حسن سید‌عرب، نویسنده و شارح حوزه فلسفه اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، اظهار کرد: رویکرد نقد مطلوب و شفاف، در حوزه فلسفه اسلامی کمرنگ شده است و نقدهای نسبتاً جدی در مجلات فرهنگ و اندیشه دیده نمی‌شود. به نظر می‌رسد یکی از دلایل اصلی کمرنگ شدن نقدهای جدی در این است که نقد با جهت‌گیری نویسنده و نقاد مواجه شده است؛ به عبارتی، روابط مثبت پدیدآورنده و ناقد، منتج به نقد مثبت می‌شود و روابط نامناسب آنها نتیجه‌ای جز نقد نامناسب و تخریب‌گرایانه ندارد.

مدیر کتابخانه دانشنامه جهان اسلام ادامه داد: از نظر من، نقدهای اینچنینی، بیشتر به «تعارف» شباهت دارند، که این اتفاق نیز مسبوق به گونه‌ای از انزوای اندیشه اسلامی در جامعه است. به گمان من نقد، متکی بر فلسفه است. نقد با فلسفه شروع می‌شود. وقتی اندیشه نباشد، نقدها بیشتر مربوط به مناسبات اجتماعی نقد و نقاد هستند.

مؤلف «نقد و تحلیل رویکرد معاصران به سهروردی» افزود: علاوه بر مناسبات اجتماعی که به آنها اشاره کردم، باید از «فقدان امنیت نقاد» نیز یاد کرد. نقاد، باید آزادانه قلم بزند تا بتواند نقدی درست ارائه کند. در جامعه فعلی، کسانی را سراغ دارم که بعد از نقد یک کتاب چندان مورد عتاب واقع شدند که برای همیشه نقد را کنار گذاشتند.

سید‌عرب در ادامه گفت‌وگو و در پاسخ به پرسشی درباره ویژگی‌های نشریات نقد کتاب توضیح داد: برخی ماهنامه‌ها و نشریات تخصصی نقد کتاب بیشتر بین یک نشریه جدی و روزنامه قرار دارند. از انتشار فصلنامه‌های تخصصی نقد کتاب که از سوی مؤسسه خانه کتاب منتشر می‌شود نیز مطلع هستم و از میان آنها فصلنامه «کلام، فلسفه، عرفان» به دستم رسیده است، که باید آن را مطالعه و بررسی کنم. از میان ماهنامه‌ها می‌توانم از نقدهای منتشرشده در مجله «جهان کتاب» نیز نام ببرم.

مؤلف کتاب «فرهنگنامه سهروردی» اظهار کرد: فصلنامه‌ها و مجلات تخصصی نقد کتاب، باید در امر آسیب‌شناسی نقد گام بردارند و نوعی تفکر و اندیشه آزاد را در میان فرهیختگان و نقادان طرح کنند. صاحبنظران، مسئول هستند که ملاحظات را کنار گذارند و راه را برای تفکر بگشایند. طرح اندیشه در فلسفه، نیازمند آزادی فکر است. اگر قرار باشد نقد در فلسفه مبتنی بر آزادی فکر نباشد، حاصل نقد نیز دردی از جامعه فرهیخته دوا نمی‌کند.

وی افزود: نقاد خوب در حوزه‌ای تصمیم به قلم زدن می‌گیرد که در آن تخصص داشته باشد. افزون بر این، برخی نقادان ما در نگارش نقد، از نوع پیش‌‌پاافتاده و عوام‌پسند روزنامه‌نگاری استفاده می‌کنند و بدون مطالعه کامل کتاب به نقد می‌پردازند. این امر نیز آفت نقد است و موجب خودسانسوری در میان نقادان اصیل را پدید می‌آورد.