رضا نقدی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در مشهد گفت: بسیاری از عاشقان و دلدادگان ساحت مطهر امام هشتم (ع) در طول تاریخ، اموال و دارایی‌های مختلفی را با میل، اراده و خواست خود به منظور گسترش بارگاه مطهر رضوی، حفظ و نگهداری این مکان مقدس و ارائه خدمات رفاهی و زیارتی به زائران و یا در بعضی موارد مربوط به مجاوران این بارگاه مقدس، وقف این آستان ملائک پاسبان کرده‌اند که متأسفانه در بعضی از برهههای آشفته تاریخی در ایران و به دلایل گوناگون، بسیاری از موقوفات آن از میان رفت و یا غصب شد و به تبع آن وقف‌نامه‌ها نیز نابود شد.
وی ابراز کرد: از طرف دیگر متولیان این آستان مقدس و خدام حرم مطهر رضوی کوشیده اند موقوفات و وقف‌نامه‌های مربوط به حرم مطهرامام هشتم (ع) را حفظ کنند. نخستین مورد آن طومار علیشاهی (۱۱۶۱ ق) است که پس از اینکه موقوفات آستان قدس رضوی و وقف‌نامه‌ها در حملات افغان‌ها و سپس توسط نادرشاه از بین رفت، تهیه شد. دومین آن، طومار عضدالملک (۱۲۷۳ ق) و سپس کتابچهها و سیاهه موقوفات در دوره قاجار و چاپ کتاب آثارالرضویه در سال ۱۳۱۷ ق است. مورد بعدی مربوط به دوره پهلوی است که عبدالحمید مولوی فهرست موقوفات آستان قدس را در هفت جلد تدوین کرد.
این پژوهشگر ادامه داد: در عصر جمهوری اسلامی ایران به جهت حساسیتی که در خصوص غبطه وقف و اجرای نیات واقفان وجود داشت، طرح بازخوانی و استنساخ همه وقف‌نامه‌ها و اسناد وقفی آستان قدس به اجرا درآمد که از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ شمسی در دفتر کل موقوفات (که بعدها بر اساس ساختار سازمانی به مدیریت موقوفات تغییر نام داد) به انجام رسید. بنابراین وظیفه آستان قدس رضوی در مرحله نخست حفظ موقوفه و در مرحله دوم انجام صحیح نیت واقف است
وی هدف از تدوین این دانشنامه را شامل مواردی همچون شناسایی و معرفی دقیق موقوفات و واقفان آستان قدس رضوی و ارکان وقف منطبق با نیازهای روز آستان قدس رضوی، دستیابی به الگوی عملیاتی صحیح و کامل اجرای مفاد وقف‌نامه‌ها، موارد مصرف و نیات واقفان، تشویق و ترغیب نیکوکاران و ثروتمندان به احیای سنت حسنه وقف به ویژه با در نظر گرفتن نیازمندی‌ها، مقتضیات و شرایط زمان کنونی، صیانت و حفاظت از موقوفات و احیای آن، شناساندن اسوه‌های عمل خیر وقف و میزان تأثیر دینی و اجتماعی وقف و… ذکر کرد.
نقدی در ادامه به مراحل اجرایی این طرح اشاره و خاطر نشان کرد: این طرح قرار است در چهار مرحله انجام شود؛ مرحله نخست آن شناسایی واقفان و تصحیح و مقابله علمی وقف‌نامه‌های غیرمنقول بوده که اکنون در حال انجام است. مرحله دوم شامل تحلیل و بررسی وقف‌نامه‌هاست که پس از پایان مرحله نخست شروع خواهد شد. مرحله سوم مربوط به شناسایی واقفان و موقوفات منقول و مرحله چهارم هم مربوط به شناسایی و بازخوانی اسناد وقفی معین می‌شود. بنابراین ماهیت این طرح، به صورت دانشنامهای است. وی افزود: بر این اساس، شیوهنامهای تهیه و مراحل کار بر اساس آن تعریف شد. روند تهیه این دانشنامه مراحل گوناگونی دارد و به این صورت است که ابتدا تصحیح علمی وقف‌نامه‌ها انجام می‌شود، در مرحله دوم نوع وقف، تاریخ وقف، نوع موقوفه، مکان، اجزا و ارکان وقف [شامل رقبات، نیات و مصارف و تسهیم، تولیت و متولی، نظارت و ناظر] مشخص می‌شود. در مرحله سوم ورود متن، تصویر و داده‌های اصلی هر وقف‌نامه در پایگاه اطلاعات به تفکیک موضوعات مشخص شده انجام می‌شود و مرحله چهارم نیز تهیه بانک اصطلاحات وقف است.
این پژوهشگر افزود: مرحله پنجم شرح حال واقف بر اساس شیوه دایره‌المعارف‌نویسی است و آخرین مرحله تدوین مدخل دانشنامه بر اساس اطلاعات مذکور به ترتیب تاریخ و براساس نام واقف است؛ به این صورت که ابتدا نام مدخل که نام واقف است و سپس مقدمه‌ای شامل شرح حال واقف و خلاصهای از وقف‌نامه و در ادامه شناسنامه وقف‌نامه شامل موضوع و ارکان وقف و به دنبال آن متن تصحیح و مقابله شده وقف‌نامه با حفظ اصالت سند و در آخر کار هم تصویر وقف‌نامه به صورت رنگی خواهد آمد. دغدغه تولیت محترم، نظارت بر موقوفات آستان قدس رضوی، اجرای دقیق نیات واقفان و شناسایی موقوفات است. بنابراین خوانش درست و دقیق وقف‌نامه‌ها و استخراج صحیح ارکان وقف از اهمیت بسزایی برخوردار است.
نظر شما