به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، دكتر محمدجعفر ياحقي، عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي و استاد دانشگاه فردوسي مشهد، مجموعه مقالات خود را درباره شاهنامه و فردوسي در كتاب «از پاژ تا دروازه رزان» منتشر كرده است. اين مجموعه به جز سرآغاز و كتابنامه و نمايه، شامل پنج بخش است. در بخش نخست به مسايلي پرداخته شده است كه با زندگي فردوسي ارتباط دارد. 

در بخش دوم به جستارهايي همانند نيكويي و مردمي در شاهنامه، هنر و گهر در شاهنامه و بيگانگي و يگانگي در داستان رستم و سهراب بر مي‌خوريم. بخش سوم خرد و باور نام دارد و به قلمروهايي پرداخته شده است كه با دنياي شاهنامه پيوند دارند. بخش چهارم شامل مقالاتي است كه با زبان و بيان شاهنامه مربوط مي‌شوند و سرانجام در بخش پاياني نوشتارهايي مانند فردوسي به تاجيكي، فردوسي و دانشگاه فردوسي و دنياي رازناك دهقان توس آمده است. 

جز چند مقاله اين مجموعه، بقيه آنها در دهه‌هاي گذشته نوشته و چاپ شده‌اند، اما هنوز از ارزش تحقيقي و شاهنامه‌شناسي آنها كاسته نشده است. اين كتاب در 400 صفحه و با شمارگان 2200 نسخه، به بهاي 7900 تومان از سوي انتشارات سخن منتشر شده است. 

از اسطوره و حماسه تا فردوسي و شاهنامه
به همين گونه بايد از بازچاپ كتاب مهم دكتر سجاد آيدنلو به نام «از اسطوره تا حماسه» اشاره كرد كه مجموعه هفت گفتار در شاهنامه‌پژوهي است. اين كتاب را انتشارات سخن منتشر كرده است. كتاب آيدنلو پيشتر توسط جهاد دانشگاهي مشهد چاپ شده بود. 

درباره زندگي و زمانه فردوسي، بازچاپ كتاب «فردوسي و شاهنامه» نوشته آلكسي آركاديويچ استاريكوف دربردارنده اشاره‌هايي است كه پژوهندگان شاهنامه را با روزگار و ناگزيري‌هاي زندگي فردوسي آشنا مي‌كند. در ابتداي كتاب به بخش‌بندي‌ها و محتواي شاهنامه توجه شده است. زندگي فردوسي و افسانه‌هايي كه درباره او گفته‌اند، موضوع ديگري است كه نويسنده بررسي كرده است. 

آثار منسوب به فردوسي نيز بخش ديگري از كتاب استاريكوف را شكل مي‌دهد. شناخت سبك و زبان شاهنامه نيز در انتهاي كتاب آمده است. كتاب استاريكوف را رضا آذرخشي ترجمه و انتشارات كتاب آمه در 2 هزار نسخه و به بهاي 3500 تومان در زمستان امسال عرضه كرده است. 

آگاهي از پژوهش‌هاي شاهنامه‌شناسي دانشمندان فارسي زباني كه در خارج از مرزهاي ايران انجام گرفته است، ضرورت بسيار دارد. يكي از آن تحقيقات كه چند سال پيش در افغانستان صورت گرفت و در زمستان امسال انتشارات بين‌المللي الهدي آن را منتشر كرد، كتابي از محمديونس طغيان ساكايي، به نام «خانواده‌هاي گودرز و پيران در شاهنامه» با عنوان فرعي «علم برداران ايران و توران» است. 

نويسنده در اين اثر به دو خاندان برجسته و بزرگ پهلواني شاهنامه مي‌پردازد. يكي از آن دو، خاندان گودرز است كه نسب خود را به كاوه آهنگر مي‌رسانند و ديگري خاندان پيران، كه نژاد آنها به تور فرزند فريدون مي‌رسد. درگيري اين دو خاندان باهم و داستان‌ها و ماجراهايي كه در نتيجه آن كشاكش‌ها پديد مي‌آيد، موضوع تحقيق طغيان ساكايي است. اين كتاب در 214 صفحه و با شمارگان 2 هزار نسخه چاپ و پخش شده است. 

رازگونه‌هاي داستان بيژن و منيژه در شاهنامه
درباره داستان‌هاي شاهنامه، دو كتابي كه امسال به بازار نشر راه پيدا كرده‌اند، يادكردني است. نخست پژوهش فرهاد وداد در كتاب «رازگونه‌هاي داستان بيژن و منيژه در شاهنامه فردوسي» است كه چاپ نخست آن در مشهد و با شمارگان 2 هزار نسخه و به بهاي 2200 تومان منتشر شده است. وداد در كتاب خود با تكيه بر محاسبات نجومي، زمان دقيق سرايش داستان «بيژن و منيژه» را محاسبه كرده است. اين محاسبه بر پايه بيت‌هاي آغازين داستان و اشاره فردوسي به ماه گرفتگي شبي است كه داستان «بيژن و منيژه» را از زبان همسر خود شنيده است. 

كتاب ديگر كه با داستان‌هاي شاهنامه ارتباط دارد، «آفرين سياوش» نوشته خجسته كيا است. اين كتاب همان گونه كه از نام آن پيداست، به داستان سياوش و ريشه‌هاي آن در اساطير هند اختصاص دارد. بخش كوتاهي از پايان كتاب نيز درباره آرش كمانگير است. اين كتاب 110 صفحه اي را نشر مركز به بهاي 2500 تومان و با شمارگان 1800 نسخه در بهار امسال چاپ كرده است. 

تقديرباوري در منظومه‌هاي حماسي فارسي
نقش تقدير و سرنوشت در زندگي پهلوانان شاهنامه را بايد در كتاب پايه‌اي «تقديرباوري در منظومه‌هاي حماسي فارسي» نوشته هلمر رينگرن و به ترجمه ابوالفضل خطيبي ديد. اين كتاب كه به بررسي جبرنگري و سرنوشت باوري در دو منظومه شاهنامه و «ويس و رامين» اختصاص دارد، در شش فصل فراهم شده است. 

زمان، سرنوشت و آسمان، بخت، وام واژه‌هاي عربي، خداوند و سرنوشت، موضع آدمي در قبال سرنوشت، عنوان فصل‌هاي كتاب است. «تقدير باوري در منظومه‌هاي حماسي فارسي» را انتشارات هرمس در 190 صفحه و به بهاي 3500 نسخه و ارزش 3500 تومان در دسترس دوستداران شاهنامه و ادبيات حماسي قرار داده است. 

«شاهنامه شاهكار فردوسي» نوشته عليرضا رسولي كتاب ديگري است كه خواننده را با اهميت و ارزش اين متن حماسي آشنا مي‌كند. كتاب رسولي را انتشارات عصر ماندگار در هزار نسخه و بهاي 3500 تومان منتشر كرده است. «بهرام و لنبك و براهام» از دكتر ميرجلال‌الدين كزازي كتاب جيبي كم حجمي است (32 صفحه) كه بازنويسي و گزينش داستاني از بخش تاريخي شاهنامه فردوسي است. 

اين كتاب از سري كتاب‌هاي روزنامه همشهري است كه با شمارگان 400 هزار نسخه چاپ و و ضميمه روزنامه همشهري شده است. كزازي در اين كتاب، نخست مقدمه كوتاهي درباره ارج و پايه شاهنامه آورده است و سپس با نقل ابيات داستان، واژه‌هاي دشوار متن را توضيح داده است. 

مرد تشويش هميشه» رماني خيالي از محمد ايوبي 
انتشارات و ويرايش شاهنامه توسط دكتر فريدون جنيدي (انتشارات بلخ) نيز رويداد شاهنامه‌پژوهي بود كه در ارديبهشت سال جاري توجه كساني را جلب كرد كه به مباحث متن‌شناسي مي‌پردازند. انتشار اين ويرايش بحث‌ها و گفت‌وگوهاي بسياري را برانگيخت و با انتقادهاي شاهنامه‌شناسان و استادان ادبيات مواجه شد. به نثر گرداندن شاهنامه نيز كاري است كه تاكنون نمونه‌هايي چندي از آن منتشر شده است. تازه‌ترين اثر در اين زمينه «شاهنامه به نثر» اميرحسين عليقلي است كه انتشارات بهزاد در هزار نسخه و به بهاي 8500 تومان عرضه كرده است. 

«مرد تشويش هميشه» رماني خيالي از محمد ايوبي است كه نشر افراز آن را پس از درگذشت نويسنده كتاب، در152 صفحه و به بهاي 3300 تومان منتشر كرده است. اين رمان شامل 10 نامه در 10 بخش است كه از سوي فردوسي به دست نويسنده‌اي خيالي رسيده است و به مراحل زندگي آفرينشگر شاهنامه و رنج‌هاي او براي سرايش اثر ماندگارش مي‌پردازد. 

بازنويسي و بازآفريني داستان‌هاي شاهنامه براي كودكان 
در كنار كتاب‌ها و مجموعه مقالات تحقيقي درباره شاهنامه، بايد از تجديد چاپ چندباره شاهنامه و بازنويسي و بازآفريني داستان‌هاي آن براي كودكان و نوجوانان نيز ياد كرد. مجموعه 12 جلدي با عنوان کلي داستان‌هاي شاهنامه، براي گروه سني ب و ج، نوشته مرواريد تقي‌‌بيك و تصويرگري شيلا خزانه‌داري به سبک کلاژ (کار با پارچه) به كوشش انتشارات گوهر انديشه منتشر شده است. 

در اين مجموعه، داستان‌هاي شاهنامه، از فرمانروايي کيومرث تا آغاز پادشاهي منوچهر، بدون افزودن يا کاستن هيچ ماجرا و داستاني، به زباني کودکانه آورده شده است تا آينده‌سازان اين مرز و بوم بتوانند به‌آساني با آن‌چه در شاهنامه حکيم توس آمده است، آشنا شوند و از درس‌هاي نهفته در آن بهره ببرند. 

جشن آتش، تهمورث ديوبند، جمشيدشاه، ضحاک ماردوش، فرمانرواي تاريکي، کاوه آهنگر، نبرد روشنايي با تاريکي، عروسي شاهزاده‌ها، آزمودن شاهزاده‌ها، برادران حسود، منوچهر، جنگ‌وجوي جوان، شکست ستمگران نام هر يك از كتاب‌هاي اين مجموعه است.