خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)-حمید بهشتی: با نزدیک شدن به روزهای پایانی اجرای پروژه «پیرایش و حذف زوائد بصری خیابان انقلاب» شاهد نمای متفاوتی از این خیابان تاریخی که به عنوان بزرگ‌ترین پایانه کتاب و بازار نشر کشور شناخته می‌شود هستیم. حضور 420 ناشر و کتابفروشی در این محدوده و اهمیت آن بر بازار نشر و کتاب کشور ما را بر آن داشت تا در گفت‌وگویی با سیدمحسن هاشمی، مدیر راهبردی پروژه «پیرایش و حذف زوائد بصری خیابان انقلاب» به ایده شکل‌گیری، روند اجرا و تأثیرات اجرای این طرح بر کسب و کار کتابفروشان خیابان انقلاب بپردازیم.
 
پروژه «پیرایش و حذف زوائد بصری خیابان انقلاب» بر اساس چه ایده‌ای  و از چه زمانی آغاز شد؟
این پروژه با مأموریت آراستگی نما، منظر و پیاده محوری، از اردیبهشت سال 1393، در دوره مدیریتی دکتر جمال کامیاب در سازمان زیباسازی شهر تهران و تحت ریاست شورای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی این پروژه، جناب آقای مجتبی عبداللهی آغاز شد و اجرای آن تا کنون و در دوره مدیریت آقای عیسی علیزاده نیز ادامه پیدا کرده است.
 
این پروژه بر دو مطالعه بنیادین استوار بود؛ یکی مطالعات سرکار خانم دکتر گیتی اعتماد، با موضوع «ارتقاء نما و منظر خیابان آزادی و انقلاب» و دیگری پژوهش آقای دکتر سید امیر منصوری با عنوان «الگوها و اسناد ارتقاء کیفی میدان انقلاب»، که از این دو پژوهش نزدیک به 67 فعالیت استخراج شد که در چهار سرفصل «پیرایش و حذف زوائد بصری جداره‌ها»، «شستشو و پاکیزگی نمای ساختمان‌ها»، «ساماندهی تابلوهای کسب و کار» و «اولویت بخشی پیاده بر سواره»  قابل دسته بندی و باز تعریف است.
 
با توجه به گستره پژوهش‌های موجود در خیابان‌ها و محورهای مختلف شهر، چرا خیابان انقلاب برای اجرای این پروژه انتخاب شد؟
خیابان انقلاب دارای پنج ویژگی است که تجمیع این ویژگی‌ها، این خیابان را منحصر به فرد کرده است؛ اولین ویژگی آن این است که بیش از 420 ناشر و کتابفروشی در این محدوده قرار دارند. دوم اینکه این محدوده حدود 11 سالن سینما و 12 سالن تئاتر را در خود جای داده است؛ همچنین وجود دانشگاه تهران به عنوان اولین مرکز آموزشی و پژوهشی مدرن ایران از سال 1311 سومین ویژگی این محدوده است.
 
همچنین مهم‌ترین تحولات سیاسی اجتماعی 60 سال اخیر ایران در این خیابان اتفاق افتاده و روزانه بین  350 هزار تا 800 هزار نفر در این خیابان به صورت گذر، مکث و مقصد، تردد می‌کنند. مجموع این ویژگی‌ها باعث شد تا سازمان زیباسازی خیابان انقلاب را به عنوان مرکزی نمونه‌سازی برای بهبود نما و منظر شهری انتخاب کند.
 
مهم‌ترین اقدامات انجام شده در محدوده چهارراه جمالزاده تا چهارراه ولیعصر از زمان اجرای این پروژه چه بوده است؟
بر این اساس دفتر این پروژه از اردیبهشت 1393 به مدت سه ماه با برگزاری جلساتی و دیدارهایی به آگاهی بخشی و اقناع کاربران و به خصوص کتابفروشان این محدوده اقدام کرد و در ادامه از تیرماه 1393 به مدت سه ماه عملیات پیرایش شهری را از سازه‌های فرسوده شهرداری، شامل پایه‌های ترافیکی، کیوسک‌های تلفن، صندوق‌های صدقات و نرده خیابان‌ها آغاز کرد. همچنین از شهریور عملیات بهبود نما و منظر جداره ساختمان‌ها، که شامل پیرایش، شستشو و در ادامه ساماندهی تابلوهای فروشگاه‌ها بود نیز به اجرا درآمد.
 
همچنین نصب 80 چراغ برق، جمع‌آوری پل عابر پیاده در ابتدای خیابان کارگر جنوبی، استفاده از هنر شهری در چند دیوار نگاره در این محدوده و در ادامه احداث یک سرویس بهداشتی با 11 مجرا جنب میدان انقلاب نیز از دیگر اقدامات انجام شده در این پروژه بوده است.
 
در جلساتی که با کسبه داشتید، مهمترین موضوعاتی که از سوی کتابفروشان مطرح شد، چه بود و چه بازخوردهایی از اجرای این طرح دریافت کردید؟
طبیعتاً در ابتدا مقاومت‌هایی صورت می‌گرفت، اما موضوعی که باید به آن توجه داشت این است که نما و منظر شهری بخشی از فضای عمومی محسوب می‌شود که به فرد یا گروه خاصی تعلق ندارد و در همه جهان توسط قواعد و ضوابط عمومی نظم داده می‌شود. متأسفانه کاربری‌های جامعه ما با نصب پیام‌های ناموزون، نازیبایی متن و تصویر و آویزان کردن تابلوها در ارتفاعات نمای ساختمان‌ها موجب شلختگی و نازیبایی نمای شهری شده بودند. موضوعی که در این میان مغفول مانده، حق زیبایی و پیراستگی منظر شهری شهروندان است.
 
اما مهمترین موضوعات مطرح شده از سوی کتابفروشان موضوع نصب نرده‌های (BRT) و قطع شدن پیاده‌راه شمال و جنوب و همچنین ابهام در یکپارچه سازی نما  تابلوی فروشگاه‌های مختلف بود؛ به طوری که برخی آن را یکسان سازی تصور می‌کردند و با یکسان‌سازی نمای یک کتابفروشی با یک فروشگاه دیگر مخالفت می‌کردند، در صورتی که این طرح یکسان‌سازی نبوده، بلکه یکپارچه ‌سازی بوده و 320 تابلوی نصب شده در این محدوده، در 8 طرح و مدل مختلف طراحی و اجرا شده است.
 
گرافیک محیطی در تابلوی فروشگاه‌ها به چه صورت تهیه و انتخاب شده‌اند؟
ما در این زمینه شورایی تشکیل داده‌ایم با عنوان شورای گرافیک تابلوها که متشکل از افرادی چون دکتر بهزاد سلیمانی، استادیار دانشگاه الزهراء، مهندس عیسی غفارنژاد، آقای حسن منوری، مدیر امور اصناف سازمان زیباسازی و بنده است که کار تصمیم‌گیری و تأیید گرافیک محیطی تابلوهای فروشگاه‌ها را بر عهده داریم.

ما در اجرای یکسان‌سازی تابلوهای فروشگاه‌ها با موارد جالبی هم روبه‌رو بودیم. به طور مثال یک تابلوی 46 متر مربعی را از بالای فروشگاهی که متراژ آن به اندازه این تابلو نبود، باز کردیم. تقریباً هیچ یک از تابلوهای فروشگاه‌ها استانداردهای لازم را نداشت. اما در این میان از چهار کتابفروشی «ترنجستان سروش»، «مولی»، «ابر سفید» و «الیاس» در خیابان انقلاب، به دلیل نصب تابلوهای استاندارد قدردانی شد.

به گفته برخی کتابفروشان اجرای این طرح با نصب داربست و برخی ساخت و سازها در مقابل کتابفروشی‌ها، در کسب و کار و فروش کتابفروشی‌ها تأثیر منفی داشته است.
بله. صدر در صد این موضوع درست است. ما در این طرح در چند مرحله اقدام به پیرایش نما، ساماندهی کابل‌های برق و تلفن، شستشوی ساختمان و رزین کردن و یا رنگ کردن نمای ساختمان‌ها کردیم که همه این مراحل از 45 تا 60 روز به طول می‌انجامید. همان گونه که برای یک درمان باید جراحی لازم انجام شود و طبیعتا اجرای این طرح تبعاتی را در این مدت برای کسبه و کتابفروشان به همراه داشته، اما بدون شک در دراز مدت به رونق اقتصادی این منطقه منجر خواهد شد و کتابفروشان نیز بیشترین بهره را از این طرح خواهند برد.
 
به طور کلی اقداماتی که در این پروژه به انجام رسید برای سه دسته از افراد بسیار مفید بوده است؛ اول عابران پیاده که این محدود برایشان مقصد بوده و مجبور بودند تا شلختگی و به هم ریختگی این خیابان را تحمل کنند. افرادی که به قصد خرید کتاب به این محدوده مراجعه می‌کنند نیز با بهبود و زیباسازی نما و تابلوهای فروشگاه‌ها روبه‌رو می‌شوند که امیدواریم این اقدامات باعث شود تا طبقات بالایی این فروشگاه‌ها که سال‌هاست به انبار تبدیل شده است، دوباره احیا شوند. دسته سومی که از این طرح منتفع می‌شوند نیز خود کاربران و کسبه این محدوده هستند.
 
آیا با اجرای این طرح به فضای ایده‌آلی برای ایجاد یک گذرگاه فرهنگی در این محدوده خواهیم رسید؟
طبیعتاً ما بر اساس ظرفیت‌های موجود اقدام به طراحی و اجرای این پروژه کردیم، اما متأسفانه نتوانستیم چند کار را در این طرح به انجام برسانیم. یکی کف‌سازی حلقه میدان انقلاب بود که در این مسیر با مشکلاتی مواجه بودیم که هنوز به طور کامل به انجام نرسیده است. دوم اصلاح نرده‌های اتوبوس‌های تندرو (BRT) بود که ما حتی آن را طراحی کردیم ولی سازمان حمل و نقل و ترافیک آن را رد کرد و موضوع دیگر عدم پیش بینی فضای سبز در این محدوده بوده است که اگر مجموع این کارها نیز به انجام‌ می‌رسید، می‌توانستیم به فضای ایده‌آل نزدیک‌تر شویم.

* در این باره بخوانید:
(1). مدیرعامل سازمان زیباسازی: «پیاده‌راه‌سازی» خیابان انقلاب باعث رونق بازار کتاب خواهد‌شد/ کتابفروشان اجرای این طرح را مطالبه کنند (اینجا)