثابه یک پویش مردمی تا احیای رادیکال چهره روبسپیر
روزبه صدرآرا کتابهای «دموکراسی علیه دولت»، «روبسپیر، سیاست فلسفه» و «بودن و داشتن» را به عنوان مهمترین آثار سال ۹۸ معرفی کرد.
سال ۹۸ نیز مانند سالهای قبل با اتفاقات خوب و بد برای کتاب و اهالی کتاب در ایران همراه بود. کتابهای خوب و بد بسیاری نیز منتشر شدند، هرچند که شمارگان آنها لحظه به لحظه در حال کم شدن است. قاعدتا هر اهل قلمی نیز کتابهای خوب و بد متعددی را در سال ۹۸ خوانده است. پرسیدن از نام این کتابها از اهل قلم میتواند برنامه مطالعاتی علاقهمندان به حوزههای مختلف مطالعاتی را تعیین کند.
روزبه صدرآرا، نویسنده، مترجم، ویراستار و منتقد حوزه فرهنگ است. «ایدئولوژی و سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت» اثر لویی آلتوسر و «تفکر در میانه دلوز و کانت: یک مواجهه غریب» نوشته ادوارد ویلت و مت لی، از جمله مهمترین ترجمهها و «گزارش / اتی به قاضی حداد» و «فرار به مهلکه: تمرینهایی در کار تئوریک» نیز از جمله مهمترین تالیفات منتشر شده صدرآراست. او همچنین دبیر و سرویراستار مجموعههای «بازنوشت نظریه» در نشر مولی، «استخوانهای روح» در نشر نیماژ و «مواجهات پست مدرن» در نشر چشمه بوده است.
صدرآرا در گفتوگو با «ایبنا» به معرفی سه کتاب از بهترین آثاری که در سال ۹۸ مطالعه کرده است، پرداخت. وی نخستین کتاب را «دموکراسی علیه دولت؛ مارکس و لحظه ماکیاولین» نوشته میگل ابنسور معرفی کرد. این کتاب با ترجمه مشترک فواد حبیبی و امین کرمی توسط انتشارات ققنوس در دسترس مخاطبان قرار گرفت.
صدرآرا در معرفی ویژگیهای این کتاب گفت: ابنسور یک فیلسوف سیاسی فرانسوی است که بین دو سنت و شمایل فکری نشسته است: یکی هانا آرنت و دیگری والتر بنیامین. «دموکراسی علیه دولت» نخستین کتابی است که از این فیلسوف به فارسی درآمده و این امر بسیار خوشحال کننده است.
وی افزود: استتناجی که من از این کتاب کردم اشاره به یک محتوای ضمنی در این کتاب بود که برای من به شدت جذاب و چشمگیر است و این طرح دمکراسی نه به عنوان فرم حکومتی و دولتی بلکه به عنوان یک پویش مردمی است. اینجا میتوان گفت که نویسنده اشاره میکند به تک چهره آرنتی دموکراسی. من برای این واژهای را جعل میکنم به عنوان زور دموکراتیک. به باور آرنت زور عین خشونت نیست، بلکه باید برای دلالت بر انرژی آزاد شده بر اثر جنبشهای جسمانی یا اجتماعی به کار گرفته شود.
صدرآرا ادامه داد: اینجا زور دموکراتیک عملا ابداع فرمهای دموکراسی پیکارجوست در برابر فرمهای منسوخ و مستعمل انقیاد دولت یا حکومت. در این حالت طرح دموکراسی یک جور بازطرح دموکراسی رادیکال یا شورشی است. برای این مفهوم ابنسور از کلمات مختلفی استفاده میکند مثل دموکراسی غیراهلی.
مترجم کتاب «تفکر در میانه دلوز و کانت» دومین کتاب مورد علاقه خود را «روبسپیر، سیاست فلسفه» نوشته ژرژ لابیکا فیلسوف فرانسوی و ترجمه واهیک کشیش زاده معرفی کرد که توسط انتشارات مهراندیش منتشر شد. وی در معرفی این کتاب نیز گفت: در این رساله کوتاه و مختصر ما با تک چهرهای از روبسپیر مواجهیم که به شدت سمپاتیک و به شدت تفکر برانگیز است.
صدرآرا اضافه کرد: پیش از این کتاب بیشتر ما وقتی به روبسپیر فکر میکردیم، ارجاع ما به او به عنوان یکی از بانیان دوران ترور در انقلاب کبیر فرانسه بود و هنوز هم در بسیاری از متون سیاسی که قالبا برخاسته از سنت لیبرال و محافظه کار هستند، ما بیشتر با چهره خونبار روبسپیر مواجهیم، اما در این کتاب در واقع با روبسپیر به عنوان فیلسوف انقلاب فرانسه مواجه میشویم. در واقع با مطالعه این کتاب احساس میکنیم که روبسپیر فیلسوفی بود که انقلاب فرانسه را به یک تئوری انقلابی تجهیز کرد و کتاب لابیکا تدوین همین تئوری است و نکته مهمتر این است که این کتاب کوچک بالکل چهره مخدوش روبسپیر را به شکلی رادیکال نوسازی و احیا میکند و ما در اینجا اگر بیراه نگفته باشیم میتوانیم روبسپیر را به عنوان یکی از اجداد اندیشه مارکسیستی در نظر بگیریم.
«بودن و داشتن» سومین کتابی بود که صدرآرا به مخاطبان «ایبنا» معرفی کرد. این کتاب به قلم گابریل مارسل، فیلسوف اگزیستانسالیست مسیحی فرانسوی است که با ترجمه صدیقه فراهانی توسط انتشارات کتاب پارسه در دسترس مخاطبان قرار گرفت. صدرآرا در چرایی علاقه خود به این کتاب گفت: به شخصه مارسل را دوست دارم، چرا که اندیشهاش دراماتیک است.
مترجم کتاب «ایدئولوژی و سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت» گفت: در این کتاب رساله مفصلی وجود دارد که مارسل با آن فرمی از نوشتار فلسفی را ابداع و پیشنهاد کرده است. عنوان این رساله خاطرات روزانه مابعدالطبیعی است. در واقع این رساله روزنگاشتهای یک فیلسوف است نسبت به جهان فکری خودش دربرابر پدیدارهای دور و بر خودش.
صدرآرا همچنین درباره مهمترین ویژگی رساله «خاطرات روزانه مابعدالطبیعی» اشاره کرد: این رساله شرح سلوک فکری مارسل است که به شکل دفترچه خاطرات نوشته شده. در فرم خاطره نویسی و دفترچه خاطرات غالبا به مسائلی اشاره میشود که برگرفته از جریانهای عاطفی و احساسی آدمها نسبت به پیرامونشان است. به عبارتی میتوان گفت که در این دفترچهها مواجهه انسانها با آن مسائل عاطفی به رشته تحریر در میآمد اما مارسل از این فرم برای غلیانهای فکری و نظریه خود استفاده کرده و به این فرم یک کارکرد آلترناتیو داده است.
نظرات