ایرانیان از همان آموزه‌های باستانی و مهرگرایانه‌شان تا پذیرش ظرفیت‌های شیعی‌شان همواره مکاتبات و گفتمان‌های صلح از خود تولید و یا ترویج کرده‌اند. متأسفانه جامعه جهانی پس از ورود به عصر جدید و جنگ‌های خانمان برانداز اول و دوم جهانی طرح موضوع صلح را به عنوان یک منشور قطعی پذیرفت اما گام‌های جدی علمی قابل قبولی در توسعه ساحت صلح پیش‌بینی نشد.
شاید محافل علمی خیلی دیرتر از توسعه و تولید سخت افزارهای جنگی به فکر نرم‌افزارهای صلح افتاده باشد. با عنایت به اهمیت بازگشت به صلح در محافل علمی عصر حاضر، ضرورت بیان خاستگاه بشری از لابه‌لای متون و آداب و رسوم مردمان ایران زمین غیرقابل انکار و اجتناب ناپذیر است. اگر مشرق زمین گهواره تمدن بشری باشد پس بازیافت آرمان صلح یکی از خاستگاه این تفکر بوده و هست.
محمد جعفر امیر محلاتی، استاد الهیات صلح در دانشگاه ابرلین ایالات متحده آمریکا در طرح مطالعاتی بخشایش در ساحت دین و سیاست و صلح تاکنون بیش از دو عنوان کتاب با محوریت عذر و عفو و ورود به این فضیلت‌های محوری به حوزه روابط عمومی و بین‌المللی دنبال کرده که به لحاظ انسجام متدلوژیک برای سطوح عالی آموزشی در حوزه و دانشگاه مناسبت و شایستگی دارند. وی به همراه 11 ایران‌شناس و اسلام‌شناس غربی و ایرانی مجموعه‌ای 14 مقاله‌ای را زیر عنوان بخشایش و عذر و عفو تهیه کرد.
جمشید چوکسی، استاد دانشگاه ایندیانا، زیر عنوان بخشایش سنت ایران باستان با استناد به مکتوبات هرودوت یونانی به اثبات چگونگی نظرگاه‌های غنی پیرامون عذر و عفو، ریشه‌های مفاهیم رحمت و آمرزش سنت دینی و ایرانی باستان در بخشایش و آمرزش دیدگاه‌های مهمی داشته است.
چارلز گریسولد، استاد فلسفه دانشگاه بوستون تاریخچه عذر و عفو را در فرهنگ‌های مختلف یونانی و غربی مورد توجه قرار می‌دهد و نشان می‌دهد چگونه فرهنگ یونانی فاقد اندیشه ضرورت عذر و عفو به عنوان فضائل بوده است.
محلاتی، استاد الهیات صلح در دانشگاه ابرلین ایالات متحده امریکا نیز به برجستگی‌های اندیشه شیعی در مورد عذر و عفو به ویژه به مسأله بسط اندیشه شفاعت و توسل و تعطیل حدود در غیبت امام عجل‌الله تعالی شریف می‌پردازد و نشان می‌دهد منابع شیعی توانمندی مهمی در ایجاد رویکردهای میانجی‌گر در جهان قضاوت و سیاست ارائه می‌دهند.
چارلز متیوز، استاد مطالعات مذهبی دانشگاه ویرجینیا آمریکا بحث عذر و عفو را در چارچوب کلام جدید مورد ملاحظه و بحث و نظر قرار می‌دهد. وی نشان می‌دهد که چگونه بخشایش در زندگی مدرن اهمیت روزافزونی یافته است.
لوسی الایس، استاد فلسفه دانشگاه سان دیاگو کالیفرنیا بین گزاره‌های اخلاقی و عقلانی که عوامل ضروری برای بخشایش هستند توازن ایجاد می‌کند. به اعتقاد وی بخشایش این نیست که بکوشیم از شر کینه‌ورزی موجه خلاصی یابیم، بلکه این است که دیگر دلیل موجهی برای ادامه آن نداشته باشیم.
ایوگارارد، استاد مرکز مطالعات اخلاق حرفه‌ای دانشگاه کیلی و ودیوید مک ناتون استاد اخلاق فلسفی دانشگاه اکسفورد انگلستان در بحثی با عنوان بخشایش بی قید و شرط طرفداران مشروط بودن بخشایش را مورد نقد قرار می‌دهند. به اعتقاد این دو ضرورت عفو همدلانه یعنی این که همگان را مثل خود دارای ضعف‌ها و قوت‌ها بدانیم و با اجازه خطا دادن به همه انسان‌ها، ایشان را ببخشیم.
عبدالعزیز ساشادینا، استاد دانشگاه جورج میسون آمریکا به ساز و کارهای عدالت جبرانی ـ ترمیمی قصاص در قرآن و سایر منابع اسلامی می‌پردازد. ریشه مشکلات را در نفسانیات می‌داند و نسبت به تغافل جامعه اسلامی از جهاد علیه نفس هشدار می‌دهد و جهاد علیه دیگری را در چارچوب اخلاق جنگ و صلح مورد نقد مفصل قرار داده است.
متأله مسیحی «انتونی بش» بحثی در پاسخ به مقاله «ساشادینا» زیر عنوان عفو و مجازات و عدالت ترمیمی به رابطه جامعه و مجرم در ایجاد جرم پرداخته است. وی در مقاله دیگری زیر عنوان بخشایش در عهد جدید یا انجیل به دلیل بی توجهی گردآورندگان این کتاب مقدس نسبت به این موضوع پرداخته است.
محمد برکت مدرس حوزه علمیه شیراز چند مساله مهم اعم از حکم ارتداد را بررسی کرده است. سعید رحیمیان، عضو هیات علمی دانشگاه شیراز به توبه ازمنظر عرفان اسلامی پرداخته و به طور مفصل آراء عمده عرفا را درخصوص اقسام توبه و انابه و مراتب توبه‌کاران آورده است.
عبدالرسول هادیان، استاد حوزه و دانشگاه، توبه و عفو را از نگاه قرآنی مفسران تفسیر قدمایی شیعی مورد توجه قرار داده است.
علی محمد ساجدی، عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز اندیشه و نهاد شفاعت معناشناسی نهادشناسی اخلاق شناسی و فلسفه شفاعت را از نگاه کلام شیعی و با تکیه بر منابع قرآنی و حدیثی را به طور مبسوط مورد مو شکافی قرار می‌دهد.
نعمت‌الله بدخشان، عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز مبانی اخلاقی هنجار را با تأکید بر منابع قرآنی و به طور ویژه با استفاده از معارف مندرج در ادعیه و قرآن در یک راستا متأثر شیعی مورد ملاحظه و مو شکافی قرارداده است.
امید نویسندگان و مترجمان این مجموعه دو جلدی این است که فضیلت‌های کلان عذر و عفو را هم از نظر مبانی تئوریک و هم از نظر قابلیت نهادسازی و اثرگذاری در زندگی مدرن تبیین کرده و بسط دهند و جوامع اسلامی و جهانی را یادآور شوند که حسب فرموده قرآن امکان ادامه حیات بدون بخشایش مستمر خداوند ممتنع است.
انتشارات نگاه معاصر در سال‌های 97-1396 جلد اول کتاب «عذر و عفو: نگاهی تطبیقی» را با 458 صفحه و 4 بخش و 18 فصل و جلد اخیر را با 459 صفحه و 18 مقاله منتشر کرده است.
نظر شما