به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سال 92 سالی پر تغییر و تحول در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بود. این سازمان در سال 92 سه مدیر (محمدشریف‌ملک‌زاده، محمدعلی نجفی و مسعود سلطانی‌فر) را به خود دید.

گزارش عملکرد دوران هشت ماهه ریاست ملک‌زاده بر سازمان میراث فرهنگی در قالب کتابی قطور و البته پرهزینه (که به گفته کارشناسان صنعت چاپ هزینه‌ای بیش از 100 میلیون تومان دربرداشته است!) در سال گذشته منتشر شد. گزارشی که اگرچه انتقادهای فراوانی از آن شد اما باید درنظر داشت، در هشت ‌ماه ریاست ملک‌زاده بر این سازمان، اقدامات دیگری جز آن‌چه در این گزارش آمده بود، صورت نگرفت؛ تهیه کارتریج و تونر، تعمیرات ماشین‌های اداری واحدها، کانال‌کشی در محوطه پارکینگ، ارسال پیامک تبریک به مناسبت تولد همکاران، معاونان و مدیران محترم و ارسال سبد گل برای عرض تسلیت و مجموعه گزارش‌های مفصل از همایش‌ها و سمینارهای نمادین سازمان، شاید تنها اقدامات اساسی ملک‌زاده در طول این هشت‌ماه بوده است! در این کتاب اطلاعاتی درباره مرمت، احیا و بازسازی بناهای تاریخی و تحقیق و پژوهش در زمینه میراث فرهنگی، باستانشناسی و مردم‌شناسی، مشاهده نمی‌شود.

در هر حال ماه‌های پایانی دولت دهم و تصدی ملک‌زاده بر سازمان میراث فرهنگی نیز به پایان رسید و این سازمان به فردی متخصص رسید. فردی که تحصیلاتش مرتبط با سازمانی که سکانش را در دست گرفت، نبود اما افرادی را به ریاست بخش‌های مختلف این سازمان منصوب کرد که از متخصص‌ترین‌ها در حوزه میراث فرهنگی بودند، دکتر مهدی حجت، دارای مدرک دکتری حفاظت از بناهای تاریخی از دانشگاه یورک انگلستان و از بنیانگذاران سازمان میراث فرهنگی در ایران، جلیل گلشن، کارشناس ارشد باستانشناسی و با سابقه ریاست بر موزه ملی ایران باستان و مدیریت اداره میراث فرهنگی استان تهران و مرتضی رحمانی‌موحد، کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل و از مدیران باسابقه وزارت امور خارجه، مدیرانی بودند که نجفی معاونت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و پژوهشگاه این سازمان را به آنها سپرد. 

تلاش برای بازگرداندن الواح هخامنشی

پیگیری پرونده الواح هخامنشی و تلاش برای بازگرداندن این الواح بعد از حدود 30 سال به کشور، شاید چشمگیرترین اقدام نجفی پس از انتصابش بود. اگرچه این تلاش‌ها آن‌گونه که برخی انتظار داشتند، به نتیجه نرسید و نجفی پس از بازگشت از نیویورک اعلام کرد که بازگرداندن این الواح نیازمند رفع موانع حقوقی است اما همین اقدام نیز نشان از اهتمام رییس جدید میراث فرهنگی در احیا این سازمان و رسیدگی به پرونده‌هایی که سال‌ها به فراموشی سپرده شده بود، داشت.
 
برخورد منطقی به واکنش رسانه‌ها در برابر ماجرای شیردال و پاسخگو بودن در برابر سوالات خبرنگاران درباره پرونده الواح هخامنشی یکی دیگر از نکات مثبت در کارنامه میراث فرهنگی دولت تدبیر و امید بود. این درحالی است که روابط سازمان با رسانه‌ها طی سالیان گذشته به دلایل مختلفی همچون برخوردهای نامناسب با رسانه‌ها، صدور جوابیه‌های توهین‌آمیز و شکایت از آنان در مراجع قضایی در وضع نابسامانی به سر می‌برد و درهای این سازمان و زیرمجموعه‌های آن مانند کاخ‌موزه‌ها در طول این سال‌ها به روی خبرنگاران بسته بود.

بازگشت مرکز اسناد باستانشناسی به پایتخت 

مهم‌ترین اقدام پژوهشگاه میراث فرهنگی پس از تغییر مدیریت آن، انتقال مرکز اسناد و مدارک سازمان میراث فرهنگی،‌ صنایع دستی و گردشگری از شیراز به تهران بود. مرکز اسناد و مدارک سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال 1389 و در زمان ریاست حمید بقایی بر این سازمان در قالب آن‌چه طرح انتقال سازمان‌های دولتی از تهران به شهرستان‌ها خوانده می‌شد از تهران به شیراز و تخت جمشید منتقل‌ شد که با اعتراض کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی روبه‌رو شد. به‌ویژه جامعه باستانشناسی کشور بر این باور بودند که اسناد در شرایط نامطلوبی نگهداری می‌شوند و آسیب‌های زیادی متوجه آن‌هاست اما سرانجام این مرکز با تلاش جلیل گلشن، رییس پژوهشگاه به تهران منتقل و هم اکنون نیز مراحل پایانی ساماندهی این مرکز در حال انجام است. 

روح تازه در کالبد کاخ‌موزه‌های تهران 

در سال 92 و پس از تغییراتی که در مدیریت کاخ‌موزه‌های تهران ایجاد شد، روح تازه‌ای در این مراکز که قلب فرهنگی و تاریخی پایتخت‌ به‌شمار می‌روند، دمیده شد. کاخ‌موزه‌ها شاهد برگزاری نمایشگاه‌ها،‌ نشست‌ها و جشنواره‌های تخصصی بودند. برگزاری نخستین جلسه تخصصی هم‌اندیشی پژوهشی کاخ گلستان، رونمایی از کتب چاپ سنگی و سربی در کاخ گلستان، افتتاح نمایشگاه سفال از قونیه تا گلستان، رونمایی از بانک مقالات پژوهشی کاخ گلستان، انتشار نشریات تخصصی کاخ گلستان، اجرای ورک شاپ دکتر نجیبی در کاخ گلستان از مهم‌ترین رویدادهای کاخ‌موزه گلستان در سال 92 بود. 

کاخ‌موزه نیاوران نیز در طول این سال نمایشگاه‌ها و نشست‌های متعددی چون نمایش دستخط شاهان قاجار در موزه جهان‌نما، برگزاری نخستین گردهمایی مسوولان روابط عمومی اداره‌های میراث فرهنگی، ساماندهی حفاظتی و مرمت آثار سیاه‌قلم و نقاشی روی کاغذ متعلق به دوره قاجار، برگزاری نمایشگاه نجوم و معماری، برگزاری نشست نحوه شکل‌گیری هسته شهرها، نمایش قلمدان‌های دوره قاجار، نمایشگاه تمبرهای ماندگار و رونمایی از نسخه نفیس خطی قرآن کریم متعلق به دوره قاجار برگزار کرد. 

برگزاری نمایشگاه پوشاک و ظروف سلطنتی، نمایش سرویس چینی ناپلئون، برگزاری جشنواره کودک و طبیعت و رونمایی از تابلوی معراج پیامبر اثر استاد فرشچیان برخی از مهم‌ترین اقدامات کاخ‌موزه سعدآباد در سال 92 بود. 

نگاهی به نشست‌های تخصصی سازمان میراث فرهنگی 

برگزاری نشست «دانشنامه مصور میراث فرهنگی ناملموس برای کودکان و نوجوانان»، برپایی کنفرانس گردشگری الکترونیکی ایران، گردهمایی مسوولان کمیته‌های گردشگری ورزشی، برگزاری نشست «بم و یک دهه تجارب میراث فرهنگی»، «زن در جهان اسلام، ‌یک‌صد سال اخیر»، برگزاری مراسم گرامیداشت هفته عکس تاریخی، برگزاری هفته پژوهش و تجلیل از پژوهشگران برتر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، برگزاری نشست «هم‌اندیشی سازمان میراث فرهنگی با تشکل‌های مردم‌نهاد»، ‌تجلیل از پیشکسوتان صنایع دستی و هنرهای سنتی، برگزاری همایش «ابعاد مردم‌شناختی فرهنگ عاشورا» و تجلیل از مردم‌شناسان برتر، برگزاری همایش کارآفرین زنان در حوزه صنایع دستی، برپایی همایش راهنمایان تور و برگزاری همایش «بحر در کوزه» با موضوع مروری بر دستاوردهای ربع قرن تلاش مرکز آموش عالی میراث فرهنگی تنها برخی از نشست‌ها و همایش‌های برگزار شده در سال 92 از سوی سازمان میراث فرهنگی است. 

تجلیل از پژوهشگران و هنرمندان صنایع دستی
 
سومین نشست فصلی مدیران میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با پیشکسوتان و هنرمندان هنرهای سنتی و صنایع دستی نیز با حضور دکتر نجفی، برگزار و 10 نفر از پیشکسوتان صنایع دستی تجلیل شدند. 

در این مراسم، مهین افشان‌پور در رشته نگارگری، بیاض امیرعطایی در هنر سازسازی، علی بابابختیاری در رشته شیشه گری، مقصود پاشایی در رشته سفال و سرامیک، منصور تامسین در رشته تذهیب و طراحی سنتی، منصور حافظ‌پرست در رشته قلمزنی، حسین زمرشیدی در رشته معماری و هنرهای وابسته، سید عباس سیاحی در رشته رنگرزی، مرتضی مطیعی‌فرد در رشته گچبری و منصور وفایی در رشته خیالی‌بافی مورد تجلیل قرار گرفتند.

همچنین در همایش «ابعاد مردم‌شناختی فرهنگ عاشورا» که از سوی پژوهشکده مردم‌شناسی برگزار شد، از مردم‌شناسان برتر سال 92 تجلیل و تقدیر شد.

در بخش طلایه‌داران و پیشگامان مطالعات انسان‌شناسی در ایران،‌ محمد میرشکرایی مولف کتاب‌های «هنرهای بومی در صنایع دستی باختران»، «جاذبه‌های فرهنگ سنتی ایران»، «گرفتگی خورشید و ماه در فرهنگ مردم ایران»، «مُهر و داغ بر خرمن و دام»، «زبان مردم ماسوله» و «فرهنگ نمایش‌های عامیانه (عامه) ایران»، محمدحسین باجلان‌فرخی، مولف کتاب «در قلمرو انسان‌شناسی»، محمد اسدیان صاحب کتاب «گوشه‌هایی از دانش‌ها و باورهای عامه در قشم»، بهروز وجدانی، نویسنده کتاب‌های «موسیقی در فرهنگ لرستان» و «فرهنگ جامع موسیقی ایرانی» و مصطفی صدیق ایمانی و بهروز اشتری قدردانی شدند.

علی بلوکباشی، مولف «بازی‌های کهن در ایران» و «تعزیه‌خوانی: حدیث قدسی مصایب در نمایش آیینی»،‌ اصغر ایزدی‌جیران، عباس تحویلدار و علیرضا حسن‌زاده نویسنده کتاب‌های «خوراک و فرهنگ» و «اشک آب: سروده‌های آیینی» پژوهشگران برتر انسان‌شناسی به شمار می‌آمدند که آثار برجسته‌ای منتشر و یا فعالیتی زیادی انجام داده بودند.

فریده مجیدی، ژیلا مشیری، گیتی دشتکی، هما حاج علی‌محمدی، مینو سلیمی، مریم پهلوان‌شریف، محمد مکاری، شاهپور قجقی‌نژاد و سلیم سلیمی‌موید از پژوهشگران ممتاز پژوهشکده مردم‌شناسی بودند که در مراسمی معرفی و از فعالیت‌هایشان قدردانی شد. 

این‌ها تنها گوشه‌ای از فعالیت‌ها و عملکرد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال 92 بود. سازمانی که در طول این سال سه مدیر،‌ سکان آن را در دست گرفتند؛ محمدشریف ملک‌زاده، محمدعلی نجفی، نخستین میراث‌دار دولت تدبیر و امید و مسعود سلطانی‌فر دومین گزینه رییس‌جمهوری برای ریاست این سازمان پس از استعفای دکتر نجفی. به امید روزهای درخشان‌تر سازمان نگهبان میراث ایران و ایرانی./