به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) از ساری، کتاب «محرم در فرهنگ مردم مازندران» اثر «علی صادقی» است.
 
این کتاب مباحثی درباره آیین‌های مازندران، تکوین اندیشه‌های پیشرو در مکتب تشیع، مازندران و محرم، استقبال از محرم، ابزار و وسایل، آیین‌های محرم در مازندران، تاسوعا، عاشورا، شام غریبان، محرم در فرهنگ عامه، هنر و ادبیات مازندران و آیین‌ها، اعتقادات و مراسم بعد از دهه اول محرم را در بر می‌گیرد.
 
نویسنده در بخشی از مقدمه کتاب آورده است: بی‌تردید رمز ماندگاری و تاثیر ژرف واقعه عاشورا را باید در کیفیت این حادثه . شخصیت‌های درگیر آن جست و جو کرد، جایی که یک سوی آن یزید و لشکرش، نماد شر و در سمت دیگر امام حسین (ع) و یارانش، نماد خیر قرار دارند. حادثه کربلا، هیچ‌گاه فردی و قبیله‌ای تلقی نشد و با اجرای شعائر مذهبی، به سرعت اجتماعی و عاطفی و سپس جاودانه و ماندگار شد.
 
مبنای این اثر بر پژوهش کتابخانه‌ای و میدانی استوار است و مولف کوشیده به حاشیه نرود و پر نویسی نکند، تنها به ضرورت، مثال و مصداق آورده است. حجیم کردن کتاب با نگارش موارد غیر ضروری و حاشیه‌ها آفت برخی پژوهش‌ها است و به نوعی کتاب‌سازی محسوب می‌شود.
 
مازندران و محرم

مهم‌ترین سوگواری مذهبی در مازندران برای شهیدان واقعه کربلاست که با شروع محرم، آغاز شده و به مدت 10 شبانه‌روز ادامه می‌یابد.
 
در برخی مناطق مازندران، عزاداری‌ها تا بعد از شب دهم و حتی تا اربعین ادامه می‌یابد، شب‌های نخست محرم، تحرک کمتر است و از شب‌های پنجم و ششم، شور و حال عزاداری به تدریج بیشتر می‌شود.
 
مازندرانی‌ها در روزهای تاسوعا و عاشورا از نقاط مختلف، به زادگاه خود رفته و در مراسم سوگواری شرکت می‌کنند.
 
استقبال از محرم
 
مکان‌یابی، نظافت و مرتب کردن مکان عزاداری پیش از آغاز محرم انجام می‌گیرد. مکان‌های برگزاری مراسم محرم، یکی از مراکز فرهنگی مشخص مثل تکیه، میدان، حسینیه، مسجد و امام‌زاده است. این مکان بار فرهنگی و معنوی جداگانه‌ای نسبت به سایر مکان‌ها دارد.
 
ابزار و وسایل
 
عزاداری‌های ماه محرم به کمک تعدادی ابزار و وسایل اجرا می‌شود که هر کدام نمادی از واقعه عاشوراست. وسایل و اشیای گوناگون مانند اسب، گهواره، طبل، سنج، کرب، شمشیر، سپر، زنجیر، قمه، علم، علامت، شیپور و مواردی از این دست.
 
آیین منبرکشی

نهم محرم هر سال برخی ساروی‌ها در مراسم «مِنبرکَشی» شرکت می‌کنند. رسمی که اجرای آن چند روز پیش از تاسوعا با بیرون آوردن منبر و قرار دادن یک پارچه سبز روی آن شروع می‌شود و خادمان، این آیین را از خانه سادات آغاز می‌کنند.
 
محرم در فرهنگ عامه، هنر و ادبیات مازندران

در فرهنگ عامه مازندران، بزرگی و مظلومیت امام حسین(ع) و خانواده‌اش به ویژه حضرت زینب(س) و نیز شرافت سرزمین کربلا به شکل‌های گوناگون، متجلی است.
 
پشت خودروها در قالب ادبیات جاده‌ای، جمله‌هایی با مضامین حسینی دیده می‌شود: «به علمدار کربلا صلوات»، «بیمه‌اش کردم به نامت یا ابوالفضل»، «یا شاه دشت کربلا»، «ریزه‌خوار توام یا ابوالفضل»، «یا پرچمدار سپاه حسین»، «یا سه ساله حسین».
 
نویسنده در این بخش اشاره کرده است: در برخی سبک‌های ادبیات گفتاری مازندران، که به 2 شکل خنیایی و موسقی ارائه می‌شود، به اشخاص حاضر در واقعه کربلا اشاره می‌کنند. برای مثال در بخشی از سوت(منظومه‌هایی برای بیان سرگذشت یاغیان، پهلوانان و بزرگان) «پهلوان فرامرز» که آوازه فرامنطقه‌ای در کشتی پهلوانی داشت آمده است:

ای داد بیداری، بزه زمین لرز
می فریاد برسه آقا ابل‌فضل
بیشینا بگونین آقا امیر اسد
از آن سد چه هانه سان ابن سد؟
ای داد و بیدار، زمین‌لرزه‌ای برپا شد، ای حضرت ابوالفضل به دادم برس، بروید به آقا اسد بگویید چرا از آن سو چون پسر ابن سعد می‌آید؟
 
منظومه «مسکین» هم یکی از داستان‌های تغزلی خنیاگران بومی است که در مرکز و شرق مازندران متداول و شعرهای آن فارسی و مازندرانی است. در بخشی از آن چنین آمده است:
دلم می‌خواد که پیغمبر ببینم
حسین را در صف محشر ببینم
 
علاوه بر ادبیات و هنر به ویژه شعر، موسیقی و نقاشی‌های سقاتالار، وقایع محرم و کربلا در میان فرهنگ مردم مازندران هم بازتاب دارد.
 
نویسنده در بیان لزوم نگارش این کتاب آورده است: موضوع و محتوای کتاب به صورت جسته و گریخته و پراکنده در منابع و متون مختلف آمده اما نبود کاری مستقل و اختصاصی درباره محرم در مازندران، ضرورت اجرای پژوهش حاضر بوده است.
 
«محرم در فرهنگ مردم مازندران» در سال 1401 توسط انتشارات هاوژین و با حمایت حوزه هنری مازندران منتشر شد.