خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا): عنوان‌هاي منتشر شده شاهنامه‌پژوهي در سال 1389، افزون‌تر از ساليان پيش نيست. هر چند برخي از كتاب‌هاي منتشر شده در اين سال، بر دانش شاهنامه‌شناسي ما مي‌افزايد و راه را براي بررسي و شناخت بيشتر حماسه ملي ايران هموارتر مي‌سازد، با اين همه هنوز كارهاي پژوهشي فراواني هست كه مي‌بايد استادان شاهنامه‌شناس بدان بپردازند و كتاب سخنسراي توس را از ديدگاه‌هاي گوناگون علمي واكاوي كنند.
فراهم آوردن فرهنگ بسامدي و جامع شاهنامه، دسته‌بندي موضوعي شاهنامه، پديد آوردن فرهنگ كسان و جاهاي شاهنامه، بررسي‌هاي اسطوره‌شناسي و باستان‌شناسي شاهنامه، ريشه‌شناسي واژگان شاهنامه و بكار گيري بررسي‌هاي نوين داستان‌شناسي؛ از شمار كارهايي است كه بايد درباره شاهنامه انجام گيرد.
پژوهش‌هاي شاهنامه‌شناختي
در ميان پژوهش‌هايي كه در سال 1389 درباره شاهنامه انجام شده است، كتاب «راهبردها و فنون جنگ در شاهنامه»، نوشته مسلم احمدي، درخور توجه است؛ به ويژه آن كه شناخت نويسنده از بنياد جنگ‌هاي كلاسيك و امروزين، او را در شناخت روش‌هاي جنگي شاهنامه ياري كرده است. احمدي در فصل نخست كتاب از حماسه سخن مي‌گويد؛ فصل دوم را ويژه «جنگ در شاهنامه» مي‌سازد و موضوع را از ديدي كلي مي‌نگرد؛ فصل سوم نيز «فرماندهي و ارتش در شاهنامه» عنوان گرفته است. فصل‌هاي ديگر چنين‌اند: روش‌هاي نبرد در بخش اساطيري؛ شيوه‌هاي نبرد در بخش تاريخي؛ بررسي آماري جنگ‌ها در شاهنامه. كتاب ياد شده كه همراه با نقشه‌ها و تصاوير است، توسط انتشارات دافوس چاپ و پخش شده است.
«جغرافياي شاهنامه؛ از كيومرث تا كيخسرو» نوشته هانيه بيرمي از انتشارات به نشر، پژوهش تازه‌اي است كه به موضوع مهم و بحثبرانگيز جغرافياي شاهنامه مي‌پردازد. نويسنده با شرح تحليلي حوادث و رويدادهاي مهم داستان‌هاي شاهنامه، ديدگاهي نوين با عنوان «جغرافياي ادبي» را بازگو مي‌كند. در ادامه نيز نگاهي به ساختار سياسي ـ نظامي شاهنامه و شيوه‌هاي جنگي آن شده است.
كتاب «شاهنامه فردوسي؛ پی‌كاوي‌ها و پاسخ‌هاي محتمل» از كتاب‌هاي مهم شاهنامه‌پژوهي در سال 1389 است. سيدمحسن هاشمي در اين كتاب مي‌كوشد به برخي پرسش‌هاي كهنه درباره افسانه فردوسي، رستم دستان و ضرورت و اختياري كه فردوسي حكيم در آفرينش شاهنامه داشته است، پاسخ دهد. اين اثر را انتشارات نيلوفر به بازار نشر و كتاب عرضه كرده است.
كتاب «سايه‌هاي شاهنامه در بختياري» نوشته مژگان حاجت‌پور بيرگاني، تلاش ديگري است كه دلبستگي اقوام ايراني را به شاهنامه نشان مي‌دهد. كتاب ديگري كه توسط ناشران شهرستاني منتشر شده است، «جلوه‌هاي مردم‌سالاري در روايت‌هاي ملي شاهنامه» عنوان دارد. اين اثر نوشته ايرج محمدي است و انتشارات مريد شهر كرد منتشر كرده است.
از عناوين جالب توجه ديگر در زمينه شاهنامه‌پژوهي بايد به كتاب «ورزش و پهلواني در شاهنامه» اثر سيد محمدسعيد مدني اشاره كرد. اين كتاب را انتشارات كيهان چاپ و پخش كرده است. كتاب «تربيت ديني در آيينه شاهنامه» از انتشارات مهكامه، پژوهشي از علي‌محمد آقاعليخاني است كه در آن از زاويه‌اي تازه و همسو با آموزه‌هاي اخلاقي به شاهنامه نگريسته شده است. سيدحسن امين نيز مجموعه مقالات خود را به نام «فردوسي و شاهنامه» به دستياري انتشارات داير‌ه‌المعارف ايرانشناسي در دسترس دوستداران حماسه ملي ايران قرار داده است.
اسطوره‌شناسي شاهنامه
شناخت اساطير شاهنامه موضوعي است كه نياز به بررسي و كندوكاو بسيار دارد. از اين رو چند عنوان از كتاب‌هاي منتشر شده سال 1389 درباره شاهنامه، اختصاص به اسطوره‌هاي اين متن دارد. سيد كاظم موسوي و اشرف خسروي در كتاب «پيوند خرد و اسطوره در شاهنامه» (انتشارات علمي و فرهنگي)، كوشيده‌اند تا موضوع پژوهشي خود را در سه بخش مورد بررسي قرار دهند و نمادها و نشانه‌هايي را كه از يك سو اسطوره‌اي و از سوي ديگر خردگرا هستند، تحليل كنند. تعريف خرد و اسطوره و گونه‌هاي اين مفاهيم در متن‌هاي كهن و شاهنامه و چگونگي گسست و پيوست آنها، از موضوعات بررسي شده كتاب است.
انتشارات علمي و فرهنگي در سال 1389 كتاب ديگري با عنوان «اسطوره متن بينانشانه‌اي: حضور شاهنامه در هنر ايران» را منتشر كرده است. اين كتاب كه به كوشش الهه بخت‌آور، حميدرضا قليچ خاني و... منتشر شده است، كوششي براي تاليف و تدوين مقالات پژوهشي و بررسي ابعاد گوناگون تاثيرگذاري و حضور شاهنامه در هنرهاي اصيل ايراني است.
«شبرنگ بهزاد» با عنوان فرعي «رمزپردازي اسب در روايات پهلواني، اسطوره‌اي و حماسي، نمادهاي جام و جام حسنلو» از سودابه فضايلي، پژوهشي نو درباره موضوعي است كه در شاهنامه از اهميت بسيار برخوردار است. در حقيقت هر پهلوان نامداري از اسبي سود مي‌جويد كه خود كردارهاي انساني و هوشيارانه دارد.
كتاب «اسطوره‌شناسي پهلوانان ايراني» نوشته شروين وكيلي نيز كه نشر پازينه آن را منتشر كرده است، بررسي پژوهشگرانه‌اي درباره اساطير شاهنامه است. وكيلي در كتاب خود، به دسته‌بندي و شناسايي پهلوانان حماسه‌ي ملي ايران مي‌پردازد.
بازنويسي و نثرگرداني شاهنامه
كتاب پنج جلدي عبدالعلي غفوري با نام «كاخ بلند سخن»، از انتشارات انتظار سبز، نثرگرداني آهنگين همه شاهنامه است كه خواننده را با داستان‌هاي اين كتاب آشنا مي‌كند و با نثري آهنگين او را به فضاي حماسي اثر مي‌برد. عباس عطاري نيز در همين سال كتاب «نثر كامل شاهنامه فردوسي» را منتشر كرد. اين كتاب را انتشارات فرهنگ انديشمندان در دسترس دوستداران شاهنامه قرار داده است.
ساغر قهرماني داستان «زال و رودابه» شاهنامه را به نثر برگردانده و در كتابي با عنوان «برگ سبزي از شاهنامه» (انتشارات آفرينش) چاپ كرده است. «تند باد و ترنج: داستان رستم و سهراب به نثر» از اميرمحمد اردشيرزاده (انتشارات يار دانا) و «داستان كيخسرو، از زبان راوي دشت توس» نوشته‌ي محسن ميهن‌دوست (انتشارات سفير اردهال) از عنوان‌هاي ديگر است.
از ديگر نويسندگاني كه تنها به يكي از داستان‌هاي شاهنامه پرداخته‌اند، كتاب «فريدون در پيشگاه شاهنامه» از نصرت صفي‌نيا (انتشارات هور آفريد) يادكردني است. «گلچيني از شاهنامه فردوسي با شرح موجز» از محمدحسين مهرآيين (انتشارات سايا) نيز از عنوان‌هاي ديگر شاهنامه‌پژوهي در سال 1389 است.
كتاب‌هاي ديگر شاهنامه‌پژوهي
محمود فضيلت در سال گذشته «فرهنگ نام نماي شاهنامه» را منتشر كرد. اين كتاب از سوي دانشگاه آزاد اسلامي كرمانشاه چاپ و پخش شده است. اشرف عربياني نيشابوري نيز كتاب «مشاهير شاهنامه با رويكردي نوين» را در مشهد چاپ كرد (انتشارات ترانه). محمدابراهيم محجوب نيز در كتاب «از چشم سيمرغ؛ چكيده رويدادهاي شاهنامه» (نشر ثالث) در سي پرده كوشيده است رخدادهاي شاهنامه را با كمك نشانه‌هاي هندسي بازگو كند. پاسخ به اين كه "هر رخداد چرا و چگونه پيش آمده است؟ و چه كساني درگير آن بوده‌اند و پيامدهاي آن چه بوده است؟" آرمان نويسنده در نگارش اثر خود بوده است.
«عاشقانه‌هاي شاهنامه» نيز از كتاب‌هايي است كه در سال گذشته به بازار كتاب راه يافت. اين اثر نوشته محمدرضا يوسفي است و در دو جلد توسط انتشارات پيك بهار منتشر شده است. «رستم و اسفنديار از نگاهي ديگر» نوشته مظفر احمدي دستگرد (انتشارات نقش مانا) و «در سايه سار آن درخت كهن: خوانشي از شاهنامه» نوشته محمد پسندي حكم‌آبادي (انتشارات صداي معاصر) نيز در مجموعه كتاب‌هاي شاهنامه‌پژوهي سال 1389 قرار مي‌گيرد.
دوشنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۰ - ۱۵:۴۴
نظر شما