به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، ساره گودرزی؛ علی‌ رمضانی، مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در دیدار با جمعی از خبرنگاران درباره «سامانه توزیع کاغذ» به ارائه گزارش پرداخت.
 
رمضانی درباره توزیع کاغذ دولتی گفت: آذر‌ماه سال 1400 کمیته تخصیص، توزیع و نظارت مصرف کاغذ به جمع جدید و مسئولیت آن به بنده واگذار شد؛ بنابراین فرآیند تخصیص در موسسه خانه کتاب و ادبیات پیگیری می‌شود. در این مدت، تخصیص کاغذ از کاغذهای توقیفی که حدود 3 هزار و پانصد تُن بود، آغاز شد.
 
وی‌ با بیان این مطلب که طبق آمار سال 1400، میزان مصرف کاغذ کشور در بخش نشر، سالانه حدود 40 تا 60 هزار تُن است، ادامه داد: از مجموع کاغذهای توزیع شده، بخشی شامل تعهد سابق سامانه و از کاغذهای خارجی بود؛ به‌عبارت دیگر دوره قبل، یک میزان کاغذ تخصیص داده شده بود، ناشران هم پول واریز کرده اما کاغذی دریافت نکرده بودند؛ بنابراین در دوره جدید، به تعهد سامانه، عمل شد.
 
وی با اشاره به انتشار فهرست کاغذهای تخصیص‌یافته تا پایان مهر‌ماه سال 1401، درباره ملاک‌های تخصیص کاغذ، گفت: نخستین ملاک این است که ناشر پیش‌تر چه میزان کاغذ دریافت کرده است؛ به‌عنوان مثال، ناشری سالانه 15 هزار بند استفاده دارد، و بخش زیادی از نیاز خود را از محل کاغذ دولتی تامین کرده نباید مجددا کاغذ دولتی دریافت کند. اولویت با آن دسته از ناشران است که کاغذی نگرفتند.
 
رمضانی، «شمارش» را ملاک دوم تخصیص کاغذ اعلام و بیان کرد: براساس ملاک «شمارش» بعد از قراردادن کتاب‌‌‌‌های منتشر شده در انبار، چاپخانه، یا محل دیگری از سوی ناشر، ناظر برای شمارش کتاب‌ها در محل اعلامی  ـ ناشر ـ حاضر می‌شود. شمارش کتاب تا پایان مهرماه ازسوی اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران انجام می‌شد اما از اول آبان‌ماه این نظارت به انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان واگذار شده است. حداقل به میزان  80 درصد کاغذهای دریافتی قبلی باید شمارش شود تا دوباره به ناشر کاغذ اختصاص پیدا کند.
 
مدیر‌عامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران درباره نظارت بر فرآیند «شمارش» کتاب گفت: انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان بر شمارش کتاب‌ها نظارت دارند.
 
وی ادامه داد: فقط روند تخصیص و توزیع در موسسه پیگیری می‌شود و نظارت به خارج از موسسه و به دست اصحاب صنعت نشر انجام می‌شود. در جلسه‌ای متشکل از  نمایندگان اتحادیه‌ها انجمن‌ها و مجامع مختلف صنعت مسائل و تخلفات احتمالی بررسی می‌شود.
 
درباره سومین ملاک تخصیص کاغذ، گفت: براساس قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، این وزارتخانه موظف به حمایت از حوزه‌ها و موضوعات مشخصی است؛ بنابراین موضوع کتاب‌، ملاک دیگر در تخصیص کاغذ است. عنوان کتاب‌ها بررسی می‌شود تا مشخص شود، ناشر برای انتشار چه کتاب‌هایی کاغذ درخواست کرده است.
 
کیفیت کاغذ ایرانی برخلاف تبلیغات منفی در سطح خود مورد اقبال است
رمضانی در ادامه صحبت‌های خود به روند توزیع کاغذ ایرانی اشاره و بیان کرد: بحث تولید کاغذ ایرانی از دغدغه‌های جدی دولت سیزدهم است؛ بنابراین پیگیری‌ها برای تقویت تولید کاغذ در کارخانه‌های چوب و کاغذ مازندران، کارخانه کاغذ پارس خوزستان و زاگرس فارس انجام می‌شود. کارخانه چوپ و کاغذ مازندران برای تولید ۷ هزار تُن کاغذ تحریر با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرارداد منعقد کرده است. البته ناشران برای بیش از ۱۰ هزار تُن کاغذ، پیش ثبت‌نام کردند.
 
مدیر‌عامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران با بیان اینکه کاغذ از شرکت مازندران با توجه به منابع موجود خریداری و اقدامات لازم برای شیت شدن کاغذها انجام شد، گفت: ناشران در نهایت 72 ساعت پس از واریز پول، کاغذ خود را دریافت می‌کنند. برخلاف فضاسازی‌ها علیه کیفیت کاغذ کارخانه چوب و کاغذ مازندران، استقبال ناشران از این کاغذ خوب بود و  توزیع کاغذ ایرانی موجب کاهش نسبی قیمت این کالا در بازار شد.
 
وی گفت: به‌غیر از ناشران دولتی (مطابق مصوبه کلی دولت در مورد ممنوعیت استفاده از کالای خارجی در صورت وجود مشابه داخلی) هیچ ناشری مجبور به استفاده از کاغذ مازندران نیست.
 
نکاتی درباره کاغذ ایرانی
مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران با بیان اینکه برخی ناشران از کاغذ ایرانی برای چاپ چهار رنگ و دستگا‌ه‌‌های دیجیتال هم استفاده کرده‌اند، افزود: مساله این است، کاغذ در بازار موجود باشد و دچار سوداگری و افزایش قیمت هم نشود.
 
رمضانی با بیان اینکه نیازی نیست برای برخی کتاب‌های یکبار مصرف از کاغذ اعلا و خارجی استفاده شود، گفت: گاهی کاغذ در کیفیت، دچار مشکل می‌شود؛ به محض رصد و مشاهده این موارد به کارخانه اعلام شده که ناشران از کیفیت گلایه دارند، و کارخانه هم با سرعت بررسی و اصلاح کردند.
 
اجحاف برخی ناشران در حق مخاطبان
رمضانی همچنین درباره استفاده از عبارت «این کتاب با کاغذ دولتی چاپ شده است» اشاره و بیان کرد: درج این جمله از ملاک‌های تخصیص کاغذ به ناشران بود؛ البته در دوره قبل این بند آئین‌نامه اجرایی نمی‌شد.
 
وی با بیان این مطلب که این بند قبلا هم در آئین‌نامه وجود داشت، ادامه داد: در دوره جدید، آئین‌‌نامه را اجرایی کردیم اما هیچ‌کس سوال نکرد، چرا قبلا نظارتی در اجرای این موضوع نمی‌شد. از ابتدای زمان توزیع کاغذ در دوره جدید، درج این عبارت «این کتاب با کاغذ دولتی چاپ شده است» برای ناشران الزامی شد. کتاب‌‌هایی که این عبارت را نیاوردند در شمارش پذیرفته نشد.
 
وی درباره دلیل این کار توضیح داد: مخاطب باید بداند، کتاب با کاغذ حمایتی تولید شده، این کتاب نباید قیمت بالایی داشته باشد. برخی ناشرانی که حجم بسیار زیادی کاغذ گرفتند، پرچمدار قیمت‌گذاری بالا هم بودند و به مخاطب اجحاف کردند.
 
مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران با اشاره به اجرایی نشدن بند ذکر عبارت «این کتاب با کاغذ دولتی چاپ شده است» از سوی برخی ناشران، گفت: با توجه به اینکه این بند اجرا نمی‌شد به راحتی می‌توانستند این اجحاف را انجام بدهند، نظارت عمومی هم انجام نمی‌شد. در این میان نکته جالب اینکه از وقتی این موضوع الزامی شده، آن دسته از ناشران با قیمت‌گذاری بالا درخواستی برای دریافت کاغذ ثبت نکرده‌اند.
 
رمضانی با بیان اینکه تلاش می‌شود کاغذ به تدریج به ناشران اختصاص داده شود تا براساس نیازشان باشد، تاکید کرد: این موضوع در زمینه کاغذ خارجی یا ایرانی یکسان است، برخی ناشران درخواست 10 هزار بند کاغذ دارند؛ در‌حالی که با بررسی  اعلام وصول سالانه، مشخص می‌شود به چند بند کاغذ نیاز دارد.
 
وی درباره قیمت کاغذ مازندران و امکان فروش آن در بازار توضیح داد: این کار صرفه زیادی برای فروش ندارد. میزان تخلف در این زمینه اندک است اما تلاش شده را‌ه‌های تخلف مسدود شود؛ هرچند ادعا نداریم که احتمال تخلف به صفر رسیده است. کسانی کاغذ دریافت می‌کنند که مصرف‌کننده هستند. گاهی برخی ناشران به میزان چاپ یک یا دو عنوان کتاب 200 یا 300 بند کاغذ دیافت می‌کنند و برای چاپ کتاب‌های بعدی‌شان دوباره 200 بند درخواست می‌‌دهند.
 
رمضانی با بیان اینکه بهترین راهکار برای پیشگیری از بروز برخی تخلفات این است که یارانه کاغذ را از مرحله اول یعنی ناشران ـ تولید‌کننده ـ  به مرحله آخر یعنی مصرف‌کننده و مخاطب برسانیم، گفت: این کار یکبار در دولت نهم انجام و یارانه به مصرف‌کننده داده شد و کمترین آسیب را به همراه داشت.
 
وی همچنین خبر داد، به زودی تور بازدید خبرنگاران و ناشران از کارخانه چوب و کاغذ مازندران برگزار خواهد شد.
 
فرصتی برابر در سامانه خرید از کتابفروشی
رمضانی در ادامه، درباره سامانه خرید از کتاب‌فروشی‌ گفت: همان‌طور که برای ناشران ـ در قالب نمایشگاه مجازی ـ امکان فروش مستقیم فراهم شد، باید برای کتابفروشان نیز این کار انجام می‌شد. در طرح‌های فصلی، نهایتا یک‌هزار کتابفروش از هزار نقطه کشور، و عمدتا در مراکز استان و شهرستان‌ها مشارکت داشتند اما در برخی شهرها به دلیل نبود کتاب‌فروشی امکان بهره‌مندی مردم از یارانه وجود نداشت. اما با طراحی سامانه خرید از کتاب‌فروشی، زمینه استفاده از یارانه برای مردم فراهم شده است.
 
وی درباره دیگر مزیت سامانه خرید از کتاب‌فروشی ادامه داد: با طراحی سامانه خرید از کتاب‌فروشی‌، فرصت برابر، برای کتاب‌فروشی‌های بزرگ و کوچک در شهر‌های مختلف کشور ارائه خدمات فراهم شده است. با اجرای این طرح تلاش شده، یارانه صرف خرید کتاب شود نه سایر اقلام غیرکتابی در کتابفروشی‌ها.
 
مدیر‌عامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران با اشاره به برخی آسیب‌های طرح‌های فصلی بیان کرد: مواردی از نقد شدن یا خرید اقلام غیرکتابی با یارانه طرح، وجود داشت؛ بنابراین این سوال شکل می‌گیرد که چرا برگزارکنندگان با نظارت جدی از بروز تخلفات پیشگیری نمی‌کردند یا کتاب‌فروش را با بستن پنل از حضور در دوره‌های آتی محروم نمی‌کردند؟ یکی از دلایلی که مطرح می‌شد این بود که یارانه در نهایت وارد کتاب‌فروشی می‌شود، اما معتقدیم این ایده غلط است؛ چراکه موظف به افزایش گردش کتاب در کتابفروشی‌ها هستیم نه گردش اقتصاد کتابفروشی از طریق فروش کالا بنابراین باید بر گردش و فروش بیشتر کتاب تمرکز کنیم.
 
وی با تاکید براینکه افزایش اقلام غیر‌کتابی در کتاب‌فروشی‌ها آسیب است افزود: افزایش سهم اقلام غیر‌کتابی مثل لوازم‌التحریر و صنایع دستی در قفسه‌های کتابفروشی‌ها را شاهد هستیم در حالی که باید گردش کتاب تقویت و افزایش پیدا کند.
 
به راهی برای افزوده شدن فروش حضوری در سامانه نرسیدیم
رمضانی به دیدگاه‌ برخی کتاب‌فروشان درباره ضرورت امکان تخصیص یارانه به خرید حضوری در قالب سامانه خرید از کتاب‌فروشی‌ گفت: تاکنون راهکاری پیدا نشده تا فروش حضوری در سامانه خرید از کتابفروشی قرارگیرد و آسیب‌های پیش گفته را نداشته باشد. در دوره آزمایشی، هر دو روش فروش، اجرایی شد که میزان فروش حضوری از فروش مجازی بیشتر بود. البته این موضوع منتفی نیست.

وی با تاکید براینکه کم‌توجهی به فناوری‌های روز دنیا از‌جمله دلایل عقب‌ماندگی کتاب‌فروشی‌ها است ادامه داد: بخش زیادی از کتابفروشان از نرم‌افزارهای فروش استفاده نمی‌کنند و با کسب و کارهای دیجیتال آشنا نیستند؛ بنابراین در مسیر ضعیف شدن قرار گرفته‌اند. با اجرای سامانه خرید از کتاب‌فروشی تلاش کردیم توجه این دسته از کتاب‌فروش‌ها را به فناوری‌های نو جلب کنیم.
 
مدیر‌عامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران با بیان اینکه سامانه خرید از کتاب‌فروشی باید اندک اندک جای خود را در جامعه نشر و مردم باز کند، عنوان کرد: میزان استقبال کتابفروشان از سامانه در حال افزایش است. اکنون میزان کتابفروشی‌های فعال طرح از سراسر کشوربه 210 کتاب‌فروشی رسیده است.
 
رمضانی با بیان اینکه حتی برخی از آن‌ها با فروش بسیار خوبی در طرح، یارانه‌های اولیه خود را هم تمام کرده‌اند، گفت: سامانه به گونه‌ای طراحی شده است که دولت می‌تواند یارانه را به محتوا بدهد، در طرح فروش حضوری برخی اوقات یارانه به کتاب کمک درسی اختصاص پیدا می‌کرد، اما با عنوان کتاب عمومی در سامانه درج می‌شد با طراحی سامانه این مساله وجود ندارد.
 
رمضانی با اشاره به دیگر مزیت سامانه خرید از کتاب‌فروشی گفت: گاهی برخی کتاب‌ها از سوی برخی کتابفروشان  به‌عنوان کتاب پُرفروش مطرح می‌شود؛ اما بررسی سامانه از ابتدای فعالیت، نتایج متفاوتی را نشان می‌دهد؛ به‌عبارت دیگر آثار پُرفروش از جنس کتاب‌هایی متفاوت با عنوان‌هایی است که پُرفروش اعلام می‌شود. وقتی فرصت برابر ایجاد می‌شود مردم به سراغ کتاب‌هایی می‌روند که خودشان می‌خواهند نه به کتاب‌هایی که به‌عنوان پرفروش به آن‌ها القا می‌شود.
 
وی همچنین درباره دیگر امکاناتی که به زودی به سامانه افزوده خواهد شد، گفت: امکان استفاده از موقعیت مکانی برای سفارش به نزدیکترین کتاب‌فروشی، درج آدرس اختصاصی کتابفروشی و بخش «مشاوره کتاب» در آینده نزدیک به سامانه اضافه خواهد شد.
 
رمضانی با اشاره به استفاده کتابفروشان از ویترین اختصاصی، پیشنهاد ویژه و سایر امکاناتی که هم اکنون در سامانه است اشاره کرد: آثار ۴ هزار ناشر هم‌اکنون در سامانه در دسترس است که این میزان در نمایشگاه‌ها به ۳هزار ناشر هم نمی‌رسیده است.
 
آخرین نکته‌ای که رمضانی در این دیدار به آن اشاره کرد، تسویه‌ منظم و مطابق شیوه‌نامه وجوه مربوط به کتابفروشان در این سامانه بود که تاکنون در چند مرحله و به صورت منظم پرداخت می‌شود.