به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به تازگی کتاب «تبار بی انتها»، که به معرفی و گزیده شعر ولایی قیصر امین‌پور، سیدحسن حسینی و سلمان هراتی اختصاص دارد، به کوشش سیداکبر میرجعفری در مجموعه کتاب‌های «آستان پاکان» انتشارات امیرکبیر منتشر شد.

مجموعه «آستان پاکان» برای علاقه‌مندان شعر آیینی (با رویکرد مراثی، مناقب و فضایل اهل بیت(ع)) فراهم شده است، تا از میان اشعار و کتاب‌های گوناگون در این حوزه نمونه‌های برتر را در اختیار داشته باشند.

در آغاز هر کتاب معرفی اجمالی شاعران و شیوه سخن آن‌ها آمده است، تا راه‌گشای خوانندگان در دستیابی به زیبایی‌های آشکار و نهان اشعار آن‌ها باشد و در ادامه گزیده‌ای از اشعار آن‌ها ارايه شده است.

از سوی دیگر در معرفی هر شاعر از طرح مباحث تخصصی خودداری و در انتخاب اشعار، علاوه بر استواری مفاهیم، به شیوایی و رسایی سخن، بیش از سایر عناصر شعری توجه شده است.

توجه به وجوه شعری مشترک
میرجعفری در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: در جریان شعر انقلاب اگر بخواهیم از سه شاعر شاخص و مطرح در این حوزه نام ببریم، به‌طور حتم قیصر امین‌‌پور، سیدحسن حسینی و سلمان هراتی این سه شاعر خواهند بود.

وی ادامه داد: این سه شاعر در دوره‌هایی با یکدیگر بالیده‌ و آثاری خلق کرده‌اند، که با وجود استقلال فکری و زبانی هر یک، وجوه مشترکی دارند.

این شاعر با تاکید بر آثار مذهبی سه شاعر یاد شده توضیح داد: در تدوین کتاب «تبار بی انتها»، سعی کرده‌ام اشعار مذهبی این شاعران را گردآوری کنم، البته نه اشعاری که پیرامون یک موضوع ویژه سروده شده‌اند، بلکه توجه من به تمامی اشعار با درون‌مایه یا پس زمینه دینی و مذهبی بوده است.

وی درباره روند تدوین این کتاب افزود: در این کتاب معرفی مختصری از هر شاعر ارایه شده و در ادامه نمونه اشعار ولایی آن‌ها آمده است. در معرفی این سه شاعر سعی کرده‌ام، شناختی اجمالی از هر یک از آنان ارایه کنم، تا به خواننده کمک کند در فضای شعری این شاعران قرار گیرد.

امین‌پور شاعر انتظار است 

بخش نخست این کتاب به معرفی قیصر امین‌پور اختصاص دارد. میرجعفری در معرفی این شاعر با تاکید بر تجربه قالب‌های مختلف توسط او، از سرایش شعرهای مذهبی‌اش در قالب‌های کلاسیک (غزل، مثنوی، دوبیتی و رباعی) یاد کرده و معتقد است سرودن شعر دینی در این قالب‌ها دارای ظرافت‌هایی‌ است؛ چراکه شاعر باید تلاش کند در ورطه تکرار و بازسرایی مضامین دیگران نیفتد و از سوی دیگر به قواعد شعر سنتی پایبند باشد.

وی همچنین از امین‌پور به عنوان شاعر انتظار یاد کرده، که شعرهای بسیاری در موضوع انتظار و حضرت مهدی(عج) سروده است. هر چند برای بزرگان و موضوعات دینی مختلفی نیز شعر سروده است.

سادگی، صراحت و پرهیز از شعارزدگی از ویژگی‌های شعر امین پور است که میرجعفری به آن‌ها اشاره داشته و این ویژگی‌ها را در برقراری ارتباط ساده مخاطب با اشعارش موثر می‌داند. همچنین در شعر سنتی امین‌پور از تعبیرات کهن و کلمات تکراری خبری نیست. بنابراین خواننده برای درک آن، باید فضای ادبی امروز را دریابد.

میرجعفری در برشمردن سبک و شیوه شعری امین‌پور از سه ویژگی «احیای دوباره رباعی و دوبیتی»، «شعر نیمایی امین‌پور» و «صنایع لفظی و معنوی» یاد کرده است. از سوی دیگر معتقد است جملات در شعر این شاعر شکل طبیعی خود را دارند. همچنین امین‌پور در قالب نیمایی به صورتی کاملا طبیعی و روان از وزن عروضی در شعرهای نیمایی‌اش استفاده می‌‌کند، اما همین شاعر در به‌کارگیری صنایع لفظی و معنوی به شعر سنتی و و کلاسیک وفادار و برای رسایی و زیبایی کلام از این صنایع بهره برده است.

در ادامه این بخش مولف نگاهی به برخی از اشعار منتخب قیصر امین‌پور داشته و از زبان تاثیرگذار این شاعر در سرایش مثنوی «نی‌نامه»، که بیانگر واقعه کربلا و موضوع شهادت امام حسین(ع) است، یاد می‌کند. همچنین اشاره‌ای به شعر «کوچه‌های خرسان» یا «بفرمایید» دارد.

در پایان نیز 12 نمونه از اشعار آیینی امین‌پور در قالب‌های مختلف شعری به انتخاب میرجعفری در کتاب گنجانده شده است. «یادگاری»، «شوق حرم»، «هنگامه»، «عید» و «روز مبادا» عنوان برخی از این شعرها هستند.

فرهنگ و اصطلاحات دینی در اشعار حسینی 

بخش دوم کتاب پیرامون معرفی و گزیده شعر سیدحسن حسینی است. میرجعفری این مبحث را با پرداختن به موضوع «زبان و بیان در شعر سیدحسن حسینی» آغاز کرده و با اشاره به مجموعه شعر «گنجشک و جبرئیل» این شاعر، که برخی آن‌را حادثه‌ای در ادبیات دینی دانسته‌اند، به تامل در زمینه‌های پیدایش چنین اثری پرداخته است.

به باور میرجعفری، حسینی شاعری‌ است که به دین و موضوعات دینی علاقه دارد و همین باور در کلام او به روشنی نمود می‌یابد. برهمین اساس در برخی از اشعار او فرهنگ و اصطلاحات دینی نمایان است. از سوی دیگر گاهی برای راهنمایی خواننده، در پیشانی شعرهایش از آیات، روایت و اشاراتی استفاده می‌کند، که با توجه به آن، تاویل شعر جز در فضای دینی ممکن نیست.

در ادامه مولف «شیوه شعرهای دینی حسینی» را در چهار بخش عمده «شعرهای عاشورایی»، « شعرهای علوی»، «شعرهای زهرایی» و «شعرهایی در ستایش و رثای پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار(ع)» بررسی کرده است.

تعدادی از رباعی‌های حسینی در دو مجموعه «هم‌صدا با حلق اسماعیل» و «گنجشک و جبرئیل» به رباعی‌های عاشورایی اختصاص یافته است. میرجعفری رباعی‌های این شاعر را در عین داشتن قوت ادبی، پشتوانه‌ای برای دیگر شعرهای او می‌داند، اما این شاعر نخستین تجربه‌های شعری خود را با شعر دینی آغاز کرده است. «سفرنامه گردباد» دفتری‌‌است که شعرهای حسینی درباره امام علی(ع) را شامل می‌شود.

«از شرابه‌های روسری مادرم» پس از فوت حسینی و با مقدمه امین‌پور منتشر شده و دربرگیرنده شعرهایی در حال و هوای مادر و حضرت زهرا(س)» است.

مولف در پایان نگاهی به برخی از اشعار منتخب حسینی داشته و درباره شعرهای «یاعلی»، «همت حیدر»، «ذکر جلی» و «ازلی مرد»، که در مدح امام علی(ع) سروده شده‌اند، از شاخصه‌های نگاه ویژه و زبان پرطراوت و استوار حسینی یاد کرده است. همچنین در بررسی دیگر اشعار، بیان صمیمی، شیوا، متفاوت و استفاده از تصاویری تاثیرگذار و کلماتی پربار را به عنوان ویژگی‌های این اشعار برشمرده است.

در پایان 19 نمونه از اشعار سیدحسن حسینی با عنوان‌هایی چون «ضربت»، «دخیل»، «بهار بی خزان»، «آبیاری»، «در چشم ذوالجنان» و «راز رشید» در این کتاب گنجانده شده است.

هراتی شاعر مردمی‌ است

آخرین بخش کتاب به معرفی سلمان هراتی اختصاص یافته است. میرجعفری درباره «زبان و بیان هراتی در شعر آزاد مذهبی» از احیا قالب‌های سنتی در دو دهه نخست انقلاب یاد کرده و معتقد است به‌کارگیری این قالب‌ها سبب شد ظرفیت‌های نامکشوف این قالب‌ها آشکارتر شود.

وی همچنین از گفته عبدالرضا رضایی‌نیا درباره هراتی یاد کرده، که گفته است: «سلمان هراتی، شاعری قالبی نبود. اگرچه بیشتر سروده‌هایش سپید بود اما ذهن، راه را بر قالب دیگری نمی‌بست. حرف بود و حال که قالب خاصی را برای یک شعر تعیین می‌کرد، نه تعصب و خامی و تنگ‌نظری.»

میرجعفری، هراتی را شاعر مردم می‌داند. با باور او لازمه این امر شناختن زبان مردم و سخن گفتن به آن زبان است. پس از آن‌جا که مخاطبان هراتی همان مردمی هستند، که در محیط مذهبی بالیده‌اند، بنابراین سخن گفتن با این مردم باید به زبانی برگرفته از اعتقادات و باورهای دینی آن‌ها باشد.

او در ادامه با ارایه نمونه‌هایی از اشعار هراتی، ایمان این شاعر به فرهنگ دینی و بازتاب آن در اشعارش را نشان داده است، اما معتقد است نباید توجه به فرهنگ دینی در شعر سلمان را در استفاده از لغات و اصطلاحات دینی خلاصه کرد، بلکه آن‌چه در شعر او اهمیت دارد، توجه به آموزه‌های دینی‌ است.

در پایان مولف نگاهی به اشعار منتخب هراتی داشته است. «شام غریبان»، «امتزاج آسمان و خاک»، «غنچه نرگس» و «صبح انعکاس لبخند توست» اشعاری هستند، که در این بخش بررسی شده و میرجعفری استفاده از اشارات و تعابیر شاعرانه با بیانی نو و آشنا کردن مخاطب با چشم‌اندازی تازه از مفاهیم آشنای سیره علی(ع) را از شاخصه‌های این اشعار دانسته است.

در پایان 11 نمونه از اشعار هراتی با عنوان‌هایی چون «تا ظهر ظهور»، «پیغام تو»، «عاشورایی» و «زخم آفتاب» ارایه شده است.

«تبار بی انتها» در 83 صفحه قطع رقعی، شمارگان سه هزار نسخه و قیمت هزار تومان از سوی انتشارات امیرکبیر منتشر و راهی بازار کتاب شده است.