به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) کتاب «فلسفه زندگی» با عنوان فرعی منطق و احساس در جهانی ژرف‌تر نوشته آرنه نیس و پر اینگوار هوکلان به تازگی از سوي انتشارات حكمت كلمه منتشر شده است. تعمق آرنه نیس، فیلسوف نروژی، بر هنر زندگی ما را به حفظ محیط زیست و تنوع زیستی ترغیب می‌کند. نیس دیدی روشن و جسورانه نسبت به قدرت احساسات دارد و ما را از تنزل فرهنگی و زیست بومی دور و به سوی سیاست و کنش منطقی و معطوف به آینده تشویق می‌کند. او بر بی‌قدرت شدن عقل در قیاب قلب صحه می‌گذارد و مانند سلفش تورو انگاره‌ی دکارتی جدایی ذهن ـ‌ جسم را رد می‌کند. در عوض، مشوق ادغام استدلال و عاطفه است. ترکیبی که نیس باور دارد الهام بخش ما برای ایحاد تغییرات مثبت است. بازیگوشی و جدیت، این‌‌‌ها راهنمای یافتن مسیرمان در سیاره‌‌‌ای است که تاثیرات زیان‌‌‌بار مصرف، رشد جمعیت، کالاشدگی، فناوری و جهانی‌‌‌سازی آن را در هم شکسته است. با نسترن خسروی مترجم کتاب، به بهانه انتشار این اثر گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

در ابتدا بگویید چرا این کتاب را به عنوان یک منبع در حوزه مطالعاتی فلسفه ترجمه کردید؟
آرنه نیس در کتاب «فلسفه زندگی» از زندگی به عنوان یک کل صحبت می­‌کند و وارد جزئیات مباحث فلسفی نمی­‌شود. او به شکلی صمیمی از تجربیات فردی خود می­‌گوید و سعی می­‌کند مخاطب عام را تشویق کند پیش از آن که فرصت کوتاه زندگی از دست برود، تعادلی میان خواسته‌­های قلبی و منطقی خود ایجاد کند. این کتاب را برای ترجمه انتخاب کردم، چون فکر می­‌کنم موضوعاتی که نیس در این کتاب مطرح می‌­کند برای همه ما مهم است. او باور داشت ضروری است که تک ­تک ما قدمی به عقب برداریم و زندگی را به شکلی کلی­‌تر پیشِ روی خود قرار دهیم و بپرسیم آیا همانی است که باید باشد؟ اگر نه، آیا می‌­توان راهی پیدا کرد و آن را به سویی که باید هدایت کرد؟ نقش دیگران، انسان یا موجودات دیگر، در زندگی ما چیست؟ آیا زیست جمعی ما به عنوان جامعه بشری، زیستی عقلانی است؟ به نظر من پرسش­‌هایی که نیس در این کتاب ما را وادار به پرسیدن از خود می‌­کند می‌­تواند نقطه شروع تحولی بزرگ در زندگی فردی و جمعی‌­مان باشد.

فلسفه نیس در این است که رشد احساسات در امور انسانی و ستایش هم زمان استدلال در زندگی ضروری است. علت او برای این اظهار نظر چیست و اساسا چگونه می‌توان این دو را با یکدیگر ادغام کرد؟
نیس فلسفه خود را بر پایه تفکرات فلسفی قرن هفدهم بنا می‌­دهد که بر مبنای آ­ن­ها عقل و احساس دو امر مستقل از هم نیستند. همان­طور که در کتاب به این موضوع می­‌پردازد، عقل اسپینوزایی به معنای هماهنگی استدلال با ژرف­ترین بخش­‌های وجود آدمی است که نمی­‌توان احساس را از آن حذف کرد. تجربه زندگی نیس هم او را به همین نتیجه می‌­رساند. او دکترایش را در حوزه فلسفه علم می‌­گیرد و طی مشاهداتش متوجه می‌­شود که حتی در کار علمی هم احساسات دخیل هستند.

نیس در این کتاب به دنبال این است که نشان دهد کارکرد داشتن صرف به عنوان یک انسان و درک اینکه زندگی همین اکنون است تفاوت دارد. با توجه به درگیری‌ها و تنش‌هایی که جهان مدرن برای انسان امروزی به وجود آورده و به گونه‌ای شده که انسان از رویاهایش دست کشیده، چه قدر درک مرز بین این دو می‌تواند در حل مشکلات انسان امروزی کارگشا باشد؟
به نظر نیس ما نیز مانند هر موجود زنده­ دیگری لذت‌­های کوچک آنی داریم که باعث می‌­شوند زندگی ارزش زیستن داشته باشد اما تاکید بسیاری بر آینده‌نگری دارد. او قرن بیست ­و یک را زمان به اوج رسیدن تضادها و مصائب بشری می­‌داند و امیدوار است که تجربه این قرن، انسان قرن بیست­ و دوم را خردمند بار بیاورد. دیدگاه‌­های نیس بسیار واقع­‌بینانه و زمینی است و رویا در آن جایی ندارد. او از پتانسیل‌­ها حرف می‌­زند. پتانسیل­‌هایی که تک­ تک موجودات زنده و هر گونه از موجودات دارای آن هستند. آرمان نهایی نیس این است که انسان، به عنوان هوشمندترین گونه زمین، به آن­چنان خردمندی برسد که بستر را برای بالفعل شدن پتانسیل‌­های تک­ تک افراد، گونه‌­ها، فرهنگ­‌ها، زبان‌­ها و سبک‌­های مختلف زندگی مهیا کند یا دست­کم مانع بالفعل شدن این پتانسیل‌ها نشود.

معیار نیس برای سنجش عقلانی و منطقی بودن یک پدیده در این کتاب چیست؟ به عبارت دیگر از نظر او استدلال را در چه مواقعی می‌توان به کار برد که به آن خیانت نشود؟
نیس از ما می­‌خواهد به ژرف­ترین ارزش­‌هایمان که بنیاد فکری و احساسی ما را تشکیل می­‌دهد برگردیم. قرار نیست این ارزش‌­ها در همه کاملا مشابه باشد اما قطعا می‌­توان روی شباهت­‌ها به توافق رسید. تنها پس از پشت سر گذاشتن مرحله بازگشت به ارزش­‌های غایی است که می‌­توان به عقلانیتی که او بر آن تاکید دارد دست یافت. در نظر گرفتن آینده دور در تصمیمات کلی، تکثرگرایی و باور به این که آینده لزوما مانند گذشته نخواهد بود، دید عقلانی متفاوتی به ما می‌­دهد.

یکی از موضوعاتی که مولف کتاب تلاش می‌کند در موضوع اثر خود به آن بپردازد کمک به حل بحران‌های زیست محیطی است لطفا در این باره توضیح دهید؟
نیس جنبش­‌های زیست­ محیطی را به دو دسته سطحی و ژرف تقسیم می‌کند. البته کلمه سطحی را تنها در مقابل ژرف به کار می‌­برد و قصد توهین به کنش­گران این عرصه، که اکثریت کنش­گران حافظ محیط زیست در جهان را تشکیل می‌­دهند، را ندارد. جنبش سطحی در پی حل مشکلات ناشی از بحران انرژی، حفظ گونه­‌ها و پاک­سازی طبیعت است اما جنبش بوم­شناسی ژرف، که نیس پدر فکری آن است، به نقد نظام اقتصادی حاکم بر دنی امی‌­پردازد و شیوه­‌های تولید و مصرف کنونی را زیر سوال می­‌برد. او می‌­گوید دیگر وقت آن رسیده که کشورهای ثروتمند جهان که بیشترین منفعت را از مواهب طبیعت در تمام زمین برده‌­اند، دِین خود را به کشورهای فقیر که حتی با مصرف تمام منابع طبیعی خود فرصت به دست آوردن استاندارد زندگی در کشورهای ثروتمند را نخواهند داشت ادا کنند. نیس با اشاره به پژوهش‌­های سازمان ملل بر این باور است که انسان‌­ها باید به تدریج و به شکلی انسانی جمعیت خود را کاهش دهند. این تنها راه حفظ طبیعت، که هنوز از نظر عاطفی و روانی به آن وابسته هستیم، و ایجاد برابری طبقاتی در جهان است.

راه‌حل های نیس در این کتاب برای حل مشکلات جهان امروزی چه قدر با توجه به واقعیات موجود کارامد است؟
نیس در کتاب فلسفه زندگی به دنبال ارائه راه­ حل نیست، بلکه به گفته خودش در پی ایجاد پرسش‌­های ژرف و ضروری در اذهان ما است. او در کتاب بوم‌شناسی، اجتماع و سبک زندگی (این کتاب را ترجمه کرده‌­ام و نشر بان به زودی آن را منتشر خواهد کرد) به مسائل اقتصادی جهانی و رابطه آن با بحران‌های زیست­ محیطی می­‌پردازد. او ما را به اقتصاددانانی مانند جرجسکو روگن، فریتز شوماخر و کِنِث بولدینگ ارجاع می‌­دهد و راه رهایی ما از بحران‌­های کنونی را تمایز قائل شدن میان استاندارد زندگی و کیفیت آن و انتخاب گزینه دوم می­‌داند. تا زمانی که تعریف دولت‌­ها از تولید ناخالص ملی تغییر نکند، مشکلات زیست­ محیطی اساسی حل­ نشده باقی خواهند ماند.

یکی از نکات جالبی که نیس در کتاب به آن اشاره می‌کند این است که با پرورش بلوغ عاطفی فرد می‌توان جامعه خردمندی داشت این امر چگونه می‌تواند محقق شود؟
نیس در کتاب فلسفه زندگی بیشتر به فرد و رابطه او با جهان پیرامونش می‌پردازد و وارد مباحث اجتماعی نمی‌­شود. او بلوغ عاطفی را به معنای توان فرد در ایجاد هماهنگی میان خود و محیط اطرافش می­‌بیند. خرد نیز به معنای درک بی‌­واسطه و آنی موقعیت‌­ها و موجودات و به دست آوردن دیدگاهی درازبلند و پذیرفتن زاویه دید دیگران به پدیده‌­ها است. انسان­‌هایی که متوجه بازتاب اعمال­شان در رابطه با محیط و موجوداتی که با آن­ها در تعامل هستند باشند، همواره منافع طرف مقابل را نیز در نظر می‌­گیرند و کمتر دچار کشمکش یا سرکوب کردن یا شدن می­‌شوند.

اکنون کتاب دیگری در دست تالیف یا ترجمه دارید؟
به جز کتاب دیگر نیس که پیش­تر از آن نام بردم، کتابی در زمینه روان­کاوی ترجمه کرده‌­ام که در حال گذراندن مراحل چاپ با نشر خوب است. مدتی پیش ترجمه یک سری مقاله با محوریت زنان مانوی را نیز به پایان رساندم و دو کتاب، یک زندگی­نامه و دیگری در حوزه نمایش آموزشی، نیز تالیف کرده‌­ام که این سه را هنوز به ناشری نسپرده‌­ام. در حال حاضر مشغول ترجمه یک مجموعه شعر هستم و ترجمه چند نمایش­نامه برای کودکان را نیز آغاز کرده‌­ام.