به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «مناسبات و همکاری ناشر و تصویرگر» همزمان با بیست و هشتمین دوره هفته کتاب با حضور علی بوذری؛ پژوهشگر و تصویرگر و سحر ترهنده، طراح و گرافیک، روز شنبه بیست و چهارم آبان‌ ماه سال جاری در سرای اهل قلم برگزار شد.
 
ترهنده در ابتدای این مراسم با اشاره به سنتی بودن نشر ایران گفت: با توجه به اینکه در هفته کتاب به سر می‌بریم محتوای درج شده و اطلاع‌رسانی‌ها در این عرصه برای اهالی نشر بسیار مغتنم خواهد بود. امیدواریم که در جامعه برای مخاطب هم تاثیرگذار باشد. موضوع مهم در مناسبات تصویرگران و ناشران به سنتی بودن نشر ایران مربوط می‌شود. از آنجایی که تصویرگری در ایران بیشتر در حوزه کتاب کودک اهمیت پیدا می‌کند، در مواردی بیشتر از متن برای مخاطب ارزش دارد. گفتنی است، ما در ایران هیچگاه صنعتی به نام نشر نداشتیم، چراکه با همان روش و روال سنتی به فعالیت نشر می‌پردازیم. در نتیجه مناسبات ما هم در یک زنجیره سنتی وارونه دنبال می‌شود. وی افزود: دید تصویرگرها بر مناسبات نشر اینگونه است که قرار است حق و حقوق آن‌ها یا پرداخت یا به طور کامل داده نشود. شاید این نوع نگرش کمی منتقدانه باشد؛ اما امروزه بسیاری از گرافیست‌ها و تصویرگران این پیش‌فرض را دارند که ناشر عملا پولی ندارد که بدهد. به اعتقاد من هر دو طرف هم ناشر و هم تصویرگران باید با حقوق‌های مادی و معنوی یکدیگر آشنا باشند اینکه چه تعدادی از تصویرگران قرارداد می‌بندند و پی‌گیر قراردادهای حقوقی هستند، یک علامت سؤال بزرگ است.
 
به گفته ترهنده، مهم‌ترین مطالبه تصویرگران در حوزه نشر مربوط به قراردادهاست. امروزه در صنعت نشر قراردادهای درصدی میان تصویرگران و ناشران بسیار کم بسته می‌شود. علاوه بر آن فضای آموزشی و آکادمیک هم تأثیر بسیار زیادی بر این همکاری دارد.
 
این گرافیست گفت: ترجیح تصویرگران به سنتی کار کردن نشانه آن است که خودشان از حق و حقوق‌شان آگاهی ندارند. از آنجایی که تابع قانون کپی رایت نیستیم و قوانین داخلی هم نسبت به آن سخت‌گیری ندارد؛ تصویرگران ترجیح می‌دهند با همان روال سنتی به همکاری با ناشران ادامه دهند؛ از سویی دیگر شناخت تصویرگران از فرایند چاپ، توزیع و فروش به قدری مهم است که اگر از چند و چون آن آگاه شوند، به قرارداد درصدی ترغیب می‌شوند.
 
فروش کتاب باید دغدغه باشد
ترهنده با اشاره به اهمیت روش کتاب برای تصویگران گفت: در سیستم نشر حرفه‌ای عرضه و تقاضا میان ناشر و مخاطب است که ارزش دارد و بسیار حساب‌شده جلو می‌رود. در کشورما تا 10 سال گذشته متاسفانه برای نشر دولتی و نیمه دولتی دغدغه‌ای به نام فروش کتاب وجود نداشته است. در حالیکه در بسیاری از کشورهای پیشرفته اگر پیش از انتشار کتاب 2 الی 3 نقد منفی از سوی صاحبنظران دریافت شود، ناشر ترجیح می‌دهد کتابش را منتشر نکند چراکه می‌داند کتاب شکست خورده است.
 
به گفته ترهنده؛ در اغلب کشورهای پیشرفته قرارداد مقطوع بسیار کم است. خوشبختانه در ایران نویسندگان این را پذیرفته‌اند که همیشه باید مالک اثر خود باشند؛ به همین دلیل ترجیح می دهند قراردادشان درصدی باشد. در کتاب‌های تصویری هم سهم نویسنده و تصویرگر برابر است به ویژه آنکه رسالت کتاب بر مبنای تصویر است. بنابراین نباید تفاوتی میان این دو قائل شد.
 
تبلیغ کتاب؛ تعریف از خود نیست
وی در باب تبلیغات گفت: متاسفانه در کشور ما معضلی که وجود دارد، این است که نویسندگان و تصویرگران دارای نوعی تواضع مخرب هستند. در واقع آن‌ها از اثر خود حرف نمی‌زنند در بسیاری از کشورها این تبلیغات صورت می‌گیرد و تصویرگران و نویسندگان از آنجایی که خود را در سود و زیان کتاب شریک می‌دانند تبلیغات بسیاری برای محصول خود می‌کنند.  
 
وی در ادامه با اشاره به فعالیت آژانس‌های ادبی در ایران گفت: آژانس‌های ادبی در ایران تقریبا هیچ رونقی ندارند چراکه سیستم سنتی حاکم است. این مراکز در سراسر دنیا نقش کاتالیزور را دارند و نماینده خوبی برای ناشر و نویسنده به حساب می‌آیند. یکی از معضلات دیگر عدم آگاهی تصویرگران از فضای کتاب است که این امر به آموزش آکادمیک بستگی دارد.   در ادامه این نشست بوذری با اشاره به روال کار تصویرگران در فضای نشر داخلی گفت: در سال‌های دور بسیاری از افراد در نشر کشور تصویری از تصویرگران نداشتند و اغلب با تصویربرداری اشتباه می‌گرفتند. با توجه به اینکه صنعت نشر ایران هنوز به‌عنوان یک صنعت شناخته نشده است و روال سنتی دارد طبیعتاً مشکل میان تصویرگر و ناشر هم از دل همین نشر سنتی برمی‌آید.
 
اثر اصلی باید نزد تصویرگر باشد
وی ادامه داد: وقتی به سال‌های قبل بازمی‌‌گردیم متوجه می‌شویم هنوز در فضای نشر ایران بخش‌هایی هستند که اصلا حرفه‌ای نشده‌اند. در گذشته استادان تصویرگری اغلب فارغ‌التحصیلان رشته نقاشی بودند و هیچکدام به طور آکادمیک تحصیلات تصویرگری نداشتند به همین دلیل جامعه تصویرگران هم از ابتدا با شرایط نشر آشنا نبودند. سنتی بودن روال کار در نشر ضرر زیادی به تصویرگران زده است و این روال باعث شده است که آثار اصلی آنان از بین برود. در واقع تصویرگران این حق را برای خود متصور نیستند که باید اصل اثر خود را از ناشر بگیرند؛ البته ناگفته نماند که هستند امروزه ناشرانی که حرفه‌ای‌تر عمل می‌کنند و ترجیح می‌دهند اثر اسکن‌شده تصویرگر را از وی دریافت کنند.
 
قرادادهای درصدی به نفع تصویرگران
بوذری ادامه داد: یکی از مشکلات دیگر مسأله قرارداد است که پیش از این به آن اشاره شد. اینکه ناشر و تصویرگر چه حقوقی نسبت به یکدیگر دارند مولفه‌ای است که باید به آن پرداخته شود. سال‌هاست نویسندگان قراردادهای حرفه‌ای‌تری با ناشران دارند. درصدی بودن قرارداد کمک زیادی به تصویرگران می‌کند. این امر باعث می‌شود که اگر کتاب به چاپ صدم هم برسد تصویرگر در سود و زیان آن شریک شود و خود را مالک اثر خود بداند.
 
این پژوهشگر افزود: قراردادهای درصدی در اکثر کشورهای پیشرفته عادی است در واقع تصویرگر، نویسنده و مترجم خود را خالق اثر می‌دانند و مانند یک شریک تجاری با ناشر همکاری می‌کنند. آن‌ها حتی برای کار خود هم تبلیغات می‌کنند. در واقع تعامل پدیدآورنده با مخاطب باعث شود که هر دو طرف سود ببرند. به اعتقاد من، برای اینکه بتوانیم در نشر صاحب رفتار حرفه‌ای شویم، باید به سمت قراردادهای درصدی برویم و این در درازمدت باعث می‌شود تصویرگر سود بیشتری کسب کند و در آینده تبدیل به یک برند شود.
 
بوذری گفت: در این سال‌ها نهادهای مختلف از جمله آژانس‌های ادبی هم تلاش کرده‌اند رفتار سنتی نشر را بشکنند و به سمت صنعتی‌شدن بروند. مؤلفه‌ای که در این امر بسیار موثر عمل کرد، همکاری تصویرگران با ناشران بین‌المللی بود که باعث شد بدانند فعالیت حرفه‌ای در نشر به چه معناست و آن‌ها از فضای نشر استاندارد آگاه شدند.
 
بوذری در این باره گفت: بسیاری از تصویرگران جوان اصلا با فضای نشر آشنا نیستند و نمی‌توانند خواسته ناشر را به خوبی اجرا کنند و این باعث می‌شود که مخاطب نتواند متن و تصویر را در کتاب درک کند؛ در نهایت همه چیز به مدیر هنری ناشر سپرده می‌شود. حال اگر این فرد مخاطب‌شناس خوبی باشد کتاب خوبی منتشر می‌شود.