سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محبوبه علی حوری:  پروین اعتصامی شاعری خردگراست. از عناصر محوری اشعار و تفکر وی اهمیت خرد، تدبیر، عقل و دانش و نتایج آن در زندگی است.

ادبا و علاقه‌مندان به شعر و ادب فارسی بر این باورند که دیوان پروین اعتصامی نمونه برجسته ادبیات تعلیمی است و در هر زمانی خواندنی است؛ زیرا شیوه درست زیستن را به انسان می‌آموزد. این مهم تحقق نمی‌پذیرد مگر آنکه کلام شاعر بر پایه خرد و عقل باشد.

پروین اعتصامی بر اهمیت نقش مادر و مسئولیت خطیر وی در تربیت فرزندی خردمند تأکید دارد. مادر در قصه‌های پروین، بر اساس خرد و تدبیر خود شیوه درست زندگی را به فرزندش یادآور می‌شود. در حکایت «کودک آرزومند» این مهم آمده است.

در شعر معروف «آرزوی پرواز»، نیز شاهد نصیحت‌های خردمندانه مادر به کبوتر بچه هستیم که بر تدبیر و دوراندیشی در سایه کسب تجربه در زندگی تأکید دارد.

خردورزی و تدبیر در داستان «مرغ زیرک» از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا که در عنوان نیز مشخص است. پروین عامل فریب نخوردن مرغ و زنده ماندن او را در مقابل شکارچی زیرکی و دانایی وی می‌داند.

در مقابل از افراد بی‌خرد به عنوان اشخاصی یاد می‌کند که در انجام کارها هیچ‌گاه موفق نیستند. وی معتقد است که بی‌خردی موجب نابودی انسان است. بخشی از حکایت «معمار نادان» گویای این تفکر پروین است. در آن داستان بی‌خردی مورچه موجب فریب‌خوردن او می‌شود و در دام مورچه‌خوار اسیر می‌شود و این سبب نابودی اوست.

این بانوی شاعر، در منظومه تمثیلی «کارآگاه» به نتایج خردورزی اشاره دارد که مهمترین آن حل مشکلات و عبور از سختی‌های زندگی است. وی معتقد است یک فرد دانا حتی می‌تواند با عقل و خرد از فقر رهایی یابد.

وی رشد و کمال را نیز از نتایج خردمندی می‌داند. در حکایت «جولای خدا» عنکبوت خردمندی وجود دارد که با کار و تلاش به کارش ادامه می‌دهد، هر چند که کار او ضعف‌ها و ایراداتی دارد؛ اما این عنکبوت به عنکبوت کاهل می‌گوید که عیب تو در خرد و اندیشه‌ات است که رشد نیافته است و بی‌خردی دارایی تو را از بین برده است.

اندیشه‌های محوری و مطلوب هر شاعری در اشعاری است که آرزوهای او را بیان می‌کند. برمبنای پنج غزل پروین اعتصامی با آغاز «ای خوشا» و « ای خوش» می‌توان به جهان آرمانی شاعر دست یافت. مهمترین و پربسامدترین شاخص آرمانی در زندگی مطلوب پروین که در هر پنج غزل با تأکید تکرار می‌شود، زندگی سرشار از خرد، علم و عقل و دانش است که خود از کودکی این راه را پیموده است و آن را از عوامل تحقق زندگی شایسته می‌داند.

به این ترتیب بر اساس همین نمونه‌های اندک می‌توان گفت که پروین گاه مستقیم خرد را می‌ستاید و به مقابله با جهل و نادانی برمی‌خیزد و خرد را تنها چراغ راهنمای زندگی فرد معرفی می‌کند که فقط به کمک آن می‌توان موانع زندگی را از پیش روی برداشت و به معنای واقعی زندگی و کمال حقیقی دست یافت.

در برخی از اشعار نیز به طور غیرمستقیم به نتایج خردورزی، مانند کسب تجربه، محتاط بودن در زندگی، عبرت گرفتن از گذشته، دوراندیشی و هشیاری در برابر دشمن اشاره دارد.

تأکید این شاعر اندیشمند بر جایگاه والای خرد به اندازه‌ای است که می‌توان وی را از برجسته‌ترین بانوان شاعر خردورز دانست که با چراغ خرد و تدبیر، راه سعادت و کمال حقیقی را به خواننده نشان می‌دهد.