به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نمایشگاه کتاب فرانکفورت كه شصت‌وپنجمین سال خود را تجربه می‌کند، به عنوان یکي از بزرگترين رویدادهاي بین‌المللی در عرصه چاپ و نشر شناخته شده است. هر ساله ناشران بسیاری از سراسر جهان در این رویداد فرهنگی شرکت می‌کنند و به تبادل دستاوردها با دیگر کشورهای جهان می‌پردازند. جمهوری اسلامی ایران امسال برای چهاردهمین بار با شرکت350 ناشر در سالن کشورها حضور پیدا کرد.

علی عاشوری، مدیر روابط عمومی موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی که نخستین‌بار سال 2011 در نمایشگاه کتاب فرانکفورت شرکت داشت و امسال برای دومین بار روانه فرانکفورت شد، درباره تاریخچه نمایشگاه فرانکفورت می‌گوید: از سال 1949 به این سو نمایشگاه فرانکفورت به طور مرتب برگزار شده و این دوره هم شصت‌و‌پنجمین سال برگزاری این نمایشگاه است اما این نمایشگاه تاریخچه طولانی‌تری نسبت به این سال‌ها دارد و می‌توان گفت به دو دوره پیش و پس از سال 1949 تقسیم می‌شود. دوره اول این نمایشگاه به سال 1462 میلادی یعنی هفت سال بعد از این‌که گوتنبرگ انجیل 42 خطی خود را با استفاده از دستگاه چاپ منتشر کرد، برمی‌گردد.

• تاریخچه نمایشگاه فرانکفورت
عاشوری درباره دوره جدید این نمایشگاه که در قرن بیستم تشکیل شد می‌گوید: سال 1949 پس از تاسیس اتحادیه ناشران آلمان در کلیسای پاول فرانکفورت با حضور حدود 200 ناشر، دور جدید نمایشگاه فرانکفورت آغاز شد و از آن تاریخ به بعد این نمایشگاه به صورت مرتب برگزار می‌شود.  نمایشگاه کتاب فرانکفورت در ابتدا بیشتر داخلی بود اما در ادامه ابعاد بین‌المللی هم پیدا کرد. در اين ميان تحولات بسیاری در این مدت رخ داد و بخش‌های دیگری هم به نمایشگاه اضافه شدند. البته این نمایشگاه در کنار ابعاد فرهنگی دارای ابعاد سیاسی هم هست که برای نمونه می‌توان به تاسیس جایزه صلح در سال‌های اخیر اشاره کرد.

وی درباره روند این تغییرات و اضافه شدن بخش‌های دیگر به نمایشگاه فرانکفورت می‌گوید: از سال 1976 به این سو  با توجه به جنبش‌های سیاسی و ضد استعماری و شکوفایی ادبی در آمریکای لاتین، مسوولان نمایشگاه دست به  ابتکار زدند و هر دو سال  به یک موضوع اختصاص دادند. برای سال نخست، موضوع و تم نمایشگاه به آمریکای لاتین اختصاص پیدا کرد که از قضا بسیار مورد توجه قرار گرفت. این روند تا سال 1988 ادامه داشت و هر دو سال موضوعاتی مانند کتاب کودک، آفریقای سیاه، مذهب، هندوستان و ایتالیا  برای این نمایشگاه انتخاب می‌شد. جالب این‌که در سال 1984، هم‌راستا با کتاب «1984» جورج اورول نمایشگاه کتاب فرانکفورت به طور ویژه به این کتاب اختصاص پیدا کرد. از سال 1988 بر اساس تصمیم مسوولان نمایشگاه قرار شد هر سال نمایشگاه موضوع و تمی داشته باشد و بعدها این موضوع و تم عنوان خود را تغییر داد و به «میهمان ویژه نمایشگاه» تغییر پیدا کرد.

• مهیمان ویژه در نمایشگاه فرانکفورت و ویژگی‌های آن
عاشوری درباره «میهمان ویژه نمایشگاه» در نمایشگاه فرانکفورت می‌گوید: در سال جاری(2013) برزیل میهمان ویژه نمایشگاه کتاب فرانکفورت است. از کشورهای مسلمان فقط ترکیه در سال 2010 میهمان ویژه بود.

وی درباره شرایط پذیرفته شدن به عنوان میهمان ویژه در نمایشگاه کتاب فرانکفورت می‌گوید:‌ برای میهمان ویژه شدن در نمایشگاه فرانکفورت نخستين شرط، عضویت در قانون کپی رایت است و در حقيقت کشوری که عضو کپی رایت نباشد، نمی‌تواند میهمان ویژه نمایشگاه باشد. در کنار این ویژگی داشتن نویسندگان مطرح بین‌المللی، ترجمه آثار به زبان انگلیسی نیز نقش مهمی در پذیرفته شدن به عنوان میهمان ویژه دارد. از سوی دیگر، بازار نشر و اقتصاد نشر در کنار لابی‌  که برخی کشورها انجام ‌می‌دهند، در کسب این جایگاه بسیار مهم است.

• برزیل و بودجه 30 میلیارد تومانی در نمایشگاه فرانکفورت
عاشوری می‌گوید:‌ «میهمان ویژه» در نمایشگاه فرانکفورت از امکانات بسیاری برخوردار است و در تمام کاتالوگ‌ها، تبلیغات نمایشگاه و در فضای عمومی نام آن دیده می‌شود. «میهمان ویژه» می‌تواند فعالیت‌های بسیاری مانند برگزاری سمینار، جلسات نقد و گروه‌های موسیقی و... را در نمایشگاه به اجرا در آورد.   

  
وی درباره میهمان امسال نمایشگاه فرانکفورت می‌گوید: برزیل امسال در نمایشگاه فرانکفورت میهمان ویژه بود و بودجه‌ای حدود 10 میلیون دلار (30 میلیارد تومان) برای این کار اختصاص داد. این میزان بودجه برابر با همان بودجه‌ای است که برای فعالیت‌های فرهنگی جام‌جهانی در سال 2014 مشخص کرده است. البته این تبلیغات تنها در حوزه کتاب نیستند و بسیاری از این تبلیغات در حوزه گردشگری نیز انجام شد.

• حضور هفت هزار و 100 ناشر در فرانکفورت و جشنواره ناشران
عاشوری این نمایشگاه را جشنواره ناشران می‌نامد و درباره حضور ناشران مختلف بین‌المللی می‌گوید: در سال نخست این نمایشگاه نزدیک به 200 ناشر حضور داشتند اما در حال حاضر (2013) این تعداد به هفت هزار و 100 ناشر افزایش یافت و تقریبا 120 کشور در این نمایشگاه شرکت کرد.

وی می‌افزاید: این تعداد ناشر اعلام شده، ناشرانی بودند که نام آن‌ها در کاتولوگ نمایشگاه چاپ شده بود و آن‌ها در نمایشگاه غرفه داشتند. البته غرفه‌هایی به صورت گروهی (Collective Stand) در نمایشگاه حضور داشتند. خیلی از ناشران نیز بودند که نامشان در کاتالوگ نبود اما در نمایشگاه با دیگر ناشران حضور پیدا کردند. دلیل آن هم این بود که هر ناشری که قصد داشت نامش در کاتالوگ آورده شود باید 300 یورو (برابر با یک میلیون و 260 هزار تومان) پرداخت می‌کرد. از این رو بسیاری از ناشران در غرفه کشور خود بودند اما در کاتالوگ نامی از آن‌ها به میان نیامده بود.

• سالن‌های نمایشگاه فرانکفورت و غرفه ویژه برای رژیم صهيونیستی
عاشوری با اشاره به بخش‌های مختلف نمایشگاه فرانکفورت و تقسیم‌بندی سالن‌ها توضیح می‌دهد: نمایشگاه کتاب فرانکفورت حدود 9 سالن دارد و هر کدام از این سالن‌ها از چندین طبقه تشکیل شده‌اند. سالن سه مختص ناشران کودک و سالن 5 و 5.1 و بخشی از سالن 6 به کشورها و نمایندگان نشر کشورها در این سالن‌ها اختصاص داشت. سالن 6 همکف برای آژانس‌های ادبی، سالن4 مختص ناشران هنری و بخش دیگری از این سالن نیز به ناشران آلمانی تعلق داشت. همچنين سالن 8 به کشورهای انگلیسی زبان و سالن 9 به ناشران آموزشی اختصاص داشت.

وی درباره بخش انگلیسی نمایشگاه می‌گوید: بخش انگلیسی زبان نمایشگاه شامل آمریکا، انگلیس، استرالیا و نیوزلندبود و همه آن‌ها در سالن 8 حضور داشتند. البته در این سالن رژیم صهيونیستی هم شرکت داشت و به عنوان تنها کشوری بود که از خاورمیانه در این سالن حضور پیدا کرده بود.

• سابقه تاریخی حضور ایران در نمایشگاه فرانکفورت
عاشوری درباره تاریخچه حضور ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت می‌گوید: نخستین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال 1366 برگزار شد و از همان جا و با توجه به این‌که ناشران خارجی در این نمایشگاه شرکت داشتند، جرقه حضور در نمایشگاه فرانکفورت در ذهن ایرانیان زده شد. تا قبل از این ناشرانی بودند که به صورت مستقل به فرانکفورت می‌رفتند اما غرفه ایران در سالن 5 این نمایشگاه که سالن کشورهاست، حضور نداشت. قرار بود در همان سال‌های 1367 و 1368 ایران هم در نمایشگاه فرانکفورت شرکت داشته باشد اما در سال 1367 به دلايل سياسي و صدور فتوای سلمان رشدی از سوی امام خمینی(ره)، ایران در اين نمايشگاه حضور نداشت تا اين‌كه در سال 1990 مسوولین نمایشگاه فرانکفورت به ایران آمدند و با وزارت ارشاد صحبت‌هایی را انجام دادند و قرار شد ایران در آن نمایشگاه 9 غرفه داشته باشد.


وی می‌افزاید: این غرفه‌ها شامل انتشارات امیرکبیر، انتشارات اطلاعات، نشر نی، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی، انتشارات نوین شیراز، انجمن خوشنویسان، نشر زلال و سازمان چاپ و نشر جمهوری اسلامی بود. در این جلسه تفاهمنامه‌ای امضا شد و کتاب‌هایی هم برای حضور به نمایشگاه فرانکفورت ارسال شدند اما به دليل برخي مسايل سياسي ايران از حضور در نمايشگاه فرانكفورت سر باز زد.

• نخستین حضور ایران در فرانکفورت و دستاوردهای آن
عاشوری با اشاره به نخستین دوره حضور ایران در نمایشگاه فرانکفورت می‌گوید: در سال 1377 و پس از پیروزی آقای خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری بار دیگر مسوولان نمایشگاه فرانکفورت به ایران آمدند و قصد ملاقات با وزیر وقت را داشتند. این دیدار میسر نشد و حتی نتوانستند با معاون فرهنگی وقت آقای مسجد جامعی هم ملاقات کنند. سرانجام مسوولان فرانکفورت با مدیرعامل موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران در آن زمان، آقای عباس نظری، دیدار کردند. در آنجا تفاهم کردند که ایران در فرانکفورت شرکت کند و جمهوری اسلامی ایران در سال 1378 دوباره در این نمایشگاه حضور یافت.

وی درباره شرکت ایران در دوره‌های بعدی این نمایشگاه می‌گوید: در سال 1385 و با انتخاب آقای محسن پرویز به عنوان معاون فرهنگی وزارت ارشاد وقت و احسان اله حجتی به عنوان مدیر عامل موسسه نمایشگاههای فرهنگی ایران دور جدیدی برای حضور گسترده ایران در نمایشگاههای کتاب خارجی آغاز شد. تا قبل از این ، ایران در دو نمایشگاه فرانکفورت و بلونیا شرکت می‌کرد اما از این سال به بعد تلاش شد تا ایران در نمایشگاه‌های مختلف جهانی شرکت کند و در این راستا تفاهم نامه های زیادی با نمایشگاههای خارجی امضا شد. در مورد نمایشگاه فرانکفورت نیز از این سال به بعد تا سال 2011 مدیریت برگزاری نمایشگاه فرانکفورت به اتحادیه ناشران آشنا واگذار شد و موسسه نمایشگاهها صرفا نقش پشتیبان و ناظر را به عهده داشت. این روند تا سال 2011 ادامه داشت و در این سال با دستور معاون فرهنگی وقت، ایران در نمایشگاه فرانکفورت شرکت نکرد.

عاشوری درباره حضور دیگر ناشران در نمایشگاه فرانکفورت و شرکت امسال ایران در این نمایشگاه می‌گوید:‌ بیشتر ناشران به صورت مستقل حضور پیدا کردند و اغلب ناشرانی که در غرفه ایران حضور داشتند از طریق ما هماهنگی آن‌ها صورت گرفت. امسال ما نیز 6 ناشر دیگر را هم در زیر مجموعه ناشران ایرانی قرار دادیم؛ اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، انجمن قلم ایران، انجمن ناشران دفاع مقدس، انجمن ناشران انقلاب اسلامی، اتحادیه ناشران آشنا و انجمن ناشران کتاب کودک. 

وي مي افزايد: ایران سال‌ها تلاش ‌کرد در سالن 3 که به ناشران کودک اختصاص دارد، غرفه‌ای داشته باشد اما توافقی صورت نگرفت تا اين‌كه در سال 1387 با رایزنی‌ها توانستیم غرفه‌ای در اختیار بگیریم.
• رویکرد سیاسی در نمایشگاه فرانکفورت
مسوول روابط عمومی موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی درباره رویکردهای سیاسی در نمایشگاه فرانکفورت می‌گوید: نمایشگاه فرانکفورت رویکرد سیاسی هم دارد. برای نمونه اعطای جایزه صلح در این نمایشگاه از جمله این رویکردهاست. از سوی دیگر مسوولان این نمایشگاه‌ها با هزینه خود ناشرانی را از کشورهای جهان سوم و اروپای شرقی که از سوی کشورهای خود در نمایشگاه شرکت نمی‌کنند یا توانایی چنین کاری را ندارند، به نمایشگاه دعوت می‌کند و تمام هزینه‌های آن‌ها را نیز پرداخت می‌کند. این برنامه در نمایشگاه فرانکفورت با عنوان Invitation Program شناخته می‌شود و در طول برگزاری نمایشگاه سمینار‌های مختلفی نیز برای این ناشران برگزار می‌شود.

• فعالیت‌های جنبی در نمایشگاه فرانکفورت
علی عاشوری درباره فعالیت‌های جنبی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت می‌گوید: نمایشگاه فرانکفورت به طور كل پنج روز است. سه روز اول آن کاملا اختصاصی است و برای ناشران و کتابداران و بازدیدکنندگان تخصصی است. دو روز پایانی نیز برای عموم آزاد است. بخشی از این بازدید کنندگان نمایشگاه Trade Visitors هستند. این افراد از سوی ناشران برای عقد قرارداد رایت و... حضور پیدا می‌کنند. ورودی نمایشگاه پیش از آغاز 68 یورو(285 هزار تومان) است و در زمان برگزاری نیز به بیش از 80 یورو (336 هزار تومان) افزایش می‌یابد.

• در فرانکفورت خبری از ناهار و صف اغذیه فروشی‌ها نیست
وی می‌افزاید: در این نمایشگاه از فروش کتاب خبری نیست زیرا در قوانین فرانکفورت صریحا به این موضوع اشاره شده است. اما برخی غرفه‌ها با اصرار افراد ممکن است کتاب‌ها را به فروش برسانند. تمام سیستم نمایشگاه بر اساس قرارهای از پیش تعیین شده است و  ناشران معمولا از سه ماه قبل قرارهای خود را مشخص می‌کنند. همه چیز در این ایام بسیار فشرده و از پیش برنامه‌ریزی شده است به گونه‌ای که ناشران کمتر زمان خالی دارند. در این سه روز توافقات اولیه بسیاری میان ناشران برای انتشار کتاب صورت می‌گیرد، اما همه موارد به منزله ثبت و توافق نهایی نیست بلکه در طول سال پیگیری می‌شوند.

عاشوری با اشاره به این فشردگی کار می‌گوید: بر اساس تقویم یکساله نمایشگاه فرانکفورت، همه چیز از پیش مشخص شده است و حتی برنامه‌ریزی درباره این‌که در چه تاریخی ناشر به آرایشگاه یا برای خرید لباس و کفش اقدام کند نیز در تقویم گنجانده شده است. معمولا در هر سالن یک بوفه وجود دارد که مردم از خود پذیرایی می‌کنند. در بیش از 50 درصد از غرفه‌ها، خبری از ناهار و غذا نیست و غرفه داران با یک ساندویچ کوچک رفع گرسنگی می‌کنند و هیچ‌گاه برای خرید ساندویچ صف‌های طولانی تشکیل نمی‌شود. در آنجا ناشران فرصت سر خاراندن ندارند و در تمام مدت نمایشگاه به فعالیت مشغول هستند.


• حضور ایران در چهاردهمین نمایشگاه کتاب فرانکفورت
عاشوری درباره حضور ایران در این دوره از نمایشگاه می‌گوید: ایران در سال 1392 برای چهاردهمین بار در نمایشگاه فرانکفورت حضور پیدا کرد. امسال با ابتکار موسسه نمایشگاه‌ها جمعی از ناشران ایرانی تحت عنوان اتحادیه کتاب فروشان تهران در نمایشگاه شرکت کردند.

وی با اشاره به فعالیت‌های انجام شده در پنج روز نمایشگاه می‌افزاید: در غرفه ایران بیش از 300 عنوان کتاب عرضه شد و در ایام نمایشگاه بیش از 100 دیدار با ناشران و روسای بخش‌های مختلف برگزار شد. 

وي ادامه می‌دهد: همچنین سه نشست تخصصی در غرفه ایران برگزار شد كه یکی از آن‌ها، نشست‌ها «حافظ و گوته» نام داشت كه با حضور دو ایران‌شناس و اسلام‌شناس آلمانی  و غزل خواني عرفان نظر آهاري در غرفه ایران به صورت باشكوهي برگزار شد.

عاشوری مي افزايد: در این دوره از نمایشگاه کتاب فرانکفورت، عرفان نظرآهاری، اکبر صحرایی و ابراهیم حسن‌بیگی سه نویسنده‌ای بودند که فرانکفورت حضور پیدا کردند وبه معرفی آثار خود و دیگر نویسندگان ایرانی ‌پرداختند.

مسوول روابط عمومی موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی در انتها یادآور می‌شود: از دیگر دستاوردهای این نمایشگاه می‌توان به توافق با رییس بخش نمایشگاه‌ کتاب پاریس اشاره کرد که از ایران برای شرکت در نمایشگاه کتاب پاریس دعوت کرد. همچنین یکی از ناشران آمریکایی از غرفه ایران برای حضور در نمایشگاه کتاب لُس‌آنجلس دعوت کرده است.