به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، دومين نشست از سلسله نشست‌هاي الگوي اسلامي ـ ايراني پيشرفت، عصر امروز (30 آبان) با سخنراني علي‌اكبر ولايتي، پژوهشگر و مولف حوزه تاريخ و اسلام برگزار شد.

ولايتي به فراز و فرود تمدن اسلامي اشاره كرد و گفت: براي نوشتن كتاب «پويايي فرهنگ و تمدن اسلامي» تحقيقات دقيقي را به مدت يك سال انجام دادم و بر اساس آن يك منحني را رسم كردم كه نشان‌دهنده فراز و فرودهاي تمدن اسلامي است. طبق اين منحني، فرهنگ و تمدن اسلامي از اواخر قرن دوم رو به صعود دارد. در قرن سوم، چهارم و پنجم هجري به اوج مي‌رسد و از نيمه دوم قرن پنجم و نيمه نخست قرن ششم رو به افول مي‌نهد كه تا قرن نهم و دهم ادامه مي‌يابد. تمدن اسلامي در قرن دهم مجددا سير صعودي مي‌گيرد تا قرن يازده و نيمه نخست قرن دوازدهم و سپس از آنجا سقوط تندي دارد كه تا قرن سيزده ادامه مي‌يابد. از اين دوران به بعد نيز رشد دوباره‌اي را آغاز مي‌كند.

وي با اشاره به منحصر به فرد بودن اين منحني گفت: يك نويسنده و محقق مصري در حوزه تاريخ اسلام كه كتابي را نيز در اين حوزه نوشته است، يك منحني مشابه را رسم كرده كه به نظر من چندان صحيح نيست. من براي رسم اين منحني سراغ انديشمندان شاخص هر حوزه در دوره‌هاي زماني مختلف رفتم. براي مثال در حوزه فلسفه به فارابي، ابن سينا، سهروردي و ملاصدرا نمره 100 دادم و بقيه را به تناسب اين فلاسفه رده‌بندي كردم و منحجني را در حوزه فلسفه به دست آوردم. اين كار را در حوزه‌هاي ديگر نيز انجام دادم تا منحني كلي را به دست آوردم.

مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل‬ با اشاره به نقش پررنگ ايران در فرهنگ و تمدن اسلامي گفت: از آن‌جايي ايرانيان در ميان انديشمندان درجه يك هر حوزه حضور دارند، بنابراين ايران نقش پررنگ‌تري در تمدن اسلامي دارد. اين حرف من ناسيوناليستي نيست، بلكه واقعيت است. به نظر من جغرافيايي كه تحت تاثير فرهنگ ايراني است، جزو ايران قلمداد مي‌شود. همچنين زبان نيز در اين تلقي نقش دارد. براي نمونه، بسياري از انديشمدان در كنار تاليف كتاب‌هايشان به عربي، برخي از آثارشان را نيز به فارسي مي‌نوشتند.

اين محقق و پژوهشگر حوزه تمدن اسلامي، ابن سينا را مهم‌ترين انديشمندان اسلامي دانست و گفت: امام خميني(ره) درباره ابن سينا فرموده‌اند كه هرچند در ابن‌سينا اشكالاتي هست اما پس از معصوم لم يكن له كفوا احد؛ يعني كسي مانند او نيست.

وي با اشاره به تاثيرات مهم كتاب‌هاي ابن سينا در تمدن اسلامي گفت: او در فلسفه اساسي‌ترين كتاب يعني «شفا» را نوشت. كتاب «قانون» او در تاريخ پزشكي جهان جاي دارد و 600 سال در غرب و شرق به عنوان متن درس پزشكي تدريس مي‌شد. گفته مي‌شود كه پس از اختراع چاپ، تورات و انجيل نخستين كتاب‌هايي بودند كه منتشر شدند و پس از اين‌ها ترجمه لاتين قانون منتشر شد. بيش از هفتاد درصد مطالب قانون هنوز هم قابل استفاده‌اند. به عنوان يك پزشك كه مطالعاتي نيز در طب سنتي دارم به شما مي‌گويم كه هيچ كتابي در تاريخ پزشكي جهان عظمت «قانون» ابن سينا را ندارد. در فلسفه نيز هر فيلسوفي پس از ابن سينا ريزه‌خوار خوان عظيم شفاي اوست.

وي افزود: ابوريحان نيز صد و هشتاد كتاب و رساله از خود بر جاي گذاشت. التفهيم او به فارسي نوشته شده است. فارابي نيز كتاب‌هايي را به فارسي نوشته است. همچنين ابوريحان كتاب‌هاي زكرياي رازي را فهرست كرده است كه طبق آن‌ها درمي‌يابيم كه رازي نيز كتاب‌هايي را به فارسي تاليف كرد.

ولايتي اسلام را ديني علم‌زا و تمدن‌زا دانست و گفت: به صراحت اعلام مي‌كنم كه هيچ ديني مانند اسلام نمي‌تواند انگيزه علم‌آموزي را در افراد ايجاد كند. البته اين علم‌آموزي تابع سياست نيز هست. به اين طريق كه وقايع تاريخي در پويا شدن علم‌آموزي تاثير داشته‌اند و جنگ‌هاي تاريخ اسلام در كند شدن گسترش علم موثر بوده‌اند. در واقع قوت و ضعف حكومت‌ها در اسلام تاثير مستقيم بر صعود يا افول تمدن اسلامي داشته‌اند.

ولايتي به نقش فرهنگ ايران قبل از اسلام در سوق يافتن ايرانيان به اسلام اشاره كرد و گفت: ايرانيان با تكيه بر فرهنگ پيش از اسلام، توانستند گزينش بهتري در تبعيت از اهل‌بيت(ع) داشته باشند. همچنين ورود اسلام به ايران علم‌آموزي را ارزان كرد به اين معنا كه تا پيش از آن، تنها طبقات اشراف و روحانيون و نظاميان اجازه تحصيل داشتند و از آن پس بود كه علم‌آموزي، عموميت يافت.

وي تاكيد كرد: به طور كلي پويايي علم در دو دوره قبل و پس از اسلام قابل مقايسه نيست. هر چقدر هم كه كتاب‌هاي ايرانيان پيش از اسلام در آتش‌سوزي‌ها و جنگ‌ها از ميان رفته باشند، باز هم به اندازه آثاري نيست كه بعد از اسلام شكل گرفتند.

ولايتي بار ديگر به عمومي شدن علم‌آموزي در ايران پس از اسلام اشاره كرد و گفت: اين امر بسيار در گسترش دانش و قوت گرفتن تمدن اسلامي در ايران موثر بود. براي مثال بسياري از قله‌هاي دانش و انديشه ايران پس از اسلام متعلق به طبقات پايين جامعه‌اند و ابن‌سينا، ابوريحان بيروني نمونه‌هاي اين افرادند. اسلام فضا را براي نخبه‌پروري باز كرد.

وي در بخشي ديگر از سخنانش گفت: ابوالقاسم زهراوري طبيب مسلمان ايراني كه دايره‌المعارف سي جلدي در طباطبت دارد، يك جلد از اين دايره‌المعارف را به جراحي اختصاص داده است. او پيشكسوت جراحي است كه حدود دويست نوع وسيله جراحي را ابداع كرد.

ولايتي در پايان با اشاره به اسلامي كردن علوم گفت: ما ديدگاه متفاوتي به علم و تعريف علم داريم و اساسا جهان‌بيني ما متفاوت است و بنابراين علمي كه از اين جهان‌بيني حاصل مي‌شود نيز متفاوت خواهد بود.