به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، این کتاب از تالیفات دکتر مصطفی زهرانی است که در شمار آثار علمی و دانشگاهی قرار دارد و می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که «آیا تحلیل سیاست خارجی به مثابه توصیف، تبیین یا پیش‌بینی است؟»

به اعتقاد مولف اثر «تبیین» در سیاست خارجی اهمیت فراوانی دارد چرا که متضمن چرایی و چگونگی وقوع حوادث و رفتار کشوری به نام آمریکا و سایر بازیگران صحنه بین‌الملل است. پس از آن نقش بوروکراسی در تصمیم‌گیری مطرح می‌شود.

«بررسی انتقادی سیاست خارجی آمریکا» در 10 فصل با عنوان‌های «سیاست خارجی آمریکا از آغاز تا به امروز»، «مفهومی‌کردن سیاست خارجی آمریکا»، «نظریه‌پردازی در سیاست خارجی آمریکا»، «نظریه‌های ساختاری، ملی و فروملی»، «نظریه‌های سطح ملی»، «تصور از امنیت ملی»، «تصمیم‌گیری در سیاست خارجی آمریکا»، «نگرش پارادایمی به سیاست خارجی آمریکا»، «منطق‌های سیاست خارجی آمریکا» و «مشی رؤسای جمهور بزرگ، راهی برای فهم سیاست خارجی آمریکا» تنظیم شده است.

از نکات حائز اهمیت در پژوهش این کتاب بخشی با نام «پیشینه» است که مولف در آن با اشاره به تحقیقات قبلی به معرفی کتاب‌ها و پژوهشگرانی پرداخته است که در گذشته درباره «سیاست خارجی آمریکا» آثاری را تدوین کرده‌اند تا ضمن بیان راهی که پیش از این طی شده است، مسیر تحقیق خود را روشن سازد. همچنین مخاطبان با مطالعه این اثر با مجموعه یافته‌های محققان پیشین آشنا می‌شوند و برای تکمیل مباحث می‌توانند از کتاب‌های آن‌ها بهره‌مند شوند.

از  نقاط ابهام‌برانگیز کتاب می‌توان به عنوان اثر اشاره کرد. همچنان که بیان شد «بررسی انتقادی سیاست خارجی آمریکا» در نگاه نخست این مطلب را به ذهن مخاطبان متبادر می‌سازد که مولف سیاست خارجی آمریکا را مورد نقد و بررسی قرار داده است، اما در مطالعه عمیق اثر و موضوعات جزیی آن پی می‌برد که کتاب به بررسی نظریه‌های متعددی پرداخته که درباره «سیاست خارجی آمریکا» و از زبان محققان گوناگون بیان شده‌اند.

همچنین در صفحات نخستین کتاب تنها عنوان فصول جای دارند و موضوعات اثر و عناوین فرعی ذکر نشده‌اند در حالی که در اغلب آثار علمی و آکادمیک برای تسریع مطالعه و پژوهش موضوعات جزیی نیز در فهرست کتاب معرفی می‌شوند.

از دیگر نکاتی که می‌توان درباره کتاب بیان کرد، مطرح نکردن نظریه‌ای جدید از سوی مولف است. باتوجه به سابقه سال‌ها فعالیت‌ سیاسی و تدریس مولف، انتظار می‌رفت او با تسلط بر نظریه‌های سیاست خارجه آمریکا و نقد و بررسی آن‌ها، تئوری جدیدی عنوان کند. متاسفانه اغلب مولفان و کارشناسان داخلی ما تنها به نقد و بررسی تحقیقات و تئوری‌های سایر پژوهشگران می‌پردازند و کمتر در حوزه نظریه‌پردازی فعالیت دارند، این ضعف در آثار مکتوب نیز مشهود است.

دکتر مصطفی زهرانی، مولف کتاب که از استادان دانشگاه است در گفت‌وگو با (ایبنا) و در پاسخ به این تحلیل به نکات قابل توجهی درباره اثرش اشاره کرده است که در ادامه می‌خوانید.

ـ با توجه به این که آثار گوناگونی درباره سیاست خارجی آمریکا تالیف یا ترجمه شده‌اند، به چه دلیلی کتاب «بررسی انتقادی سیاست خارجی آمریکا» را تالیف کردید؟ 

-آثار زیادی در این زمینه وجود دارند که هریک از زاویه‌ای خاص موضوع مورد بحث را بررسی کرده‌اند با این وجود جای تحقیقات تئوریک درباره سیاست خارجی آمریکا در آثار آکادمیک ما خالی است و ما در این زمینه با ضعف‌های پژوهشی مواجهیم.

- چرا عنوان کتاب «بررسی انتقادی سیاست خارجی آمریکا» است در حالی که موضوعات و فصل‌های کتاب رنگ و بویی از انتقاد سیاست‌های این کشور ندارد؟

مقصودم از بررسی انتقادی همان نگاه تئوریک بوده است. این کتاب به بررسی تئوری‌های متعارضی که در تحلیل سیاست خارجی آمریکا وجود دارند، تالیف می‌پردازد و یادآوری می‌کند که هریک از این نظریه‌ها در نقد یکدیگر طرح شده‌اند. همچنین بیان می‌کند که کدام تئوری قدرت تبیین و تحلیل بیشتری در سیاست خارجی آمریکا دارد.

-آیا «بررسی انتقادی سیاست خارجی آمریکا» نظریه‌ای جدیدی از مولف را بیان می‌کند یا تنها به بررسی نظریات گذشته می‌پردازد؟ 

ـ این اثر مطالعه‌ای تطبیقی از نظریه‌های مختلف است که در آن به بیان نظریه‌ای شخصی نپرداخته‌ام؛ چرا که نظریه‌پردازی کار ساده‌ای نیست و حتی درک و فهم نظریات قبلی نیز سخت و دشوار است با این وجود در لابه‌لای متن ایده‌هایی را عنوان کرده‌ام.

-«منطق‌های سیاست خارجی آمریکا» یکی از بخش‌های کتاب است، این بخش را بر اساس چه معیارهایی تدوین کرده‌اید؟

ـ منطق‌های سیاست خارجی آمریکا، پژوهش‌هایی است که پیش از این از سوی نظریه‌پردازان آمریکایی انجام شده است و من در کتاب تنها به جزئی از آن‌ها اشاره کرده‌ و گفته‌ام که در بررسی سیاست خارجی آمریکا هفت طریق وجود دارد که در این اثر تنها یکی از این روش‌ها تبیین شده است.

- با توجه به این که نظریه‌های گوناگونی در حوزه سیاست خارجی کشورها به ویژه آمریکا مطرح شده و همواره نظریه‌های موجود نیز در حال نقد و باز تولیدند، درک آن‌ها در تعاملات یا مطالعات روابط بین‌الملل چه ارزش یا اهمیتی دارد؟

-کسی که می‌خواهد سیاست خارجی را درک کند، باید تئوری‌های روابط بین‌الملل و به طور خاص سیاست خارجی را بشناسد و بداند چگونه می‌توان به آن‌ها نگریست تا علاوه بر فهم این سیاست‌ها به پیش‌بینی این تعاملات نیز نایل شد. سخن اصلی این کتاب آن است که ما در با کمبود تئوری درباره سیاست خارجی آمریکا مواجه نیستیم، بلکه باید بدانیم برای تحلیل و بررسی موضوعی خاص در سیاست بین‌الملل کدام نظریه کاربرد دارد.

ـ در کتاب «بررسی انتقادی سیاست خارجی آمریکا» بر روش «سطح تحلیل» برای استفاده از نظریات تاکید دارد، مقصود از سطح تحلیل چیست و چه کمکی به درک یا استفاده از نظریات می‌کند؟ 

سطح تحلیل روشی است که به محققان، دانشجویان و پژوهشگران کمک می‌کند در مواجه با مسایل سیاست خارجی یا در بررسی موضوعی خاصی در این زمینه دریابند چه تئوری را انتخاب کنند؛ چرا که در دنیای سیاست و با دسترسی به دنیای اطلاعات، داده‌های ما بسیار گسترده و فراوانند، از این رو بررسی و تحلیل آن‌ها در موضوعی خاص با دشواری‌هایی همراه است که «سطح تحلیل» می‌تواند با تعیین نقطه عطف پژوهش و دامنه تحقیقات مورد نظر به محققان کمک کند.

ـ یکی از جالب‌توجه‌ترین بخش‌های کتاب که در صفحات ابتدایی به چشم می‌خورد بیان «پیشینه» و معرفی تفصیلی کتاب‌ها و تحقیقاتی است است که از سوی مولفان و نظریه‌پردازان غربی درباره سیاست خارجی آمریکا انجام شده است. نگارش این مطالب در ابتدای کتاب چه اهمیتی دارد؟ 

یکی از مهم‌ترین بخش‌های آثار علمی و آکادمیک بیان ادبیات و تاریخچه موضوع است. نگارش تحقیقات گذشته دیگران، مسیر تحقیق را برای مخاطبان آشکار می‌سازد.

نخستین چاپ کتاب «بررسی انتقادی سیاست خارجی آمریکا» را اداره نشر وزارت امور خارجه با شمارگان 500 نسخه در 324 صفحه به بهای 11 هزار و 500 تومان در سال جاری منتشر کرده است.