سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): محمدکاظم تقوی، پژوهشگر تاریخ اسلام در خصوص متون کهن و نسخ خطی که به حضرت زهرا (س) پرداخته‌اند، گفت: این ایام عزا و شهادت آن بانوی بزرگورا را خدمت همه محبان، شیعیان و پیروان حضرت صدیقه کبری تسلیت عرض می‌کنم، طبعاً باید به کتاب‌هایی اشاره کنم که در تاریخ بیش از هزار ساله مسلمانان در جغرافیای اسلامی نوشته شد و عالمان اسلامی درباره شخصیت حضرت زهرا (س) نوشتند. درباره شخصیتی این سوال مطرح می‌شود که این شخصیت بزرگوار در درجه اول در برترین کتاب هستی قرآن معرفی شده است.
وی افزود: در رتبه بعد در سخنان خاتم‌الانبیا (ص) که جدای از انتساب پدر و دختری، پیامبر به عنوان مقرب‌ترین بنده خدا درباره صدیقه کبری سخنانی فرموده و رفتاری داشته که آنها نقل شده و حاکی از عظمت مقام آن حضرت است. همچنین در کتاب‌هایی که عالمان اسلامی در رشته‌های مختلف نوشته‌اند نیز طبعاً پروانه اصلی آنها برای آن کتاب‌ها قرآن و سنت است. یعنی مفسرین، محدثین، فقها، متکلمین در کتاب‌هایی که در این رشته‌های مختلف علوم اسلامی نوشته‌اند که می‌تواند به گونه‌ای به شخصیت حضرت صدیقه کبری ارتباط داشته باشد، سرچشمه کارشان قرآن و سنت است.
تقوی بیان کرد: یادآوری می‌کنم درباره بانوی بزرگواری صحبت می‌کنیم و عالمان و نویسندگان درباره او سخن گفته‌اند که خداوند متعال در قرآن آیه مباهله را درباره جمع کم تعدادی نازل فرموده است که یکی از ارکان آن جمع حضرت زهرا بود. زمانی که تعبیر به نساءنا می‌شود، مقصود و مراد حضرت زهرا (س) بود. همان‌گونه که انفسنا امیرالمومنین و ابنائنا هم حسن و حسین علیهم‌السلام بر گرد شمع وجود پیامبر اکرم (ص) بودند. آیه تطهیر با بحث‌های تاریخی و تبلیغی و تفصیلی که دارد، یکی از مصادیق فاطمه زهرا علیهاالسلام است. در سوره هل اتی آیات متعددی در شان حضرت زهرا و علی مرتضی و حسنین نازل شد. به سراغ آیات دیگر نمی‌رویم. پس ارزشمندترین و نورانی‌ترین کتاب هستی که قرآن است، درباره فاطمه زهرا این آیات را به اضافه سوره نورانی کوثر دارد. دومین مایه و سرچشمه همه مولفین علوم اسلامی سخن و عمل و سیره پیامبر اکرم است، آن حضرت به عنوان خاتم‌الانبیاء و مقرب‌ترین بنده خدا در سیر و سلوک یک انسان به سوی حق تعالی سخنان زیادی در مورد حضرت صدیقه فرمود که به بعضی اشاره می‌کنم.
وی در ادامه گفت: اینکه پیامبر فرموده است پدر به قربان فاطمه، نباید آن را سخن عاطفی تلقی کرد. زیرا پیامبر خاتم‌الانبیاء و معصوم است. یا این حدیث معروفی که پیامبر فرمود: «فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی فَمَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی»؛ فاطمه پاره تن من است و هرکس او را بیازارد گویی مرا آزرده است و هر کس مرا بیازارد، خدا را آزرده است. این یعنی اینکه همان‌گونه که پیامبر در مسیر عبودیت یک بنده کامل و رسیده به همه مراحل و آئینه تمام‌نمای صفات الهی بوده است، حضرت زهرا هم به چنین مقام و مرتبه‌ای رسیده است.
این پژوهشگر تاریخ اسلام افزود: فاطمه آئینه خدای نما و آئینه انسان کامل است که صفات الهی را نشان می‌دهد، اگر غضب کند، خداوند غضب می‌کند و اگر راضی باشد، خدای متعال راضی می‌شود. این یک نکته مهم است که سرمایه همه مولفین علوم اسلامی به سرچشمه پاک قرآن و سنت برمی‌گردد.
تقوی در ادامه بیان کرد: درباره حضرت صدیقه کبری یک محقق باید در علوم مختلف از علوم اسلامی صحه پژوهش خود را گسترش بدهد، چه در تفاسیر علمای اهل سنت و چه شیعه. اولین تفاسیر کسانی که از دوره تابعین بر جای مانده است تا دوره بعد از تابعین تفاسیر متعددی است که با روش‌های مختلفی در پیش گرفتند. چه در آیاتی که درباره حضرت فاطمه (س) بحث دارند و چه بحث‌های دیگر از این منابع تفصیلی می‌توان استفاده کرد و باید به آنها رجوع کرد. در تاریخ اسلام به رغم همه توصیه‌های پیامبر اسلام، که فرمود سخنان مرا بشنوید، ثبت کنید و به آیندگان برسانید که هر کس چنین کند، مشمول رحمت الهی خواهد شد به اذعان برخی از مورخین و مفسیرین فاجعه قلم رخ داد.
وی افزود: فاجعه قلم یعنی منع تدوین و نقل حدیث و اگر به تعبیر امروزه بخواهیم بگوییم یعنی تعطیلی فرهنگ و رسانه. حدیث در کنار قرآن در هزار و چهارصد سال قبل یعنی کتاب، روزنامه، مجله، رادیو و تلویزیون و فضای نقل و انتقال محتواهای فرهنگی. ولی مکتب خلافت در مقابل مکتب اهل بیت به مسئله منع تدوین و حتی نقل حدیث اقدام کرد که البته در کارشان موفق نبودند. تاثیرات تخریبی زیاد داشتند. در موج دوم دستگاه خلافت که به ملوکیت معاویه و بنی مروان و بقیه رسید، مسئله منع حدیث مطرح شد. به رغم آن فاجعه ما امروز چه در بین اهل سنت و چه در بین شیعیان جوامع حدیثی داریم. وقتی به صحاح اهل سنت مراجعه می‌کنیم، درباره حضرت زهرا در بیان فضائل و مناقب آن حضرت احادیثی را نقل کرده‌اند. همچنین در کتاب‌های تاریخی و کلامی هم داریم.
وی گفت: علمای تشیع از کتاب‌هایی که نوشته‌اند، از همان قرن چهارم کتاب «ارشاد» شیخ مفید یکی از منابع اولیه است که درباره امام‌شناسی و احوالات اهل بیت علیهم‌السلام که در مورد حضرت زهرا مطالب فراوانی دیده می‌شود. در «مناقب آل ابیطالب ابن شهرآشوب»، در کتاب «کشف الغمة فی معرفة الائمة» اربلی در این کتاب‌ها هم مطالب تاریخی و حدیثی درباره حضرت صدیقه در قالب روایات نقل شده است.
تقوی افزود: یا در جوامع ثانویه مثل بحارالانوار که مطالب بسیار زیادی در خصوص فضایل آن حضرت، تاریخ زندگانی و اخلاق آن حضرت نقل شده است. کما اینکه در جوامع اولیه در مهم‌ترین منبع حدیثی شیعه مانند اصول کافی هم در کتاب‌اللحجه بحث‌هایی در مورد صدیقه کبری داریم. در میان اهل سنت هم در قرن نهم جلال‌الدین سیوطی که شافعی بود مسند فاطمه‌الزهرا دارد و علمای اهل سنت نیز به این مباحث پرداخته‌اند. مناقب فاطمه‌الزهرا از میرغنی سودانی یکی از آن کتاب‌ها است. کتابی را به عنوان نسخه خطی دیدم به نام «احوال و سوانح حوادث حضرت فاطمه زهرا (س)» که مولف آن ناشناس است اما در کتابخانه گنج‌بخش پاکستان موجود است.
وی بیان کرد: کتاب‌هایی که درباره حضرت صدیقه نوشته شد یا به بیان فضائل و مناقب آن حضرت و یا به احوالات زندگی آن حضرت پرداخته‌اند. حوادث تلخ و خونباری که پس از وفات پیامبر برای اهل بیت از جمله حضرت زهرا رخ داد. اعلام‌النساء، امامه‌والسیاسه، تاریخ طبری و بدایه‌النهایه منابعی هستند که حوادث مربوط به حضرت زهرا را نقل کرده‌اند.
این پژوهشگر تاریخ اسلام در ادامه گفت: منابع حدیثی و تاریخی بیش از آن است که به شمارش بیاوریم. یکی از فقهای معاصر کتابی به نام فقه فاطمی را در دست تدوین داشت که نمی‌دانم آیا چاپ شده است یا خیر. این کتاب تتبع و تحقیق در فقه اهل سنت و اهل شیعه است. آنجایی که فقهای شیعه و اهل سنت بر مقام فتوا دادن و نظر دادن استناد کردند به سخن و فعل و عمل حضرت فاطمه. فقهای شیعه که حضرت را معصوم می‌دانند. اما اینکه فقهای اهل سنت به سخن و شیوه دختر پیامبر استناد کنند، ارزش بالایی دارد که امیدواریم این فقیه کتاب را به سرانجام برساند.
تقوی افزود: این افق دید غریب نیست. فقهای اهل سنت در مقام سخن به سیره حضرت زهرا توجه می‌کنند. یکی از کتاب‌های مهم عرفان نظری فصوص‌الحکم جناب محی‌الدین است که شرح معروف آن شرح قیصری است که به عنوان کتاب درسی محیط‌های تعلیم و تعلم عرفان نظری است. علامه حسن‌زاده آملی فص حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه، را بر فصوص‌الحکم محی‌الدین افزودند و خودشان بعداً آن را شرح کردند و هر فصل آن با عنوان «فص» نامیده شده و هر فصلی به نام یکی از انبیا و پیامبران الهی است.
نظر شما