مراد کاویانی‌راد، استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره ضرورت نوشتن کتابش گفت: اکولوژی سیاسی توجه بسیاری از پژوهشگران و کنشگران عرصه فضا را در بازنمایی مخاطرات محیطی به خود جلب کرده است. آنها درباره پیامدهای مختلف اجتماعی، سیاسی، امنیتی، بهداشتی و اقتصادی بسیاری همچون فرسایش محیطی، آلودگی بنیادهای زیستی، تهی شدن ذخایر، کشمکش بر سر منابع، فرسودگی سازهها و زیرساخت‌ها، تشدید بیماریهای نو پدیدی و بازپدید، تهدید معیشت (به ویژه در جوامع در حال توسعه که به شدت به زمین کشاورزی و دامداری وابستهاند) پژوهش کردهاند. به باور بسیاری از آنها مخاطرات محیطی مرزهای سیاسی را در نوردیده و جهان را عرصه تازش خود قرار داده است.
همکار علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی افزود: بر این اساس، جامعه جهانی چارهای ندارد جز آن‌که از رویکردهای بهرهکشانه موجود و راهبردهای نظامی و ملی محور سنتی فاصله بگیرد و به امنیت فراگیر و جهانی بیندیشد. فراگیری این نگرانیها امروزه در قالب رشته و واحدهای دانشگاهی نمود آشکاری دارد و بخش گستردهای از پایاننامه و رسالههای دانشجویی را به خود معطوف کرده است.
وی در ادامه افزود: رشته جغرافیای سیاسی نیز به عنوان یکی از رشتههای نوظهور و بالنده کشور ما مباحث یاد شده را در قالب اکولوژی سیاسی، در سرفصلهای مختلف بررسی کرده است. همچنین کمبود متون علمی در این زمینه شماری از استادان علوم جغرافیایی را ترغیب کرده تا مجموعه مقالههایی را به شکل کتاب ارایه کنند تا شاید بتواند راهگشایی برای آینده باشد.
کتاب «اکولوژی سیاسی» در 10 فصل تنظیم شده است. مقاله نخست با عنوان تبیین نسبت اکولوژی و سیاست، مدخل موضوع کتاب اکولوژی سیاسی به شمار میرود. نویسنده مقاله بر این باور است که رشد جمعیت، گسترش صنعت و رویکردهای بهرهکشانه از محیط زیست، زیستکره را دچار فرسایش کرده، با این تفاوت که پیامدهای آن در کشورهای مختلف به تناسب نظام توزیع و برخورداری از زیرساخت‌ها متفاوت بوده است.
مقاله دوم با عنوان تاثیر تهدیدهای زیستمحیطی بر الگوهای همگرایی منطقهای نیز بر این باور است که الگوهای همگرایی منطقهای آن‌گاه به موفقیت بیشتری دست خواهند یافت که با جغرافیا و محیط زیست پیوند برقرار کنند. همکاریهای منطقهای اقتصادمحور در آینده، زمانی بازده مطلوب خواهد داشت که در آنها اقتصاد بر بنیاد توسعهای پایدار، شکوفا شود. در چارچوب توسعه پایدار، متغیر اقتصاد ناگزیر است به جایگاه امنیت زیستمحیطی در همگرایی منطقهای توجه کند.
مقاله سوم با عنوان سیاست اجتماعی پایدار، سیاست اجتماعی پایدار را سیاستی می‌داند که شکلگیریاش منوط به بازتعریف رابطه انسان - طبیعت براساس رابطه همزیستی و احترام به طبیعت باشد.
مقاله چهارم با عنوان پیامدهای سیاسی-امنیتی مخاطرات اکولوژیکی-انسانی نیز بر این باور است که پیشرفت علم و فناوری با تخریب محیط زیست، سلامت انسان را تهدید کرده است. فضای بهشدت جهانی شده امروز سبب شده است انسانها در فاصلهای نزدیک به یکدیگر قرار گیرند و تغییر در یک مکان به تغییر در مکان دیگر بینجامد.
مقاله پنجم با عنوان مخاطرات و سیاستهای زیستمحیطی معتقد است که تهدیدها و آلودگیهای زیستمحیطی برخاسته از اثرات توسعه، محیطهای طبیعی و انسانی را درنوردیده است. امروزه جوامع شهری با مصرف بخش عمدهای از منابع تجدیدناپذیر كره زمین و تولید گرما، غبار، صدا و زباله زمینه از هم گسیختگی اكولوژیک شهرها را فراهم کردهاند. از اینرو، شهرها از مهم‌ترین تهدیدهای زیستمحیطی به شمار میروند. چنین وضعیتی سبب طرح مبحثی با عنوان پایداری برای دستیابی به پایداری جوامع شده است.
مقاله ششم با عنوان امنیت زیستمحیطی و همکاری بینالمللی بر این باور است که با استفاده از نظریه رژیمهای مفروض بینالمللی، مسایل و بحرانهای زیستمحیطی میتوانند زمینه پیدایش یک رژیم امنیتی زیستمحیطی را میان کشورها فراهم کنند و همکاری آنها را بهبود ببخشند.
در مقاله هفتم با عنوان تخریب محیط زیست و ناامنیهای زیستمحیطی، مهم‌ترین مشکل کشورهای جهان هنگام روبهرو شدن با امینت زیستمحیطی نبود همگرایی توصیف شده که از مصدایق ناامنی است.
مقاله هشتم با عنوان جهانیشدن و مسایل زیستمحیطی نتیجه میگیرد که در عصر جهانیشدن تفکر سرمایهداری و اقتصاد آزاد به یک تفکر جهانشمول تبدیل شده و آهنگ تولید و مصرف و نیز تهدیدهای زیستمحیطی نیز به سرعت افزایش یافته است، به گونهای که اسباب نگرانی بشر را نسبت به آینده زیست خود فراهم کرده است.
مقاله نهم با عنوان رابطه طبیعت، انسان و امرسیاسی؛ بازاندیشی در مولفههای نظری جغرافیای سیاسی، از منظری نو و جایگاه طبیعت در جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک میپردازد، همچنین نسبت بین انسان و طبیعت از یک سو و انسان و امر سیاسی را از سوی دیگر به عنوان شاکله اصلی سازه جغرافیای سیاسی تبیین می‌کند.
مقاله دهم که آخرین مقاله کتاب نیز به‌شمار می‌آید به نسبت میان توسعه و مصرف پایدار به اکولوژی سیاسی میپردازد. بر اساس این مقاله دستیابی به جامعهای آزاد، برابر و سازگار با محیط زیست مستلزم «آگاهی اکولوژیک» است. داشتن این آگاهی مانع انسانها برای تخریب محیط زیست و طبیعت می‌شود.
چاپ نخست کتاب «اکولوژی سیاسی» نوشته مراد کاویانی‌راد در 264 صفحه با شمارگان سه هزار نسخه و بهای هشت هزار و 500 تومان از سوی پژوهشکده مطالعات راهبردی منتشر شده است.
دوشنبه ۲۷ خرداد ۱۳۹۲ - ۱۱:۴۲
نظر شما