خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)- دهم تیرماه در تقویم ایرانیان به‌عنوان روز ملی صنعت و معدن نامگذاری شده است.  «صنعت و معدن» از نخستین تلاش‌های امیر‌کبیر، صدراعظم شهیر ایران برای خودکفایی در این بخش تا به امروز فراز و‌ فرود‌های بسیاری را به خود دیده است. براساس نتایج پژوهشی محسن قانع بصیری، نویسنده کتاب «تاریخ تحلیلی صنعت در ایران» مهم‌ترین کوشش‌ها برای ایجاد پایه‌های صنعت و معدن از سال 1228 هجری قمری در زمان امیر‌کبیر شکل گرفت.

 تاسیس صنایع مختلف، اقدامات آموزشی برای تربیت نیروی‌ انسانی از طریق تاسیس «دارالفنون» و تاسیس نخستین نهاد‌های پژوهشی مدرن در ایران،‌ به‌‌ویژه در زمینه صنعت کشاروزی از‌ جمله محور‌های اصلی در برنامه کلان امیرکبیر بود.   

تاسیس کارخانه‌های نساجی،‌ کاغذ‌‌سازی،‌ شیشه‌گری و سفال‌سازی نخستین اقدامات علمی و عملی امیر‌کبیر در حوزه صنعت در ایران به حساب می‌آید. بیش از 200 سال از حرکت‌‌های ابتدایی برای ورود  ایران به دنیای صنعتی می‌گذرد و امروز کشور به مَدَد تاسیس دانشگاه‌های صنعتی و مراکز پژوهشی، تربیت نیروی متخصص و تولید محتوای آموزشی بومی و ترجمه کتاب‌های روز دنیا در برخی صنایع مانند نانو پیشرو و در سایر گرایش‌ها به‌دنبال مسیر‌های پیشرفت است.

صنعت و معدن؛ تئوری و عمل
خودکفایی و برنامه‌ریزی برای قطع وابستگی به خارج در بیش از سه دهه گذشته موجب شده پیشرفت‌‌های قابل توجهی در حوزه صنعت و معدن را شاهد باشیم. حرکتی روبه‌جلو که به اعتقاد کارشناسان، بر‌پایه واردات و تجارب میدانی و آموزش‌‌های تئوری به‌صورت جدا جدا  شکل گرفته است.

توسعه دانشگاه‌ها و تربیت نیروی انسانی متخصص و لزوم تولید دانش بومی رویکرد «تقویت ارتباط صنعت و معدن» را شکل داده است. دستیابی به دانش بومی و در نهایت استقلال در عرصه تولید در این رویکرد مورد تاکید است. ترجمه و تولید کتاب در ده‌‌ها گرایش «صنعت و معدن» در تحقق رابطه صنعت و دانشگاه مانند یک حلقه واسط عمل می‌کند؛ به‌عبارت دیگر نیروی متخصص دانشگاهی توانایی دارد تا دانسته‌‌‌های خود را در میدان عمل به کار‌ گیرد و از سوی دیگر نیروی تجربی بخش صنعت و معدن نیز می‌‌تواند تجارب خود را به صحنه کتاب بکشاند. تولید محتوای مکتوب برپایه تجارب میدانی زمینه‌‌ساز نشر کتاب‌های پژوهش محور را  فراهم می‌کند.
 
نباید فراموش کرد که ارزش مباحث تئوری در مسیر طولانی خودکفایی در صنعت و معدن کم اهمیت‌تر از تجربه نیست؛ به تعبیری دیگر مباحث تئوری که بیشتر ترجمه منابع بین‌المللی است در مسیر پیشرفت‌های میدانی نیز موثرند.
 
وزنه سنگین ترجمه در حوزه صنعت و معدن
آزاد تیموری، مترجم کتاب‌های علمی درباره وضعیت کتاب‌های حوزه صنعت معدن به خبرنگار ایبنا می‌گوید: «بیشتر کتاب‌ها در گرایش‌‌های مختلف صنعت و معدن ترجمه است و تالیف در این حوزه بسیار اندک است.»  هرچند که وی به پیشرفت‌های متخصصان ایرانی در حوزه‌هایی مانند نانو اشاره می‌کند و دلیل اصلی این وضعیت را نوظهور بودن رشته‌های صنعت و معدن در ایران می‌داند. تیموری، رشد علمی در مباحث تئوری در شاخه‌های صنعت و معدن را در ایران قابل توجه ارزیابی می‌کند.

این مترجم که ترجمه 30 عنوان کتاب در مباحث مختلف علوم را در کارنامه دارد تولید محتوا با هدف آشنایی با کلیات گرایش‌‌های مختلف صنعت و معدن را برای انواع گروه‌های سنی به‌ویژه نوجوانان و افرادی را که خواهان ورود به عرصه صنعت یا معدن هستند ضروری می‌‌داند.

ارزیابی تیموری درباره کتاب‌های تخصصی و دانشگاهی در زیر‌شاخه‌های متنوع صنعت و معدن عملکرد روبه‌‌رشد مولفان دانشگاهی است. وی معتقد است: «از منظر تولید محتوا از دیگر کشور‌ها عقب نیستیم و در حوزه تبدیل دانش به محصول باید تلاش بیشتری صورت بگیرد.»

وی با اشاره به اهمیت موضوع «ارتباط صنعت و دانشگاه» تقویت ارتباط این دو نهاد را بر بهبود شرایط نشر تخصصی صنعت و معدن مقوله‌ای قابل توجه می‌داند. تیموری همچنین اهمیت تبدیل پایان‌نامه‌های دانشگاهی به کتاب را نیز مورد تاکید قرار می‌دهد چراکه مدیران صنایع و معادن داخلی، مشتریان اصلی آن‌ها خواهند بود.

تولید محتوای مکتوب در موضوعاتی مانند نانو و دیگر گرایش‌های «فناوری‌های های‌تِک» از نظر تیموری، قابل اعتناست اما در ردیف مطالعه پژوهشی باقی مانده و در میدان عمل چندان مورد توجه قرار نگرفته که نیازمند دقت نظر بیشتر است.

آموخته‌هایی در میدان کتاب و عمل 
در کتاب «علم و نوآوری در ایران ( توسعه، پیشرفت و چالش‌ها)» سازمان‌‌های تحقیقاتی مانند دانشگاه‌‌ها به‌‌عنوان مهم‌ترین کنشگران نظام ملی نوآوری معرفی شده‌اند؛ به اعتقاد نویسندگان این کتاب، دانشگاه‌ها و سایر نهاد‌های دولتی تحقیقاتی دارای نظام دانشی توسعه یافته و در نتیجه ظرفیت تولیدی توسعه‌یافته‌ای در بخش‌های صنعتی هستند.

نویسندگان این کتاب معتقدند که متاسفانه، ظرفیت‌های دانشی و تولیدی در نظام نوآوری به بنگاه‌های کوچک و متوسط نفوذ نکرده است. نکته‌ای که در عرصه مطالعات صنعت و معدن نیز وجود دارد این است که پژوهشگران یافته‌های خود را فقط در دایره محدود کلاس و کتاب آموخته‌اند و مجال اندکی برای آزمون‌ دانسته‌‌های خود در میدان عمل یافته‌اند؛ از سوی دیگر  فعالان عرصه صنعت و معدن نیز چندان به‌عنوان یک انتقال‌دهنده دانش مورد توجه نبوده‌اند.