به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اصفهان، سال‌ها پیش، «ویلیام بلیک» شاعر انگلیسی، به دنبال ابزاری بود تا به کمک آن متون تصویری را تحت کنترل خود دربیاورد تا بتواند آثارش را مستقل از ناشران بازاری و چاپخانه‌ها، منتشر کند. او قصد داشت تا کارهای تصویری خود را با نوشته‌هایش درهم آمیزد. با اینکه کتاب‌هایش به سبک و فرم قدیمی نوشته می‌شد، اما بلیک علاقه داشت تا کارهایی متفاوت انجام دهد؛ مثل ترکیب متن و تصویر در هر صفحه. او نوع جدیدی از چاپ را گسترش داد تا به این ترکیب برسد. این رویکرد به کتاب، منجر به خلق «کتاب هنری» یا به عبارت انگلیسی آن «Art book» شد.
 
این کتاب‌ها بر اساس درخواست محدود مخاطبان تولید می‌شوند. آنها نه ابزاری برای بیان یک ایده یا انتقادند و نه به بازار عمومی و گسترده (به خاطر قیمتشان) دسترسی دارند. در ایران نیز، کتاب هنری جای خودش را در بازار خاص کتاب باز کرده است. کتاب هنری، به‌عنوان خوانشی تازه در هنر معاصر ایران و عرصه کتاب در سال‌های اخیر در جریان اصلی هنر جای باز کرده است.
 
«مرتضی بصراوی» هنرمند اصفهانی و خالق کتاب «درون، بیرون و دوباره درون» از هنرمندانی است که دست به خلق کتابی در این ساختار زده است.

وی درباره انگیزه خود از رفتن به سوی این فرم هنریِ کتاب به خبرنگار ایبنا گفت: سؤالی که پیش می‌آید، این است که چرا این شکل از کتاب و فرم هنری کتاب؟ من می‌خواستم جدا از فضای نمایشگاه که مجموعه‌ جدید آثار تجسمی را کار می‌کردم، به پشتوانه هنر کتاب‌آرایی ایرانی که ما ایرانی‌ها از دیرباز داشته‌ایم، وارد ساحتی متفاوت از خلق هنری شوم.

بصراوی افزود: سابقه کتاب هنری در ایران به قرن‌ها پیش برمی‌گردد؛ دورانی که از خطاط و مُذَهّب گرفته تا نقاش و شاعر بر خط یک مضمون، اثری تولید می‌کردند که آن شاید کتابی مصور آمیخته از هنرهای گوناگون بوده است. من خواستم چنین کاری بکنم و به‌خاطر همین از نمدمال کهنه‌کاری خواستم صفحاتی از نمد تولید کند که مشتمل از رنگ‌های قرمز، مشکی و سفید باشد.

بصراوی ادامه داد: همچنین یک مجموعه شخصی از نقاشی که مربوط به نمایشگاه «درون، بیرون و دوباره درون» بود که در حدود 6 سال برآن کار کرده بودم. در روند طراحی این مجموعه، همچون یک چله‌نشینی هر شب طرحی و به ضمیمه متنی را تهیه می‌کردم. برای خودم حالت تذکره و مراقبه‌ای بود و گمان می‌کردم در دل این سیر، روایتی نهفته است که با هیچ ساختار ادبی قابل ارائه نیست.
 
وی افزود: متن‌هایی هم که درون این کتاب است، از همان یادداشت نمایشگاه مذکور بوده و متنی که احسان روح‌الامین بر آثار نوشته است هم افزون بر فضای ادبی این کتاب است. این کتاب درواقع یک کتاب لمس‌کردنی است. رسول کمالی گرافیست، طراحی فرم آن را انجام داده است. در اصل فرم عطف این کتاب شبیه یکی از آثار نمد در مجموعه نمایشگاه است. آصف خانیان هم تایپوگرافی و صفحه آرائی این کتاب را انجام داده است.
 
این هنرمند با اشاره به ساختار هنری این کتاب بیان کرد: ساختار این کتاب فرم اُرگانیکی دارد که آن را از ساختار کتاب‌های غالب جدا می‌کند، به خاطر همین، بیش از اینکه یک کتاب باشد، اثر هنری و تصویری است. در حال حاضر این ساحت از کتاب را «آرت‌ بوک» می‌گویند که می‌تواند در خلاقیت صاحبان اندیشه و ادبیات تأثیرگذار باشد. در نهایت همت همه دوستان منجر شد به این کتاب هنری و همچنین در فروشگاه سالانه «بنگاه» ارائه شده است.
 
بصراوی با بیان اینکه ماجرای این مجموعه اثر و درنهایت خلق این کتاب می‌گردد به سال‌ها پیش، افزود: در حافظیه شیراز یک کارگاه نمد‌مالی بود. در وسط کارگاه یک قطعه نمد به صورت «چوقا» روی پای خودش صاف ایستاده بود و من را مجذوب خودش کرد. چگونه مواد اولیه‌ای مثل نمد که همیشه در ذهن من به‌عنوان زیرانداز و پوشش بوده و جنس منعطفی دارد، بدون هیچ زیربنا و اسکلتی روی پای خودش به‌‌صورت یک حجم ساده و بی‌پیرایه ایستاده است؟! دغدغه ذهنی که این تضاد ایجاد کرده بود و درگیری با کیفیات نمد و پیشینه آن، من را واداشت مجموعه‌ای تولید کنم.

وی تصریح کرد: طرح‌های امتحانی که فضای آشنا و تضادمحوری با عمق و سطح ایجاد کرده، روند تبدیل شدن و آمادگی پیوسته‌ای را در مکان‌مندی متنِ نمد و سادگی فرم همراه داشت که خاصیت انعطاف پذیر، اجرائی و بکری که از امکانات مواد و قابلیت‌های شکلی بود به آن افزود، تا مجموعه‌ای با «عنوان درون، بیرون و دوباره درون»... ایجاد شود. و حالا ساختار نمد، در ساحت یک صفحه از کتابی پیش روی مخاطب است. صفحه کتابی، که با عبور از ساختار ادبیات و زبان، با بافت نمد، مفهوم و روایتی را می‌رساند.