به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اين اثر كه ششمين دفتر از مجموعه آثار «ايرانيان و قرآن» است، براي آشنايي نسل جوان قرآن‌پژوه با شيخ طوسي و تفسير گرانسنگ وي تهيه و ارايه شده است.

اين تفسير ـ‌بي‌هيچ اغراقي‌ـ سرفصل تازه‌اي در تفسيرنويسي در جهان اسلام به شمار مي‌رود و نخستين تفسير كامل و جامع بر قرآن كريم در ميان دانشمندان شيعي است. تفاسير پيش از التبيان، به ويژه در جهان تشيع، كامل نبودند؛ به اين معنا كه شامل تمام آيات قرآني نمي‌شدند. اين تفاسير همچنين جامع نيز نبودند و تنها به برخي ابعاد تفسير از جمله ابعاد لغوي، روايي آيات مي‌پرداختند. در اين تفسير هرچند ايجاز عامدانه مولف مشهود است اما تمام سوره‌ها و آيات بررسي مي‌شوند.
 
شيخ طوسي در اين تفسير تمام دانش‌هاي مربوط به تفسير را در فهم آيات به كار مي‌گيرد. در واقع، تسلط وي بر دانش‌هاي گوناگون مجالي را برايش فراهم كرده بود كه بي‌هيچ مشكلي، گره‌هاي بسياري را از فهم مخاطبان كتاب الهي باز كند.

روش اجتهادي شيخ در تفسير التبيان
يكي از نكات اين تفسير، اعتبار بسياري است كه شيخ براي عقل و اجتهاد قائل شده است. هرچند بسياري با توجه به برخي روايات وارده، تنها نوع تفسير صحيح را تفسير به ماثور مي‌دانند و هرگونه تلاش عقل بشري را براي فهم خطاب الهي از سنخ تفسير به راي به شمار مي‌آورند اما در مقابل اين انديشه، بسيارند كساني كه با توجه به آيات متعددي كه انسان را دعوت به تعقل در آفاق و انفس و كتاب الهي مي‌كند، آن را سخني سطحي و نادرست دانسته‌اند. 

علامه طباطبايي در اين باب معتقد است كه اگر كتاب الهي را كاملا تفحص و در آياتش دقت كنيم، بيش از 300 آيه وجود دارد كه انسان را به تفكر، تذكر و تعقل دعوت كرده است يا به پيامبر(ص) يادآور مي‌شود با چه دليلي حق را اثبات و باطل را ابطال كند.

مختصات تفسير التبيان
اين تفسير، تفسيري است متوسط و چنان‌كه گفته شد، جامع و كامل كه ابعاد مختلفي را شامل مي‌شود و تمام آيات قرآني را در برمي‌گيرد و در نهايت ايجاز به رشته تحرير در آمده است. 

ترتيب شيخ در تفسير بدين‌گونه است كه ابتدا آيه را ذكر و سپس لغات غريب آن را بررسي و اختلاف قرائت را بيان مي‌كند و پس از آن به بيان و بررسي آرا و اقوال مختلف در تفسير آيه مي‌پردازد و نظر خود را به صورت مختصر ابراز مي‌كند. در اين تفسير همچنين نكات فقهي، كلامي، بلاغي و ... متناسب با آيات نيز بيان مي‌شوند.

يكي از امور مشهود در اين تفسير، ادب علمي شيخ است. وي تنها به نقد و بررسي علمي ديدگاه‌ها مي‌پردازد و هرگز از به كار گرفتن تعابير غيرعلمي براي تخفيف و تحقير ديگر انديشمندان استفاده نمي‌كند.

كتاب حاضر در پنج فصل سامان يافته است. «زندگي، آثار و جايگاه علمي شيخ طوسي»، «كلياتي در باب التبيان في تفسيرالقرآن»، «منابع و مآخذ شيخ طوسي در تفسير التبيان»،‌ «مباحث علوم قرآني در تفسير التبيان» و «ابعاد و گرايش‌هاي تفسير التبيان» عناوين فصول پنجگانه اين اثرند.

چاپ نخست كتاب «شيخ طوسي و تفسير تبيان» با شمارگان 3000 نسخه، 166 صفحه و به بهاي 26000 ريال راهي بازار نشر شد.