به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «شهر و روستا در سده‌های میانه تاریخ ایران»، عصر یکشنبه (15 مردادماه)، با حضور دکتر شهرام یوسفی‌فر، نویسنده کتاب، دکتر حسن باستانی‌راد و نیره دلیر، دو تن از استادان تاریخ و خدیجه معصومی(دبیر نشست) در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد. 

در این نشست، یوسفی‌فر درباره دلایل طرح موضوع کتاب و اهمیت و جایگاه این بحث در مطالعات تاریخ، گفت: به عنوان دانشجویان تاریخ باید دغدغه فهم تاریخ ایران را داشته باشیم. با نگاه‌های رایج و مسلط در حوزه تاریخ، تاریخ ایران از نگاه مستشرقان فهم و خوانده می‌شود. مسایل مربوط به شهر و شهرنشینی از دید محققان چپ و یا محافظه‌کاران و یا مدافعان لیبرال اقتباس شده و سعی نکردیم در داشته‌های خودمان تفکر و یا شک کنیم. 

وی افزود: برخی از اوقات متوجه تنگناهای کاربست نظریه‌ها و فهم نظرات دیگران در مطالعه تاریخ ایران می‌شویم. بنابراین معتقدم در مطالعه تاریخ ایران باید اصلی را مورد توجه قرار داد و آن بسیار خواندن تاریخ ایران است تا با فهم حداکثری از مسایل تاریخ ایران به جمع‌بندی درونی دست یافت.
 
این استاد تاریخ ادامه داد: تمام مطالعات در حوزه بررسی منشا مدنیت و نهادهای مدنی در ایران، طرح مساله متفاوتی دارد و توسعه یافتگی و عدم توسعه یافتگی شرق را مدنظر قرار می‌دهد ولی اگر طرح مساله را جدا کنیم و جامعه ایرانی را متفاوت ببینیم می‌توان به این دسته‌بندی رسید که در جامعه ایران سه رکن زندگی وجود داشته که شامل شهر، روستا و زندگی عشیره‌ای است. 

یوسفی‌فر عنوان کرد: هر یک از این سه رکن برخلاف تصور شایع از یک منشا مشخص، همگون و نزدیک به هم و سیر منظم و مستمری برخوردار نیست. این طرح‌ها باید به گونه‌ای پایه‌گذاری شود که در درازمدت بتوان درباره آن تحقیق کرد. 

وی تاکید کرد: در وهله اول باید در حوزه مطالعات شهر و روستا حوزه کار را مشخص کرد و کتاب حاضر نیز به ما می‌گوید در چه حوزه‌هایی می‌توان این مطالعات را انجام داد. 

یوسفی‌فر با اشاره به این‌که درباره جامعه روستایی و شهری ایران طرح مساله «جامعه آسیایی بودن» درباره ایران به بیراه می‌رود، گفت: در این کتاب چنین طرح مساله‌ای صورت نگرفته بلکه با مطالعه واقعیت موجود و تقطیع زمانی در دوره‌های متفاوت و فهم آن پاسخی به شکل زندگی شهری و روستایی ایران داده شده است. 

وی افزود: نگاه از درون و خودمانی به تاریخ ایران قطعا ثمرات زیادی خواهد داشت و از جمله آن‌ها نقد تئوری‌هایی است که برای فهم تاریخ ایران به کار می‌رود. در این کتاب یک نظریه از ماحصل نظریه‌های متفاوت درباره شهرنشینی در ایران به نام «سرمایه‌‌داری و بهره‌وری» به کار گرفته شده که تا حدودی مناسبات شهرنشینی را در ایران توضیح می‌دهد و البته این مسأله تا حدی جوابگوست. 

این استاد تاریخ اظهار کرد: در این کتاب توضیح داده‌ام که رابطه شهر و روستا یکسویه نیست و عواملی را استخراج کرده‌ام که الگوهای پایدار مطالعات شهر و روستاست و در مطالعات دیگر به آن‌ها اشاره نشده است. 

کتاب طرح‌واره کلی در حوزه شهر و روستا است
وی با تاکید بر این‌که این کتاب طرح‌واره کلی در حوزه شهر و روستاست، گفت: از درون این مباحث و مطالعات دیگری در حوزه‌های گوناگون به ویژه در حوزه «مناسبات ارضی در ایران» می‌توان به مطالعات عمیق‌تری در تاریخ پرداخت. 

در بخش دیگر نشست، دلیر با اشاره به این‌که کتاب «شهر و روستا در سده‌های میانه تاریخ ایران» از پیشینه‌شناسی خوبی برخوردار است، گفت: در این کتاب از فعالیت‌های مستشرقان و نیز تاریخ‌دانان ایرانی به خوبی استفاده و نظریات ارزشمندی ارایه شده است. همچنین نکته مثبت آن بسنده نکردن به نظریات رایج است، به طوری که نویسنده تا آن‌جا که توانسته به نظریات خود متکی بوده است. 

وی اظهار کرد: دسته‌بندی منابع کتاب بسیار عالی است و از منابع گوناگونی در حوزه ادبی، دیوانی و سفرنامه‌ها استفاده شده است. 

باستانی‌راد نیز با تاکید بر این که کتاب حاضر، سنگ‌بنای شهرپژوهی تاریخی در ایران است، گفت: مطالعات در حوزه شهر و روستا بیشتر در حوزه معماری و جامعه‌شناسی شهری است و رویکرد تاریخی در این مطالعات چندان مطرح نبوده و فعالیت‌های یوسفی‌فر نشان از برداشتن گامی اساسی در این حوزه است. 

وی افزود: این کتاب تهیه طرح مقدماتی در موضوع مطالعه شهر و روستاست و مطالعه این حوزه نیازمند رویکرد کلان است و هر یک از تیترهای کتاب می‌تواند به تنهایی پژوهشی مفصل باشد. این کتاب برای مطالعه عمیق‌تر باید در کنار سایر کتاب‌ها خوانده شود.

معصومی نیز در ابتدای نشست به معرفی کتاب پرداخت و گفت: کتاب دارای دو بخش اصلی «شهر و روستا در سده‌های میانه تاریخ ایران» و «روستا در ایران سده‌های میانه» است. هر یک از این دو بخش نیز دارای سرفصل‌های جداگانه‌ای هستند. 

وی افزود: «شهر در ایران» و «مناسبات شهرنشینی در سده‌های میانه» دو فصل بخش نخست این کتاب را تشکیل می‌دهند. همچنین «روستا در ایران»، «رابطه روستا با شهر در سده‌های میانه تاریخ ایران» و «رابطه شهر با روستا در سده‌های میانه تاریخ ایران» عنوان فصل‌های بخش دوم کتاب را تشکیل می‌دهند.

کتاب «شهر و روستا در سده‌های میانه تاریخ ایران» نوشته شهرام یوسفی‌فر با شمارگان یک هزار نسخه، ۳۶۰ صفحه و بهای هشت هزار تومان از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده است.