به گزارش خبرنگار رسانه و هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، برنامه «دیروز امروز فردا» که پنج شنبه بیست و پنجم اردیبهشت ماه برگزاری شد، با حضور «حمیدرضا مقدم‌فر» معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه و «حسین انتظامی» معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به موضوع «فرهنگ نقد پذیری» اختصاص داشت.

مقدم فر: در دولت اصلاحات فضای نقد به شکل افراطی باز شد
در ابتدای این برنامه دکتر حسین انتظامی در پاسخ به این سوال که: بسته ترین فضای نقد در جامعه در طول 35 سال پس از انقلاب چه زمانی بوده است؟ گفت: به دلیل ساخت دیوانی و فرهنگ عمومی جامعه، دولت ها در این زمینه تفاوت چندانی با هم نداشتند و تفاوت ها زیاد آشکار نیست. البته در برخی دولت ها فضای رسانه ای آزاد تر و متفاوت تر بوده است.

حمید مقدم فر نیز با اشاره به اینکه در طول سی و پنج سال گذشته فضای نقد در کشور وجود داشته است گفت: در طول دوران جنگ به دلیل فضای خاص جامعه و شرایط جنگ، فضا امنیتی بود. پس از پایان جنگ و در دوران سازندگی، دولت اجازه نقد نمی داد. در دولت سید محمد خاتمی فضای نقد به شکلی افراطی باز شد و متاسفانه برخی مطبوعات به تعبیر مقام معظم رهبری به سنگرهای دشمن تبدیل شدند. البته فضای نقد در دولت احمدی نژاد نیز وجود داشت و در این دوران تداوم پیدا کرد.

انتظامی در پاسخ به اظهار نظر مقدم فر، به استقبال دولت خاتمی از فضای نقد در جامعه اشاره کرد و گفت: در این دوره حتی تعداد رسانه ها نیز افزایش یافت زیرا در این دوره با باز شدن فضای سیاسی، فضای نقادی نیز رشد کرد اما به نظرم در فرهنگ عمومی جامعه، با وجود شعارهایی که درخصوص نقد پذیری می دهیم، از این مساله خیلی استقبال نمی کنیم. در جامعه همه خودشان را نقد پذیر می دانند اما در عمل به محض آنکه اندکی نقد جدی می شود، فرد به تخریب متهم می شود.

انتظامی در ادامه اضافه کرد: عبارت نقد سازنده که در سال های اخیر باب شده حرف نادرستی است و احتمالا عبارت سازنده ابداع شده تا جلوی نقد گرفته شود. البته در آموزه های دینی به این مساله اشاره شده که بدون حب و بغض نقد صورت گیرد.

مقدم فر در ادامه این بحث درخصوص میزان پایبندی مسوولان به سخنان امام خمینی (ره) درخصوص نقد مسوولان گفت: متاسفانه نه در گذشته و نه امروز فرهنگ نقد رشد نکرده است. متاسفانه در برخی مواقع فرهنگ عمومی رسانه های ما در حوزه نقد دارای چهارچوب های اخلاقی و شرعی نیست و تناسبی با آرمان های فرهنگی ندارد. در برخی مواقع چیزی مطرح می شود که نقد نیست و باعث روشنگری نمی شود. وظیفه رسانه نظارت بر دستگاه های مختلف است و اگر نقد را از یک رسانه بگیریم، دیگر رسانه معنی ندارد زیرا رسانه باید مطالبات مردم را پیگیری کند.

کسی دوست ندارد «نقد» هدیه بگیرد
وی با اشاره به تعبیر امام سجاد (ع) درباره نقد گفت: در احادیث نقد به مثابه یک هدیه در نظر گرفته شده است اما متاسفانه در زمینه فرهنگ نقد کنندگی و نقد شوندگی، این ویژگی دیده نمی شود.

در بخش دیگری از برنامه مجری به طرح این سوال پرداخت که: با توجه به گذشت هشت ماه از فعالیت دولت، فضای فعلی دولت در زمینه نقد پذیری متناسب با کدام دوره است؟ انتظامی در پاسخ به این سوال گفت: رسانه ها در اغلب موارد با تهدیداتی مواجهه هستند و خط قرمزهای فراوانی برای آنها تعریف می شود. از طرفی نقد کننده هم معمولا تخصص لازم را ندارد. در سینمای ایران، فیلم سازان برای خطاب قرار دادن منتقدان از عبارت «سینماگر ناموفق» نام می برند اما هیچ گاه عنوان نمی کنند که منتقدان از تکنیک های سینما بی اطلاع هستند. به همین دلیل منتقدان صلاحیت نقد فیلم را دارند. به نظرم فردی که در یک حیطه تخصص ندارد نباید به نقد بپردازد و صرفا می تواند بیان احساس کند. اگر این مساله جا بیفتد، می توان درخصوص اعتراض مسوولان به نقد گفت که این فرد توانا است.

انتظامی با تاکید بر اینکه دولت تلاش دارد فضای رسانه ها را باز کند گفت: دولت یازدهم در انتخاب معاون مطبوعاتی، نماینده رسانه ها را به عنوان معاون انتخاب کرد تا نشان دهد به خواسته های مطبوعاتی ها توجه دارد. رییس جمهور هم در مراسم های مختلف بر این مساله تاکید کرده که اگر رسانه ای اشتباه کرد، ابتدا با تذکر و اخطار با وی برخورد کنیم و حتی در درجه بعدی مدیر مسوول را تغییر دهیم ولی آن را تعطیل نکنیم. البته باید کمی صبر و تحمل را هم بالا برد. هر دولتی شیوه خود را داد و این دولت، دولت اعتدال است.

نقد باید دلسوزانه باشد
مقدم فر نیز در پاسخ به این سوال که آیا فردی که تخصص ندارد نباید نقد کند؟ گفت: هر انسانی که به عنوان شهروند در حکومت زندگی می کند می تواند نصیحت کند. نباید نقد شونده ها را کم سواد و بی اطلاع نامید. اینگونه نیست که فقط اساتید دانشگاه نقد کنند. حتی یک کارگر و کشاورز هم امکان نقد دارد. البته مشروط بر اینکه دلسوزانه باشد.

معاون فرهنگس سپاه در پاسخ به سوال قبلی مجری درخصوص تشابه شرایط فعلی به دوره های قبلی گفت: باید به این مساله افتخار کنیم که در طول 35 سال گذشته در کشور امکان نقد وجود داشته است البته گاهی سیاست ها و تصورهای غلط هم بوده که امیدواریم اصلاح شود. این تصورات در دوره فعلی هم هست.


به جای اسم مستعار با اسم واقعی نقد کنید
در ادامه برنامه معاون مطبوعاتی دولت یازدهم در پاسخ به سوال مجری برنامه درخصوص «شرط و شروط گذاشتن دولت برای نقادی» گفت: من جزو موافقان این مساله هستم که اسم و رسم منتقد معلوم باشد و اینگونه نباشد که فردی در تاریکی بایستد و به عنوان نقد تیر بیندازد. منتقد باید شجاعت طرح مطلب خود را در سطح جامعه داشته باشد. در حال حاضر یکی از تلاش های دولت آزاد سازی تمامی ظرفیت های قانون مطبوعات کشور است. برخلاف نظر عده ای که تصور می کنند این قانون قانون بسته ای است؛ من به واسطه کار کردن با زوایای مختلف این قانون معتقدم بسیار قانون خوبی است و در آن حقوق مطبوعات مقدم بر حدود مطبوعات نوشته شده است.

وی با ذکر موادی از قانون مطبوعات گفت: اگر حرف منتقد درست است باید با زبان روشن به میدان بیاید و به جای اسم مستعار، با اسم واقعی حرف خود را بیان کند. حاکمیت وظیفه دارد در فضای تبادل اطلاعات، امنیت ایجاد کند و مثلا زندگی خصوصی مردم در این فضا فاش نشود.
انتظامی درخصوص شناسنامه دار شدن منتقدان نیز عنوان کرد: متاسفانه الان سایت هایی وجود دارد که در مقام شبنامه عمل می کنند. ما موظف به برخورد با این رسانه ها هستیم اما چنین برخوردی نداشتیم.

مقدم فر در ادامه برنامه درخصوص مباحث مطرح شده از سوی معاون مطبوعاتی گفت: من موافق نظر معاون مطبوعاتی هستم اما متاسفانه در فضای امروز کشور، به جای توجه به اصل پیام، نظام در این حاشیه ها گیر کرده است. البته خیلی خوب است که حرف ها شناسنامه دار باشد اما متاسفانه در اغلب موارد حرف اصلی رها می شود و وابستگی حزبی و جناحی او مورد توجه قرار می گیرد.
وی با گلایه از به کار گیری برخی تعابیر درخصوص منتقدان رییس جمهور گفت: بیان تعابیری مانند: جیب بُر، طرفدار تحریم، تغذیه شده از سوی دولت قبلی و... درخصوص منتقدان دکتر روحانی درست نیست. باید همه دست به دست هم بدهند و این دولت را تقویت کنند. دولت هم نباید همه انتقادها را به چشم تخریب ببیند. در بخش های مختلفی از دولت انتقادهای جدی وجود دارد.

نقد سازنده به دور از افترا است
در بخش دیگر این برنامه انتظامی با اشاره به فقدان ساختار حزبی در کشور ما گفت: بلافاصله بعد از انتخابات همه شعار می دهند که باید از این فضا بیرون بیاییم و برای کشور فعالیت کنیم اما متاسفانه همچنان این فضا تا مدت ها باقی می ماند. انتظامی با بیان تعریف «نقد سازنده» در قانون مطبوعات گفت: از نظر قانون نقدی سازنده است که به دنبال سازندگی باشد و دوری از افترا است.

انتظامی با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری در نوروز امسال در مشهد و تاکید ایشان بر میدان دادن به جوانان برای نقد گفت: ایشان تکفیر، تهمت و جنجال آفرینی را به عنوان خطوط قرمز نقد دانستند. نظر ایشان این است که در نقد به کسی گفته نشود که جاسوس و عامل بیگانه است. ایشان در هر دوره ای از دولت ها حمایت کرده اند. برخی مسائل در جامعه جایگاه امنیتی پیدا می کند. البته من با امنیتی کردن مسائل مخالفم و به نظرم کشور در هر دوره ای فقط دو یا سه مساله امنیتی دارد.

مقدم فر در ادامه در پاسخ به سوال مجری درخصوص ضرورت برگزاری همایش دلواپسم و ساخت فیلم مستند گفت: من درخصوص این همایش و سی دی من روحانی هستم حرفی ندارم و خود آنها باید درباره کارشان صحبت کنند اما نکته اصلی من این است که مسوولان کشور درخصوص چنین برنامه هایی که نیت خیرخواهانه دارند واکنش نشان ندهند. دولت می تواند حرف های خوب این افراد را دریافت کند و نیازی به واکنش تُند در مقابل آنها نیست. آنچه در حال حاضر نگران کننده است، حاشیه هایی است که الان بروز پیدا می کند.

وی با حاشیه ای دانستن سخنان حجه الاسلام علی یونسی در جمع یهودیان شیراز گفت: به نظر من نباید دولت درگیر این حاشیه ها شود و خود دولت باید بیش از اینها مراقب باشد زیرا با طرح چنین حرف هایی، رسانه ها به نقل و نقد این موارد می پردازند و برای دولت حاشیه ایجاد می شود.


انتظامی در بخش پایانی برنامه با بیان این مطلب که «حاشیه سازها و نوارسازها ضد سازندگی هستند» گفت: افراد می توانند در این مملکت دلواپس باشند اما چه لزومی دارد که پلاکادری بالا برود که: «قاتل شهید احمدی روشن را از اتاقش بیرون کنید». واقعا این حرف چیست؟ این حرف بی پایه و اساس است و صرفا تشویش افکار عمومی است.

این روزنامه نگار در ادامه با ذکر مثالی درخصوص اهمیت منافع ملی گفت: امریکایی ها دو جنگ در خلیج فارس داشتند. در هر دو جنگ آنها به خبرنگاران اجازه ندادند که چیزی را مخابره کنند مگر آنکه به تایید نیروی های نظامی برسد. خبرنگارها به این مساله اعتراض نکردند چون می دانند منافع امریکا در زمان جنگ نه توسط یک شخص بلکه توسط یک مجموعه تعیین می شود. در کشور ما هم چهارچوب مذاکرات توسط رهبری تعیین شده و ایشان بارها گفته اند افرادی که مذاکره می کنند مورد اعتماد ایشان هستند اما متاسفانه مجلس دو روز قبل از یک مذاکره مهم، وزیر خارجه را احضار و به وی کارت زرد می دهد. درسی دی «من روحانی هستم» نیز متاسفتانه اطلاعات نادرستی ارائه می شود که تصویر مخدوشی از رییس جمهور ارائه می دهد.

وی درخصوص سیاست های دولت برای گسترش فرهنگ نقد افزود: الان دولت به دنبال برنامه ای برای نقد سیاست های وزارت خانه است. هر دولتی که احساس کند عقل کل است در آغاز انحطاط قرار می گیرد و به زودی نقد دستگاه های دولتی به صورت جدی آغاز خواهد شد.

در این برنامه این سوال مطرح شد که «آیا فرهنگ نقد و نقدپذیری را متناسب با رشد و بالندگی فرهنگی در کشور می دانید»؟ بینندگان برنامه به این سوال به شکل پیامکی پاسخ دادند که به گفته مجری برنامه حدود 50 درصد از پیامک ها پاسخ «بله» و مابقی پاسخ «خیر» بود.