عليرضا بهرامي - شاهده يوسفي/ هفته نامه مثلث

گفت و گوي تفصيلي مثلث با مدير اداره كتاب
اميدواريم اعتراض ها به حداقل برسد


محمد الهیاری فومنی از دی‌ماه سال 88 به طور رسمی و از چند ماه پیش از آن به عنوان سرپرست، مدیریت اداره کل کتاب و کتابخوانی را در معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر عهده داشته است. وی دانش‌آموخته دانشگاه امام صادق (ع) بوده و پیش از این مسئولیت‌، در سمت‌هایی چون مشاور معاون امور فرهنگی وزارت، دبیر هفته کتاب جمهوری اسلامی، دبیر شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه کتاب تهران و مدیر بخش خارجی موسسه نمایگشاه‌های فرهنگی ایران به فعالیت مشغول بوده‌ است. با او که از زمان انتصابش سعی در تسریع فعالیت‌های یکی از پرچالش‌‌ترین حوزه‌های کاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشته که شاید یکی از خصوصیات مدیران جوان است، درباره مسائل مربوط به حوزه کتاب گفت‌وگو کردیم.

-مسائل مربوط به حوزه کتاب چند دسته هستند و ممیزی چه درصدی از این مسائل را شامل می‌شود؟
*کتاب از مرحله‌ای‌ که نوشته می‌شود تا وقتی به دست مخاطب برسد، چند مرحله را می‌گذراند که مهم‌ترین آنها، تولید و زحمتی است که یک نویسنده یا مترجم باید بکشد و اثری را خلق کند، این به جز آثاری است که اصطلاحاً کتاب‌سازی گفته می‌شوند و برای آنها زحمت کشیده می‌شود. پس از اینکه اثر به مرحله تولید برسد، باید از طریق خالق در اختیار یک شخصیت حقوقی به نام ناشر قرار گیرد تا امکان چاپ داشته باشد. بعد از اینکه براساس قواعد حرفه‌ای، رابطه حقوقی بین نویسنده یا مترجم با ناشر برقرار شود،‌ اثر باید مراحل گرفتن مجوز را طی کند و سپس مراحل چاپ در چاپخانه سپری می‌شود و بعد از اینکه اثر منتشر شد، نقش ناشر و سیستم توزیع پررنگ خواهد بود تا کتاب امکان توزیع داشته باشد. مهم‌ترین مرحله نیز رسیدن کتاب به دست مخاطب است و شاید یک مرتبه مهم‌تر از آن، سیاست‌گذاری‌ها و برنامه ریزی‌های فرهنگی است تا مخاطب برای خریدن کتاب تمایل نشان دهد و بعدهم تمایل فکری و فرهنگی داشته باشد که کتاب بخواند.
هدف از انتشار کتاب در جامعه این است که در مرحله اول، کتابخوانی به شکل مطلق در جامعه گسترش پیدا کند و بعد از اینکه با جامعه کتابخوان مواجه بودیم، بتوانیم نهضت مطالعه مفید را در جامعه گسترش دهیم. ممیزی، یک بخش کوچک پیش از انتشار کتاب و همسو با ناشر، نویسنده و مترجم است تا در کنار این دو بخش حقیقی و حقوقی کمک کند که اثر منتشر شده نوعی امنیت روانیرا در جامعه به وجود آورد که باعث به خطر افتادن امنیت فکری افراد جامعه نشود.

-یکی از اصلی‌ترین فعالیت‌های وزارت ارشاد حوزه کتاب است و بیشتر تلقی مخاطبان هم بر نقش سلبی وزارت ارشاد در موضوع کتاب دلالت دارد.به چه نسبتی می‌توان نقش سلبی و ایجابی برای وزارت ارشاد در این زمینه در نظر گرفت؟

*وزارت ارشاد در موضوع نظارت پیش از چاپ کتاب که در قانون نیز به آن «نظارت پی از چاپ کتاب که در قانون نیز به آن «نظارت پیش از چاپ» اطلاق شده است،‌ مجری قانون است و قانونگذاری نمی‌کند. قانونگذار بحث نظارت پیش از چاپ را در دو حوزه بزرگسال و کودک و نوجوان از طریق قانونی که به تایید و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده، ابلاغ کرده و وزارت ارشاد در این موضوع به عنوان مجری وظیفه دارد قانون را به نحو احسن اجرا کند. بنابراین به این شکل نیست که دبیرخانه هیات نظارت بر اجرای ضوابط نشر کتاب به عنوان سفارش دهنده موضوع باشد. ما روزانه با دست‌کم 200 اثر مواجه هستیم که در حوزه‌های موضوعی مختلف برای گرفتن مجوز به وزارتخانه می‌آیند. کاری که در دبیرخانه هیات نظارت بر اجرای ضوابط نشر کتاب انجام می‌شود، انطباق محتوای کتاب با آیین‌نامه، اهداف،‌ سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب ابلاغی توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی است؛ یعنی ما به عنوان مجری وظیفه داریم محتوا را با آیین‌نامه انطباق دهیم،‌ در آیین‌نامه نیز حدود قانونی‌ای که در چارچوب آن کتاب‌ می‌تواند در جمهوری اسلامی منشتر شود، برشمرده شده و باید تلاش شو،‌ انطباقی که بین محتوای ارائه شده از سوی ناشر با قانون موجود انجام می‌شود،‌ انطباق عادلانه‌ای باشد و تا جایی که ممکن است به روح و متن قانون نزدیک باشد تا باعث سوءتفاهم نشود.

-به حدود ایجابی اشاره کردید‌، اگر حمایت‌های وزارت ارشاد در عرصه کتاب نباشد، فضا چگونه خواهد بود؟ آیا فضای بهتری خواهیم داشت یا به دلیل حواشی احتمالی اخلالی در روند نشر ایجاد می‌شود؟
*اگر منطورتان از حمایت،‌ حمایت‌های مادی باشد،‌ در همه دنیا از صنعت نشر حمایت می‌شود؛ دولت‌ها در بسیاری از کشورها برای تولید،‌چاپ و توزیع کتاب،‌ تسهیلاتی در نظر می‌گیرند. به این معنا وزارت ارشاد نیز حمایت‌های پیش از چاپ و حمایت‌های پس از چاپ را دارد؛ حمایت‌های پیش از چاپ شامل حمایت از آثار ارزشمند و فاخر است، ‌آثاری که چاپ آنها برای ناشر هزینه‌هایی دارد و پیش‌بینی می‌شود که کتاب به دلیل تخصصی وارزشمند بودن با اقبال عمومی مواجه نشود. از این کتاب‌ها توسط شورای ارزیابی طرح‌های ارزشمند که در وزارتخانه است،‌ حمایت می‌شود. بخش از حمایت‌ها نیز به خرید کتاب پس از چاپ معطوف است، کتاب‌هایی که منتشر می‌شوند،‌ به شکل خودکار به چرخه هیات خرید کتاب‌ وارد می‌شوند و کارشناسان به تناسب موضوع،‌ اهمیت و اولویت، کتاب‌ها را بازبینی و خریداری می‌کنند. حمایت‌های دیگری که از موضوع کتاب می‌شود، کمک به تسهیل جریان توزیع کتاب در کشور است. در این راستا، در کنار نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران،‌ نمایشگاه‌های استانی کتاب چند سالی است که سالانه در بیشتر استان‌های بزرگ کشور، به شکل گسترده برگزار می‌شوند. حمایت از نویسندگان،‌ مترجمان و ناشران نیز جزو اقداماتی است که توسط وزارت ارشاد انجام می‌شود.
این اقدامات در بخش حمایت‌های مادی توسط وزارتخانه انجام می‌شود و طبیعی است اگر مجموعه این حمایت‌ها نباشد،‌ صنعت نشر ممکن است به لحاظ اقتصادی صدمه ببیند. البته این حمایت‌ها بیشتر باید به این سمت برود که ناشر از نظر اقتصادی، بنیه‌‌ای قوی داشته باشد و به عنوان یک بنگاه خصوصی بتواند دخل و خرج خود را یکسان کند. برگزاری نمایشگاه‌های کتاب تهران واستان‌ها از نظر اقتصادی برای ناشران اهمیت زیادی دارد و کمک می‌کند تا مشکلات چرخه توزیع که اکنون در کشور ما نسبت به آن نقد وجود دارد و دلیل عمده‌ آن گستردگی وتنوع ‌آثار است، تا حدودی برطرف شود.
اما اگر منظورتان از حمایت‌ها از جنبه ممیزی باشد و اینکه اگر ممیزی انجام نشود، وضعیت کتاب‌ها چگونه خواهد شد، ما در چارچوب موازین قانونی جمهوری اسلامی زندگی می‌کنیم و ناشران،‌ نویسندگان و مترجمان نیز با اصول قانونی کشور آشنا هستند، اما از جهت اینکه نظارتی شود که آنچه در قانون تصویب شده، به نحو احسن اجرا شود، قانون پیش‌بینی کرده که دبیرخانه‌ای با تعدادی کارشناس و یک هیات نظارت بر ضوابط نشر کتاب تاسیس شود تا از «آزادی» افراد صیانت بیشتری شود.
در موضوع ممیزی ما با دو گونه حق مواجه هستیم؛ یک حق نویسنده و مترجم است که می‌خواهد اثری را که خلق کرده است،‌ منتشر شود، یک حق بزرگتر،‌ حق جمعیت خواننده است. جامعه خوانندگان اثر به لحاظ جمعیتی بیشتر از جامعه تولیدکنندگان اثر است، به همین دلیل ما، ما مسئولیت بزرگتری را نسبت به خوانندگان برگردن داریم. بنابر این تلاش می‌شود، برای حفظ حریم‌ها و رعایت آزادی افراد، نظارتی صورت گیرد و این چیزی است که از روح قانون استنباط می‌شود.

- می‌توان اینطور برداشت کرد هرچند برخی معتقدند که ممیزی یکی از مشکلات بر...
-----
 لطفا براي مشاهده ادامه مطلب، روي فايل هاي ضميمه كليك كنيد.