خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- محمدمهدی فتوره‌چی: نتیجه بررسی اخبار و شایعات منتشره در شبکه‌های مجازی و بازنشر بی‌تامل و تفکر اغلب کاربران و عدم تحقیق در صحت و سقم آنها در روزهای اخیر گواه آن است که گویا در شرایط بحرانی و ملتهب نه تنها افراد عامی که حتی بسیاری از خواص نیز به‌دلیل عدم‌اعتماد به کانال‌های رسمی خبری دولتی و تعلل در اطلاع‌رسانی نهادهای رسانه‌ای به‌ویژه صداوسیما دچار سوءتفاهم شده و در مواردی کل خبر و یا بخشی از آن را موردپذیرش قرار داده و گاه اقدام به بازنشر گسترده آن می‌کنند تا شاید با هشدار و توصیه‌های دریافتی از هر سو، دوستان و آشنایان و عزیزانشان را از خطرات احتمالی دور نگاه دارند.
 
تجربه شخصی‌ام گویای این واقعیت است که در چنین مواقع بحرانی حتی بسیاری از متخصصان رسانه و مربیان و مدرسان آموزه‌های سواد رسانه‌ای دچار تردید و خطا شده و خود به ناقل اخبار و شایعات بی‌اساس تبدیل می‌شوند. لذا ارتقای سواد رسانه‌ای در چنین مقاطع بحرانی که پای سلامت شهروندان و هم‌وطنانمان در میان است بیش از پیش اهمیت پیدا می کند و حتی به نظر می‌رسد متولیان و فعالان سواد رسانه‌ای و نهادهای فرهنگی و اجتماعی سازمان‌ها و دستگاه‌های اداری باید در کنار ایجاد کارگروه‌های تخصصی ذیل سواد رسانه‌ای، کارگروهی را هم با عنوان سواد بهداشتی و یا سواد مدیریت بحران ایجاد کنند تا شیوه و تکنیک‌های اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی در مواقع خاص از جمله بروز بحران‌های زیست محیطی و بهداشتی را به فراگیران منتقل کنند.

 لطمات بی‌توجهی به مولفه‌های سواد رسانه‌ای در مواجهه با اخبار کرونا  
از جمله مهم ترین عوامل آسیب‌زای پوشش اخبار کرونا در این مقطع حساس، سردرگمی و تحیر مخاطبان در تشخیص اخبار و مطالب درست و مبتنی بر واقعیت است. از آنجایی که همواره اخبار منفی و سوگیرانه و یا اخبار جعلی تا هفت برابر اخبار واقعی مورد پذیرش مخاطبان قرار می‌گیرد بی‌تردید اقدامات روشنگرانه و انعکاس اخبار درست و واقعی به مخاطبان در چنین فضایی کاری دشوار بوده و به‌سختی می‌توان تاثیر اخبار فیک و جعلی را از اذهان زدود. لذا اعتماد به منابع و مراجع رسمی رسانه‌ای از جمله صداوسیما که با همه­ انتقادات وارده کماکان به نسبت رسانه‌های دیگر بالاترین رتبه را در این ارتباط در میان رسانه های دیگر به خود اختصاص داده است می‌تواند در اوضاع و احوال بحرانی و بیم مسمومیت اطلاعاتی ناشی از دریافت خیل عظیم اطلاعات و اخبار متناقض درست و نادرست بسیار تعیین کننده باشد. 

انتظار است رسانه ملی با انجام مطالعات جامع و رجوع به نخبگان رسانه و کارشناسان روانشناسی و مطالعات فرهنگی و... و فراگیری مستمر مهارت‌های هوشمند در چنین شرایطی در تولید و نشر پیام  و اخبار حوادث را مورد بررسی و موشکافی دقیق‌تری قرار داده و نیز تبعات اخبار جعلی و فیک  و شایعات بی‌اساس درباره­ اپیدمی‌هایی چون شیوع کرونا که به‌شدت موجب بی‌اعتمادی مردم  شده است را نیز مورد مطالعه و تحقیق قرار دهد تا اعتماد بخش بیشتری از مخاطبانش را باز یابد.

 نقش رسانه‌های جریان اصلی در خنثی‌سازی اخبار جعلی
رسانه‌های همگانی به‌ویژه مطبوعات و خبرگزاری‌های معتبر  و سپس رسانه ملی می‌توانند در چنین اوضاع متشنجی که شهروندان از طریق منابع مختلف بمباران خبری و تحلیلی می‌شوند در خنثی‌سازی شایعات و اخبار جعلی شبکه‌های خبری معاند که در چنین بحران‌هایی به‌دنبال بهره‌برداری‌های سیاسی و شیطنت آمیز خود هستند بیشترین نقش و سهم را ایفا کنند و البته گروه‌های مرجع هنری و ورزشی و چهره‌های برجسته علمی کشور هم این قابلیت را دارند تا به عنوان واسطه‌های خبری، مانع ترویج و پذیرش اخبار و شایعات بی‌اساس رسانه‌های معاند شوند. به نظر می‌رسد در زمانه‌ای که اغلب مردم اعتماد چندانی به رسانه ملی ندارند رسانه‌های همگانی جریان‌سازی چون خبرگزاری‌ها و مطبوعات و حتی وب‌سایت‌های معتبر خبری وزارتخانه‌ها و سازمان‌های بهداشتی می‌توانند به عنوان رکن چهارم دموکراسی کماکان مورد وثوق مخاطبان‌شان قرار گیرند.

 نقش سواد رسانه‌ای در ارتقای عملکرد مدیریت رسانه‌ای 
در شرایط بحرانی چون شیوع ویروس کرونا لازم است چند اقدام اساسی انجام گیرد که از جمله آنها می‌توان به ایجاد اطاق مدیریت  اطلاع‌رسانی در زمان بحران اشاره کرد و همچنین ضروری است که دولت یک یا دو وزیر را به عنوان مقام عالی مدیریت بحران تعیین کرده و علاوه بر اطلاع‌رسانی از طریق وب سایت‌ها و کانال‌های ویژه در پیام رسان‌های موبایلی، شبکه­ ویژه‌ای را چون خبر و سلامت( در خصوص کرونا) مامور اطلاع‌یابی، تهیه گزارش‌های خبری لازم و اطلاع‌رسانی‌های گسترده کند. جای تردید نیست که همه نقش آفرینان و فعالان اطاق مدیریت اطلاع رسانی در شرایط بحران باید در زمره برجسته‌ترین کارشناسان و اساتید حوزه رسانه و ارتباطات باشند و خود در کاربست مهارت‌های سواد رسانه‌ای از همتایان خویش برتر و مجرب تر باشند.

سیاستگذاری مطلوب رسانه‌ای مانعی در برابر تشویش افکار عمومی
در شرایط وقوع بحران‌هایی چون شیوع گسترده و اپیدمی ویروس کرونا در ایران و پاندمی آن در جهان بی‌تردید تدوین اصول و چارچوبی در قالب سیاستگذاری رسانه‌ای ویژه زمان بحران در کاهش اضطراب و تشویش افکار عمومی و افزایش اعتماد آنان به رسانه‌های دولتی بسیار تاثیرگذار خواهد بود که متاسفانه در این خصوص شاهد تعلل و نقاط ضعف جدی هستیم.

سیاستگذاری رسانه‌ای مجموعه‌ای از اصول و هنجارهایی است که به منظور مدیریت رفتارهای نظام‌های رسانه‌‌ای تدوین می‌شود. از آنجایی که این سیاستگذاری‌، جنبه کاربرد‌ی و عملیاتی دارد باید به ابعاد ایدئولوژیک آن در سیاست و نیز شرایط اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی کشور عنایت ویژه کرد. لذا لازم است سیاستگذاران در سیاستگذاری رسانه‌ای علاوه بر رعایت دقیق حقوق شهروندی، در دسترسی به اطلاعات و اخبار شفاف، موثق و به‌موقع در راستای پیاده‌سازی قوانین نظام جهانی مطبوعات  به نظام ارزشی و هنجارهای جامعه نیز توجه کنند. همچنین لازم به ذکر است که هر گونه سیاستگذاری رسانه‌ای باید در راستای سیاستگذاری عمومی جامعه بوده و لذا این مهم بیشتر بر عهده نهادهای دولتی به‌ویژه وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی است.