به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) حجت‌الاسلام رضا غلامی‌ در نشست خبری «اولین کنگره جهانی فارابی و فرهنگ و تمدن اسلامی» که ظهر امروز یکشنبه 25 اردیبهشت در محل موسسه مطالعات فرهنگی و اجتمای برگزار شد، با بیان اینکه فارابی یکی از بزرگترین اندیشمندان مسلمان ایرانی است که پس از ارسطو معلم دوم شناخته می‌شود گفت: فارابی را به عنوان فیلسوف معرفی می‌کنند اما فلسفه در نگاه فلاسفه متقدم آن قدر وسیع است که اکثر علوم را در خود جا می‌دهد. فارابی فلسفه را فراتر از سایر فلاسفه در نظر گرفته است و او توامان فیلسوف و دانشمند جامع است و در خیلی از عرصه‌ها صاحب نظر درجه یک محسوب می‌شود و از فلسفه، انسان شناسی، جامعه شناسی، فلسفه سیاسی، موسیقی، زیست شناسی و غیره.
 
او ادامه داد: همه افکار و آثار او در یک طراز نیستند اما او در ساحت طبقه بندی علوم نشان می‌دهد اشرافش به عرصه‌های مختلف علمی‌و کلان نگری اش به علم در میان اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان فوق العاده است. آرا او در عصر خودش و پس از آن شاهکار است. برخی از اندیشمندان غربی اذعان دارند اگر فارابی نبود فلسفه افلاطون و ارسطو شناخته نمی‌شد و تمایز میان این دو نه فقط در عالم اسلامی‌بلکه در جهان غرب هم مدیون فارابی است.در میان مسلمانان، فارابی به درستی موسس فلسفه اسلامی‌ و پدر علم منطق شناخته می‌شود. این به معنای زیر سوال بردن تلاش سایر متفکران مسلمانان مانند کندی نیست اما فلسفه اسلامی‌ با زحمات فارابی عینیت یافت و مرز خودش را با فلسفه یونان باز شناخت.

غلامی‌ با اشاره به اینکه او ابایی از بهره گیری از فلسفه یونان باستان ندارد اما در جایگاه مبدع است تاکید کرد: او در عین اینکه فیلسوف است عالم بزرگ اسلامی‌ است و بخش اصلی زندگی اش در دوران غیبت صغری سپری شده است و تقربی با عصر عصمت دارد و لذا قرآن و تعالیم الهی در شکل دهی و اوج گیری آن نقش کلیدی داشته است. مهم این است که نمی‌شود سهم او را در فرایند شکل و گیری و تمدن اسلامی‌در قرن 4 و 5 نادیده گرفت. جدا از سهم او در تاسیس فلسفه اسلامی‌در قالب یک نظم فکری خاص و نظراتش در باب علوم سیاسی و طبیعی به نظر می‌رسد یکی از عرصه‌هایی که هنوز از او پرده برداری نشده معماری علوم انسانی اسلامی‌است.

او با بیان اینکه فارابی با برداشت درست از نقش ذاتی دین در ترسیم ابعاد فردی و اجتماعی و ساخت مدینه فاضله توقعات از علوم انسانی و اسلامی‌را به خوبی ترسیم کرده و شاید دلیل اینکه فلسفه او بهتر ظهور یافته نقش آشکار درک تفکر فارابی و سعی او در علوم انسانی اجتماعی بر اساس تفکر اسلامی‌ است عنوان کرد: جدا از هوش و نبوغ مثال زدنی او یکی از ویژگی‌هایش خردورزی آزاد در مواجهه با معرفت دینی است که با ایمان مندی او با دین جمع شده و سبب شده بسیاری از  افکار موهوم او بیرون رانده شود.
 
به گفته غلامی، بخش دیگر افکار او در فلسفه سیاسی که باعث شده با فضای ما نسبت پیدا کند امتداد اندیشه او تا ملاصدرا و امام خمینی(ره) است پایه گذاری نظام اسلامی‌بر اساس ولایت فقیه بی تاثیر از فلسفه سیاسی پیشرو فارابی نیست. این تاثیرگذاری همچنان وجود دارد. بعد از گذشت یازده قرن از درگذشت او و اعتراف بسیاری از صاحب نظر ان برجسته که معتقدند اندیشمندانی در این حد ظهور نیافته اراء او مورد بررسی همه جانبه قرار نگرفته است و مانند سایر اندیشمندان الهی و مسلمانان آن میزان که غیر مسلمانان روی اندیشه‌های او کار کردند، به اندیشه‌های او نپرداخته اند.

رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی گفت: پیش از پیروزی انقلاب اسلامی‌برای یک بار همایشی به منظور بررسی افکار و آرا او برگزار شده اما بعد از آن چنین چیزی نشده و تقریبا فارابی شناسی به معنای واقعی صورت نگرفته و از همین رو موسسه این افتخار داشته از سال 1386 موسس جشنواره فارابی باشد. ما در این  کنگره تلاش می‌کنیم اندیشه فارابی را از دل نسخه‌های پراکنده تصحیح و جمع آوری کنیم.

او یادآور شد: باید تلاش کنیم تصویر واضح از افکار فارابی ارائه کنیم و نگاه به آینده علوم و فرهنگ اسلامی‌ و گسترش ابتکارات اندیشه‌های او داشته باشیم. این کنگره به اندیشه‌هایی فارابی صرفا از منظر تاریخی نگاه نمی‌کند و بخشی از افکار او را در نسبت با آینده تمدن اسلامی‌و علوم و فرهنگ کشور بررسی می‌کند.

ماحوزی دبیر علمی‌ این کنگره نیز با بیان اینکه این کنگره با همت دبیرخانه فارابی برگزار می‌شود و محققان داخلی و خارجی مخاطب آن است گفت: گرامی‌داشت شخصیت فارابی همانطور که می‌دانید بر کسی پوشیده نیست و این کنگره تلاش می‌کند شخصیت فارابی را دور از اغراض شرق شناسانه معرفی کند و ظرفیت‌های فکری و بنیان اندیشه‌های او برای درس‌های ما در جهان معاصر بیاموزیم استفاده کنیم.
او نظریه معروف سیاسی و اجتماعی خود را در بطن یک نظریه ما بعد الطبیعی مطرح کرده و لذا تز سیاسی و اجتماعی فارابی تک بعدی و چند بعدی است بلکه تزی است شبکه ای که هر متفکری حین مطالعه این تز می‌تواند روابط او را موضوعات دیگر مشاهده کند و این موضوع درباره زبان شناسی، ریاضیات هندسه و هنر از نگاه فارابی صادق است.

عضو هیئت موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی ادامه داد: او اندیشه خودش را در متن شبکه بزرگتر معرفتی پیش کشیده و این سبب شده موضوعات مختلفی را در جهان امروز مخاطب قرار دهد و با زمینه تخصصی علوم انسانی در جهان معاصر گفت و گو کند. فارابی با پیشینیان خود در قاره‌های مختلف و متفکران یونانی، مصری، هندی، ایرانی و ... گفت و گو کرده و خود را به مثابه فیلسوف فرهنگ و صلح و گفت و گو عرضه کرد.

ماحوزی تاکید کرد: در این جشنواره ضمن باز اندیشه‌های او تلاش داریم از عینک موضوعات و جهان معاصر، فارابی را به جمع خودمان بیاوریم و با او گفت و گو کنیم. این گفت و گو تحقق خواسته او در متن تمدن فرهنگی خراسان است. فارابی فرزند تمدن خراسان بزرگ است که گفت و گو بزرگترین نماد این مکتب است و در آثار و زندگی عملی او به نمایش گذاشته است. سفر او از مرو به مصر نشان دهنده این موضوع است. در این کنگره امیدواریم فارابی پژوهان ما را با آثارشان یاری کنند.

او درباره اهداف برگزاری این کنگره گفت: بازخوانی تطبیقی اندیشه های فلسفی و اجتماعی فارابی؛ برقرای پیوند آكادمیك بین فارابی شناسان جهان؛ احیای مواریث و اندیشه های فرهنگی و تمدنی پارسی- اسلامی  و امکان‌سنجی میان‌رشته‌ای بررسی اندیشه های فارابی با علوم انسانی معاصر و مسائل روز عناوین این اهداف است. ذیل محورها تا زمان اعلام شده در پوستر کنگره (چکیده مقالات تا پایان مردادماه ۱۴۰۱ و اصل مقالات تا پایان آذر ماه) به رایانامه (ایمیل) کنگره به آدرس farabicongress@iscs.ac.ir   ارسال کنند.
 
به گفته ماحوزی، كارگروه‌های علمی كنگره  شامل فارابی و تاریخ فلسفه؛ مابعدالطبیعه و حكمت نظری؛ حکمت عملی؛ علوم و شاخه‌های آن؛ زبان و هویت؛ گفتگوهای فرهنگ‌ها؛ دین و هنر و فارابی و تمدن اسلامی است. امید است این کنگره با مشارکت دانشگاه ها و مراکز فارابی پژوه بین المللی در اسفندماه سال جاری برگزار شود. به این منظور نشست‌هایی تخصصی قبل از کنگره نیز برگزار خواهد شد و از ظرفیت‌های ۱۵ گروه بخش داخلی جشنواره بین المللی فارابی نیز برای گفتگوهای آکادمیک تحت عنوان «فارابی و گفت وگوهای قدیم و جدید» استفاده خواهیم کرد.

او در پایان با بیان اینکه می‌خواهیم از فارابی گفت و گو را یاد بگیریم یادآور شد: این جشنواره نیمه اسفند برگزار می‌شود و ما مکاتباتی را با بخش‌های از دپارتمان‌های فارابی شناس مانند ازبکستان، تاجیکستان، ترکیه و ... داشتیم و بعد از نهایی شدن ارم مشارکت کنندگان بین المللی روی پوستر می‌آید.
تلاش می‌کنیم پیش نشست‌هایی را برای معرفی بیشتر این همایش برگزار کنیم.

حجت‌الاسلام حمید پارسانیا نیز در بخش دیگری از این مراسم درباره فارابی توضیح داد: او در عصر صغری علوم مختلف را در نزد اساتید مختلف فراگرفته است. مناظرات مهم علمی‌و معرفتی توسط او برگزار شده و نسبت‌های مختلف عقلانیت و وحی را در آن می‌توان دید. او به ایات و روایات و میراث عقلی تاریخ بشری نظر داشته و بسیاری از متون او متن روایاتی است که درباره عقل و علم آمده است. جهان اسلام به شدت نیازمند ورود به این میراث تاریخی و افرادی چون فارابی است که در معرض جریان‌های مختلف فکری قرار می‌گیرند.

او افزود: خصوصیت برجسته او خلاقیتش است چراکه او معرفت علمی‌و عقلانیت را پاس می‌دارد و نسبت وحی را با معرفت عقلی بررسی می‌کند. متافیزیک و هستی شناسی در نظام معرفتی اوست. او فقه را به عنوان بخشی از علوم انسانی و ذیل حمکت قرار می‌دهد. شجاعت، درایت، معرفت و تسلط او به حوزه‌های معرفتی چیزی نیست که کسی از کنار او بگذرد. 

پارسانیا با بیان اینکه او یک فرد نیست و در امتداد تاریخی اندیشه بشری است و در جهان اسلام امتداد او را در ابن سینا، شیخ اشراق و ... می‌توان دید تاکید کرد: فارابی اجماعی از اندیشه اسلامی‌ است و در جغرافیای جهان اسلام و ایرانی و فرهنگی هویت بخش است. البته به موازات با جریان‌های فکری دیگری اشتیم اما جامعیت عقل و نقل و شهود به اندازه او نیست. او به رغم جامعیت به علوم انسانی و اجتماعی ورود جدی دارد و بسیار گزیده نویس است و تفسیری ترین ارا او در حوزه علوم اجتماعی اسلامی‌است. فارابی در این حوزه تالیفات فراوان و مکتب دارد. ما اگر ابن خلدون را داریم که در امتداد اشعری است فارابی در امتداد این سنت اسلامی‌است.