به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «توسعه پایدار پیراشهری» نوشته محمدکاظم شمس‌پویا، جمیله توکلی‌نیا و مظفر صرافی منتشر شده است.
مولفان کتاب «توسعه پایدار پیراشهری» ضمن تشریح تعاریف تئوریک توسعه اعم از توسعه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، انسانی و نهادی و بیان رویکردها و مکاتب و نظریه‌های توسه‌نیافتگی سعی در روایت ارتباط میان توسعه پایدار و پیراشهری دارند.
از دید مولفان اثر، «توسعه پایدار پیراشهری» سرنوشت نواحی شهری و کلانشهری با نواحی پیرانشهری به یکدیگر گره خورده‌اند، و دغدغه‌های توسعه پایدار و پیگیری اهداف آن در این نواحی به یکی از عمده‌ترین مسئولیت‌های برنامه‌ریزان شهری تبدیل شده است. واقعیت این است که نگاهی به روند توسعه پایدار/ ناپایدار نواحی پیراشهری نیز حکایت از آن دارد که بسیاری از مسائل و چالش‌های این نواحی با روند و کیفیت حکمروایی در ارتباط است.
به عنوان مثال آن‌طور که در کتاب آمده است: «مسئله آب و زمین در زمره عواملی است که با توسعه پایدار/ ناپایدار نواحی پراشهری پیوند تناتنگی دارند و شاید در حرکت پیشگامانه‌ای که صورت گرفته تلاش شده است تا مفاهیم حکمروایی شایسته آب و حکمروایی شایسته زمین به عنوان الزام وپیش‌نیاز توسعه پایدار پیرانشهری به بحث گذاشته شود.
اساسا نگاهی به روند توسعه جوامع و محیط‌های گوناگون، حکایت از روال ناپایدار آن دارد و آن‌گونه که پیداست چشم‌انداز پیش روی آن حاکی از همین روند است؛ اگرچه دامنه و شد و ضعف آن در میان جوامع مختلف تغییر می‌پذیرد. فهرست کردن مسائل و چالش‌هایی که جوامع با آن دست و پنجه نرم می‌کنند خود حدیث مفصلی است؛ در این بین می‌شود به مواردی همچون افزایش فقر و بی‌خانمانی، تغییرات آب‌وهوایی و پیامدهای آن بر اجتماعت فرودست و پیراشهری، امواج جهانی‌سازی (به ویژه از منظر اقتصاد و آثار آن)، کاهش سرمایه اجتماعی، رکود اقتصادی، تخریب محیط‌زیست، بحران کم‌آبی، گرد و غبار، افزایش کازهای گلخانه‌ای و مانند آن اشاره کرد که هریک در خور تامل و توجه هستند.»
از همین روست که نویسندگان کتاب در اثر خود تاکید دارند که امروزه بیش از هر زمانی باید بر این باور پافشاری کرد که توسعه بدون پایداری و پایداری بدون توسعه میسر نخواهد شد، بنابراین شناخت عواملی که حرکت به سوی پایداری را امکان‌پذیر می‌کند و یا یک محیط را به سمت ناپایداری سوق می‌دهد به‌مثابه یکی از وظایف برنامه‌ریزان شهری چهره نموده است.
آنها همچنین، با توجه به اینکه سرنوشت نواحی شهری و کلانشهری با نواحی پیراشهری به یکدیگر گره خورده‌اند و دغدغه‌های توسعه پایدار و پیگیری اهداف آن در نواحی پبراشهری به یکی از عمده‌ترین مسئولیت‌های برنامه‌ریزان شهری تبدیل شده است می‌نویسند: باید پذیرفت که توسعه پایدار فقط به ابعاد محیط‌زیستی خلاصه نمی‌شود، بلکه یکپارچگی تمامی ابعاد (اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی) مورد توجه است. توسعه پایدار با انتقاد به اینکه شکل‌های سنتی توسعه محلی و منطقه‌ای بیش از اندازه اقتصادمحور بوده‌اند، مسائل محیط‌زیستی و اجتماعی را نیز همپای توسعه اقتصادی سرلوحه کار قرار داده است.
در یکی از بخش‌های کتاب نیز درباره مسائل و مشکلات تهران به عنوان یک کلان‌شهر می‌خوانیم: «امروزه اداره منطقه کلانشهری تهران به عهده شهرداری‌ها، فرمانداری‌ها و تعداد بسیاری بخش‌های اجرایی است که هیچ نوع هماهنگی سازمان‌یافته‌ای بین آنها وجود ندارد؛ به عبارت دیگر برخورد بخش‌ها (وزارتخانه‌ها) «کلی» است و توجهی به «جزء» ندارند. سهم مناطق نیز در چارچوب برنامه‌های ملی و استانی آنها تعیین می‌شود و نه بر مبنای نیازها و ضرورت‌های درون منطقه کلانشهری. همچنین، عملکرد آنها نیز بیشتر تابع سیاست‌ها و مقتضیات درونی و متغییر آن‌هاست تا مصالح و منافع منطقه کلانشهری. از سوی دیگر عملکرد نهادهای محلی (شهرداری‌ها و فرمانداری‌ها) «جرئی» است و توجهی به «کل» ندارند؛ آنها بر مبنای نیازها و ضرورت‌های محلی عمل می‌کنند و به منافع و مصالح ملی و منطقه‌ای توجه ندارند. درواقع شهر و حریم شهر، روستان و حریم آن به صورت مجزا از یکیدیگر تلفقی می‌شوند و نهادهای دخیل در مدیریت پیراشهر از تفرق حاکم بر سیستم تبعیت نموده و بر آشفتگی‌های موجود می‌افزاید.»
کتاب «توسعه پایدار پیراشهری» در ادامه همین بحث تاکید می‌کند: «نواحی پیراشهری گاه به‌مثابه نواحی شهری همراه با ویژگی‌های روستایی، گاه به منزله شهرنشینی آشفته که منجر به پراکنده‌رویی می‌شوند، و زمانی دیگر الگویی سکونتگاهی مجزایی ـ به عنوان میانکش شهر ـ طبیعت و روستا دارند که برخوردگاه نامیده می‌شوند که در انطباق با وضعیت و شرایط ایران، به ویژه منطقه کلانشهری تهران به نظر می‌رسد بتوان چنین محیط‌هایی را «عرصه‌های نه شهر و نه روستا» نامید.»
حضور شرکت‌های صنعتی، کارگاه‌های آلاینده، مشکلات آب و زمین کشاورزی، تصرف زمین، نرخ رشد پایین و گاه منفی در برخی از نقاط پیراشهری، نقش و اهمیت کشاورزی پیراشهری در ساختار اقتصاد محلی در برخی نقاط و کاهش مشاغل کشاورزی در مقیاس با دیگر بخش‌ها در بیششتر مراکز پیراشهری، وضعیت نامناسب شغلی به ویژه در کوره‌های آجرپزی نیز برخی از مهم‌ترین موضوعات و مسائل مراکز پیراشهری در منطقه کلانشهری تهران معرفی شده‌اند که هریک به برنامه‌ریزی و توجه ویژه‌ای نیاز دارد.
کتاب «توسعه پایدار پیراشهری» نوشته محمدکاظم شمس‌پویا، جمیله توکلی‌نیا و مظفر صرافی در ۳۲۳ صفحه و به قیمت ۳۰۰۰۰ تومان توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شده است.
سه‌شنبه ۹ بهمن ۱۳۹۷ - ۱۳:۰۴
نظر شما