در این نشست، سیدعبدالمجید شریف‌زاده، دبیر علمی همایش و عضو گروه تخصصی هنرهای سنتی فرهنگستان هنر، فرزانه اعظم لطفی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران، فاطمه ثقفی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران، مینا مختاریان، نگارگر و نیز بهروز عوض‌پور، مدرس دانشگاه سخنرانی کردند.
در ابتدا شهاب پازوکی مدیر گروه تاریخ هنر فرهنگستان هنر ضمن خوش‌آمدگویی و شروع جلسه بیان کرد: سال گذشته تصمیم بر این شد که همایشی در خصوص سنت و هنر مرقع‌سازی در ایران برگزار شود و از پژوهشگران فعال این حوزه دعوت به همکاری شد برای کار پژوهشی جمعی تا بتوانیم آثار پژوهشی تولید کنیم و به پژوهش در این حوزه رونقی بدهیم. خوشبختانه در شورای پژوهشی پژوهشکده هنر مصوب شد که این کار بزرگ پژوهشی انجام شود. پیش‌بینی شد که این همایش در دی ماه سال جاری برگزار شود و تا زمان برگزاری همایش هم چندین نشست تخصصی پیش‌بینی شده است که امروز اولین نشست در استقبال از این همایش برگزار شده است.
شریف‌زاده ادامه داد: مرقعات این آگاهی تاریخی هنری را برای ما امکان‌پذیر خواهد کرد. به این معنی که چطور یک فرهنگ درباره هنر و هنرمندانش می‌اندیشد. در طول تاریخ وقتی مرقعات ساخته شد، نوعی نگاه متفاوت به آثار پراکنده‌ای بود که در اختیار افراد قرار داشت. تهیه نسخه‌های مختلف یکی از فعالیت‌های کتابخانه‌های بزرگ دوره‌های مختلف در تاریخ هنر ایران بود. در کنار این نسخه‌ها آثار پراکنده‌ای هم جمع‌آوری می‌شد.
این پژوهشگر عنوان داشت: باید بررسی کرد که یک هنرمند وقتی مأمور به تهیه مرقع می‌شود یا فردی این آثار پراکنده را جمع می‌کند با چه دیدگاهی این آثار را جمع می‌کرده است. این مرقعات با چه دیدگاهی انتخاب می‌شدند. پژوهشگران ایرانی و خارجی در حوزه‌های مختلف بحث مرقع، مطالب و کتاب‌هایی منتشر کرده‌اند. در نتیجه پرداختن به بخش مهمی از تاریخ هنر ایران که مغفول مانده است باید احیا شود.
فرزانه اعظم لطفی کارشناس حوزه مرقعات هندی و ایرانی با ارائه «نگاره‌اندیشی نظریه‌ای بر مرقع هندی سوزوگداز ستی‌نامه ملانوعی خبوشانی» بیان کرد: ملانوعی خبوشانی در دوره اکبرشاه به هندوستان می‌رود. اکبرشاه دوره زرین ادبیات و هنر ایرانی در هندوستان است. در این دوره به دلیل عدم تعصبات سیاسی بسیاری از علوم در هندوستان رواج می‌یابد و گل‌وبلبل و چرندوپرند و منظومه‌های عاشقانه بسیار رواج داشته است.
لطفی افزود: خبوشانی موضوعی به نام ستی یا ستی‌نامه را مطرح می‌کند که در لغت به معنای زنی پاک‌دامن است و اصلاح ستی‌نامه بیشتر نماد فتوت و جوانمردی است. ستی یک عنوان اسطوره‌ای است. در ادبیات سانسکریت ستی‌نامه علامت جوانمردی و یک‌رنگی است که ما در ادبیات شاهنامه هم این را مشاهده می‌کنیم.
این پژوهشگر در ادامه تعدادی از ستی‌نامه‌های مصور خبوشان را به تصویر کشید و برای مخاطبان مورد بررسی قرار داد و افسانه‌های این آثار را بررسی کرد و گفت نقاشی‌های هندی بر سه دسته است: حقیقت، فلاح و رستگاری، زیبایی.
در ادامه مراسم بهروز عوض‌پور، دکترای پژوهش هنر و محقق با موضوع «مهتر صفوی در خدمت شیوای کورکانی» شروع به سخنرانی در مورد مرقعات گلشن کرد و گفت: کورکانیان در تلفظ درست یعنی داماد که از دامادی چنگیز و مغول آمده است. چاپارهای مغول همیشه اسب یدک داشتند. در کتاب ابوالفضل اعلامی به اسب یا مهترها در این تصاویر و نقاشی‌ها پرداخته است.
او در بررسی مرقعات هندی و ایرانی قدیمی‌ترین را به بهزاد و در مرقع هندی قدیمی‌ترین را به عبدالصمد نسبت داد و بیان کرد ترکیب هندوئیسم، مسیحیت و اسلام و نگاره‌های ترکیبی این سه مرام در این مرقعات جالب توجه است. او تعدادی مرقع گلشن را بررسی کرد و داستان و افسانه‌های آن را برای مخاطبان توضیح داد.
وی در ادامه عکس تعدادی از این مرقعات موجود را نشان داد و به بررسی و توضیح آن پرداخت.
مینا مختاریان، نگارگر و مدرس دانشگاه،با موضوع «تشعیرهای رنگی مرقع گلشن» به سخنرانی در مورد مرقعات پرداخت و گفت: ویژگی‌ها و کیفیات بصری و شیوه‌های اجرایی این تشعیرها متفاوت هستند و از نظر محتوایی بسیار به متن وابستگی دارند. تشعیرسازی شیوه‌ای برای آرایش کتاب‌ها و مرقعات است که به انواع نقوش انسانی و حیوانی و طبیعت و تجریدی طبقه‌بندی می‌شود. تعداد زیادی از تشعیرهای مرقع گلشن به شیوه چندرنگ و تلفیقی کار شده است که نقوش انسانی اکثریت تشعیرهای رنگی را شامل می‌شود.
وی افزود: شیوه اجرایی تشعیرهای رنگی با تکنیک آبرنگی همراه با قلم‌گیری و پرداز است که چهره‌ها واقع‌گرایانه کار شده است و تنوع رنگ در نقوش پرندگان بسیار بیشتر از نقوش انسانی است. موضوعات کار شده در تشعیرهای رنگی متنوع و شامل: مشاغل، فنون هنری، مجالس رزم و بزم، شکارگاه، گرفت‌وگیر، نخجیری، شخصیت‌های ادبی، هنری، درباری و پادشاهان هندی و ایرانی است.
نظر شما