به گزارش خبرگزاری كتاب ايران (ايبنا) به نقل از دارالاعلام العربية، ويژگی‌های ابتكاری «نجیب محفوظ» رمان‌نويس مشهور جهان عرب كه جايزه نوبل ادبيات را هم به دست آورده، هنوز جايگاه ويژه‌ای در عرصه ادب و هنر عربی دارد و اين نه فقط به خاطر پايه‌گذاری رمان جديد عربی، بلكه از آن جهت است كه او را تأثيرگذارترين نويسنده بر «سينمای عربی» ناميده‌اند و باور بر این است که او این سینما را غنا بخشیده است.
 
تأثيرگذاری او هم از طريق مستقيم با نوشتن فيلمنامه و هم از طريق غيرمستقيم يعنی با اقتباس فيلمنامه‌ها از رمان‌هایش ـ خصوصاً در سينمای مصر ـ آشكار می‌شود.

در كتابی كه به تازگی با عنوان «نجيب محفوظ؛ بين فيلم و رمان» منتشر شده، «محمود قاسم» نويسنده كتاب، ديدگاه خود را درباره ابتكارهای محفوظ در عرصه ادبيات و سينما ارایه می‌كند. اين كتاب كه 37 فصل دارد در هر يك از فصل‌های خود به يك فيلم توليد شده بر اساس آثار نجيب محفوظ يا سناريوهايی كه وی به طور مستقيم برای ساخت فيلم نوشته، می‌پردازد. اين كتاب با مقدمه‌ای آغاز می‌شود كه محمود قاسم در خلال آن كتاب خود را به اين نويسنده فقيد عرب دریافت کننده نوبل اهدا كرده است.

فصل‌های اين كتاب فيلم‌هایی همچون: آغاز و پايان، دزد و سگ‌ها، بين دو قصر، مسير، قاهره 30، پرگويی روی نيل، عشق زير باران، شيطان موعظه می‌كند، نور چشم‌ها و ... را كه از جمله فيلم‌های برگرفته از آثار نجيب محفوظ‌ ‌اند مورد مطالعه قرار می‌دهد. از فيلمنامه‌های نجيب محفوظ هم آثاری همچون انتقام‌گيرنده، نمرود، جوانمردی، بن بست، بهای آزادی، بين آسمان و زمين و ... در این کتاب بررسی شده است. 

كتاب «نجيب محفوظ؛ بين فيلم و رمان» برپايه فرضيه‌ای شكل گرفته كه معتقد است اين نويسنده فقيد مصری قديمی‌ترين نويسنده مصری و عرب مرتبط با سينما و در عين حال تأثيرگذارترين آن‌ها بر سينمای عربی بوده كه هم از طريق نگارش فيلمنامه و هم اقتباس‌های فيلمنامه‌ای از آثارش، تأثير بی ‌بديلی را بر عرصه سينمای عربی به جای گذاشته است. نخستين فيلمنامه‌ای كه نجيب محفوظ نوشت به سال 1947 بازمی‌گردد و نخستین اقتباس سينمایی از آثار وی هم در سال 1960 انجام شد.

از همين روی نويسنده تلاش دارد تا ارتباط بين متون ادبی او و فيلم‌های اقتباسی از آثارش را از طريق بررسی كلی ارتباط بين متون ادبی و فيلم‌های اقتباسی توضيح دهد.

نويسنده در بررسی‌های خود ابتدا مطالعه‌ای را  روی همه متون ادبی اصلی نجيب محفوظ و سپس مطالعه‌ای را بر متون سينمايی اقتباسی از كتاب‌ها و يا فيلمنامه‌‌های او انجام می‌دهد. از اين طريق نويسنده به رهيافت‌هايی دست می‌يابد تا از يك سو پایبندی فيلمنامه‌نويس به متون ادبی اصلی از جمله داستان يا رمان را توضيح دهد و از سوی ديگر به بررسی شرايطی بپردازد كه فيلمنامه‌نويس از ايده و شیوه متن ادبی اصلی فاصله گرفته تا سناريو را به دور از متن اصلی اقتباس شده از آن، توليد كند.

كتاب «نجيب محفوظ؛ بين فيلم و رمان» نوشته محمود قاسم، منتقد ادبی و فعال در زمينه ارتباط متون ادبی و اقتباسی است. اين كتاب از سوی شورای فرهنگسراها در مصر منتشر شده است.