به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اين اثر دربردارنده مقالات برگزيده دهمين همايش بزرگداشت حكيم فرزانه و فيلسوف بزرگ اسلامي ملاصدراي شيرازي است كه در اول خرداد هر سال برگزار مي‌شود.

بنياد حكمت اسلامي صدرا، بنابر سنت هر سال، استادان برجسته فلسفه را برمي‌انگيزاند كه در همايش گراميداشت فيلسوف بزرگ اسلامي «صدرالمتألهين»، مقالات و تحقيقات جديد خود را درباره موضوع انسان در حكمت متعاليه، براي علاقه‌مندان حوزه تفكر و انديشه ارائه بدهند. كوتاهي زمان و حجم بالاي اطلاعاتي كه مبادله مي‌شود، چنان است كه امكان تأثر و اندوه افرادي كه نتوانسته‌اند حظّ كافي را ببرند، پديد مي‌آورد.

به همين منظور مجموعه مقالات دهمين همايش بزرگداشت ملاصدرا با عنوان «حكمت متعاليه و انسان» زير نظر آيت‌الله سيدمحمد خامنه‌اي، از سوي انتشارات حكمت اسلامي صدرا منتشر شده است تا علاقه‌مندان و پژوهشگران، 23 مقاله و سخنراني منتخب از استادان و فيلسوفان ايراني برجسته حوزه فلسفه را كه بعضي از آنها حاصل تحرير و ويرايش متن سخنراني صاحب مقاله در همايش اول خرداد 86 است؛ به صورت مكتوب در اختيار داشته باشند. 

با توجه به اين كه موضوع دهمين همايش ملاصدرا، «انسان در حكمت متعاليه» بوده است؛ در بخشي از مقاله رئيس بنياد حكمت اسلامي صدرا، انسان را مصداق واقعي عنوان «جهان‌هاي ممكن» دانسته و آورده: «حركت تكاملي و ارادي انسان يك حركت دسته‌جمعي و نوعي نيست و بر خلاف انسان در قوس نزول، هر انسان متكامل در قوس صعود يك مسافر در جاده‌اي خلوت و تنهاست. به همين دليل است كه هر انساني براي خود در ارتباط با خدا و جهان و عالم كبيره، عالمي جداگانه دارد و بالاتر از آن هر انساني در محدوده ذات و كردار خود يك جهان است كه در كنار جهان‌هاي ديگر زندگي مستقل خود را دارد. 

دكتر كريم مجتهدي، استاد گروه فلسفه دانشگاه تهران نيز در مقاله «انسان نوراني و سنت‌صدرايي» با تأكيد بر اين كه روميان قديم به فلسفه، «آلماماتر» يعني غذا و شير مادري مي‌گفتند، اشاره مي‌كند: «اگر تفكر نباشد، حضور واقعي انسان در اين جهان معناي اصلي خود را از دست مي‌دهد. به همين منظور با نگاهي صدرايي به سراغ پاسخ به اين پرسش اوليه كه انسان چيست؟ و انسان كيست؟ مي‌رود و بيان مي‌كند: «در تعريف انسان همان عبارت حيوان ناطق به كار رفته ولي با اين توضيح اصلي كه او ناطقيت را در جهت تأكيد حيوانيت نمي‌داند؛ بلكه برعكس در جهت نفي حيوانيت مي‌داند و ناطقيت امكان سخنگويي در نزد انسان نيست، بلكه عقل در اينجا مسواق ذوق مي‌شود يا همان نور دروني كه شأن و شرف انسان را محرز مي‌دارد.»

در ادامه اثر حاضر و در بخشي از مقاله «انسان و فلسفه» نوشته دكتر رضا داوري، استاد گروه فلسفه دانشگاه تهران، آمده است: «غايت فلسفه كمال انسان است و دانستن، نوعي كمال است، اما آيا صرف دانستن حقايق و صرف دانستن خيرات، كمال تحقق پيدا مي‌كند. به همين دليل ملاصدرا در بيان عقل و در تقسيم عقل به عقل عملي و عقل نظري، تقدم را به عقل عملي مي‌دهد.» 

در اقدامي ديگر، دكتر غلامرضا اعواني، رئيس موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران، در مقاله «معنا و حقيقت انسان در ملاصدرا» انسان را شگفتي بزرگ عالم خلقت و يكي از مهمترين مسائل فلسفي مي‌داند كه به وجود خودش انس گرفته و عادت كرده است؛ به همين خاطر دچار شگفتي و حيرت نمي‌شود و بيش از همه مسائل در فلسفه فراموش شده است. بنابراين انديشه خود را با رويكردي صدرايي و با انطباق آيات قرآني مرتبط به مبحث «انسان» ارائه مي‌كند.
در ادامه كتاب «حكمت متعاليه و انسان» آيت‌الله سيدمصطفي محقق‌داماد، استاد گروه حقوق دانشگاه شهيد بهشتي، در مقاله «پاسخ حكمت متعاليه به مسائل حقوق بشر معاصر» شاخصه‌ يك نظام كامل فلسفي را اين دانسته كه همواره بتواند براي مسائلي كه بر او عرضه مي‌شود، پاسخ بگويد و با اين اعتقاد كه حكمت متعاليه پاسخگوي مساله جديد حقوق بشر معاصر است، اظهار كردند: «ملاصدرا يك نظام فلسفي كامل دارد و از آثار ايشان با توجه به اعلاميه حقوق بشر، پنج اصل را براي انسان بر مبناي حكمت او استخراج كرده‌ام. اول: اصل كرامت انساني است كه از نظر ايشان اصلي نظري و تكويني است كه مي‌تواند جنبه عملي و تشريعي هم پيدا كند. دوم: اصل خداجو بودن فطرت انسان است كه هركس به مقدار فهم خودش ارتباط با خدا پيدا مي‌كند، ولي وجودش عين ربط است. سوم: اصل جاودانه بودن انسان است. چهارم: اصل آرامش نهايي در انجام انسان است كه سرانجامش به آرامش مي‌رسد و اصل پنجم: ارتباط تكويني انسان با مجموعه هستي است كه مجموعه‌اي نظام‌واره است و انسان با همه آن مرتبط است.»

ابعاد موضوع انسان در حكمت ملاصدرا بسيار غني است كه هر يك از پژوهشگران برجسته فلسفه به جنبه‌اي از ابعاد گسترده آن پرداخته‌اند. عناوين برخي از مقالات برگزيده و اسامي آنهايي كه در كتاب منتشر شده است، از اين قرارند: «حكمت نظري و عملي» (غلامحسين ابراهيمي‌ديناني)، «صيرورت انسان از ديدگاه حكمت متعاليه» (دكتر حسين كلباسي اشتري)، «تعالي هويت سيال انساني در افعال اختياري او: ديدگاهي از حكمت متعاليه» (دكتر حميدرضا آيت‌اللهي)، «جايگاه انسان در حكمت متعاليه ملاصدرا» (دكتر رضا اكبريان)، «مراتب انساني خلافت الهي» (دكتر محمدتقي فعالي)، «هويت انسان در انديشه ملاصدرا» (منصور ايمانپور)، «ارجمندي انسان در فلسفه ملاصدرا» (فتحعلي اكبري)، «شناخت انسان از منظر ملاصدرا» (سحر كاوندي)، «انسان در ميزان قرآن و حكمت متعاليه» (منيره سيد‌مظهري)، «اهميت و شناخت نفس انساني در حكمت متعاليه» (جمشيد صدري)، «جايگاه ارزشي انسان در نظام هستي» (مرضيه صادقي)، «رابطه انسان كامل و قرآن در حكمت متعاليه» (ابوالقاسم حسين‌دوست)، «هستي‌شناسي تا معرفت‌شناسي» (غلامرضا فدايي‌عراقي)، «حكمت متعاليه و اراده انسان» (حميد حسين‌نژاد محمدآبادي)، «رابطه نفس و بدن از ديدگاه ملاصدرا» (اكبر فايدئي)، «انسان معاصر و خودشناسي با نگاه ويژه به حكمت متعاليه» (عبدالله نيك‌سيرت)، «جست‌وجو و ريشه‌يابي اختلافات ملاصدرا و ابن‌سينا در باب تناسخ» (دكتر فروغ‌السادات رحيم‌پور) و «رتبه وجودي زن و مرد در حكمت متعاليه» (نسرين دميرچي).

چاپ اول كتاب مجموعه مقالات دهمين همايش بزرگداشت حكيم صدرالمتالهين شيرازي(ملاصدرا) با عنوان «حكمت متعاليه و انسان» در شمارگان 2000 نسخه، 208 صفحه و بهاي جلد شوميز: 35000 ريال و جلد گالينگور: 50000 ريال، راهي بازار نشر شد.