به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد رمان «ماهی بزرگ» و اقتباس سینمایی آن عصر دیروز، سه‌شنبه، 19 شهریور، با حضور فریدون حیدری ملک‌میان، نویسنده و منتقد ادبی، کیوان کثیریان، منتقد سینما و روزنامه‌نگار و همچنین مزدا مرادعباسی، دبیر نشست، در سرای داستان بنیاد ادبیات داستانی برگزار شد.
رمان «ماهی بزرگ» در سال 1998 میلادی به قلم دنیل والاس منتشر شد و در سال 2003 «تیم برتون» با اقتباس از آن فیلمی سینمایی با همین عنوان ساخت. داستان این رمان درباره پسری است که می‌کوشد با روایت داستان‌های پدرش او را نامیرا کند. در نگاه او پدرش چهره‌ای اساطیری است و با وجود غیبت مداوم پدر، او در خلال قصه‌های روایت شده، وجوه افسانه‌‌ای این شخصیت را می‌‌شناسد.
حیدری‌ملک‌میان، درباره تفاوت‌های رمان و فیلم سینمایی «ماهی بزرگ» توضیح داد: برای اقتباس از رمان دنیل والاس موتور محرکه‌ای لازم بود تا بتوان فیلمی سینمایی ساخت و تیم برتون، کارگردان فیلم و جان آگوست، نویسنده فیلمنامه، از عناصری بهره گرفته‌اند که در رمان دیده نمی‌شود. یکی از این عناصر شخصیتی به نام «ویلی» است که در فیلم پررنگ‌تر است.
وی به عنصر تضاد در داستان اشاره کرد و گفت: تیم برتون «ویلی» را به شخصیت اصلی تبدیل می‌کند و این تضاد را می‌توان در روابط ویلی و پدرش مشاهده کرد.
نویسنده رمان «مرگ بی‌توبه بی‌وصیت» معتقد است «ماهی بزرگ» همان اثری است که تیم برتون همیشه آرزوی ساخت آن را داشته و در آن دنیای قصه و قصه‌گویی را توصیف می‌کند. کارگردان این فیلم تا لحظه آخر از محتوای دقیق رمان خبر نداشت و در فیلمش هم کمتر به رمان بازگشت دارد و تاکیدش بر فیلمنامه است.
حیدری به مکان داستان هم پرداخت و گفت: جان آگوست، فیلمنامه‌نویس، شهری خیالی را می‌سازد، ولی این تغییر نسبت به رمان، از عظمت آن چیزی کم نمی‌کند. از سوی دیگر فضاهایی در رمان هست که در فیلم نیامده و هر دو اثر به نوبه خود آثاری شاخص هستند.
این نویسنده رمان «ماهی بزرگ» را خرده روایت‌هایی توصیف کرد که شکسته شده‌اند و جان آگوست در فیلمنامه تا جایی که توانسته از این خرده روایت‌ها بهره برده و به آن‌ها انسجام بخشیده است اما در طرف مقابل آنچه به رمان قدرت می‌دهد، همین عدم انسجام است.
وی با بیان این مطلب ادامه داد: رمان اثری خاص است و قدرت ویژه خودش را دارد و به عنوان مخاطب احساس کردم پیشینه خاص خودش را دارد. رمان «ماهی بزرگ» فرازهایی دارد که در فیلم نیامده و همین فرازها برای خاص شدن رمان کافی است. از سوی دیگر، بخش‌هایی از این رمان برای من تداعی‌کننده آثار داستانی دیگری مانند «مسخ»، «بارون درخت‌نشین»، «پبرمرد و دریا»، «صد سال تنهایی» و رمان‌های فاکنر بود و این اشاره‌ها گرچه گاه استفاده مستقیم از آثار ادبی دیگران‌اند، اما کاملا به جا در داستان به کار گرفته شده‌اند.
استفاده از آثار داستانی پیشین در یک اثر جدید و اشاره نکردن به خالق نخستین آن موضوعی بود که در این نشست به آن بسیار پرداخته شد. حیدری معتقد است حافظ هم در اشعارش به کرات این کار را انجام داده و این عمل را سرقت ادبی دانست. وی در توضیح سرقت ادبی گفت: گرچه اغلب اشعار حافظ سرقت است، اما او در آثارش بسیار بهتر از سراینده نخست از مفاهیم بهره برده و فضاهایی که حافظ خلق کرده ظرافتی بیش از آثار گذشتگانش دارد.
تاکید حیدری در این بخش از نشست بر استفاده بهتر از مفاهیم و فضا بود؛ موضوعی که با مخالفت برخی حاضران در نشست روبه‌رو شد.
کیوان کثیریان، منتقد سینما، سخنانش را با این جمله آغاز کرد که کسی جز تیم برتون توان ساخت فیلم ماهی بزرگ را نداشت و این توانایی به دلیل سینمای خاص و فانتزی این کارگردان است. وی با بیان این مطلب افزود: مخاطب با دنیایی که تیم برتون خلق می‌کند هیچگونه آشنایی ندارد و این از نشانه‌های جهان فانتزی وی است. فیلم «ماهی بزرگ» نیز با همین ویژگی‌ها در ستایش رویا، فانتزی و قصه است و تیم برتون با تضادهایی که به وجود آورده این درام را جذاب می‌سازد.
وی درباره تفاوت رمان و فیلم گفت: رمان جذابیت و کشش ادبی بیشتری دارد و فیلم از دستمایه‌های مورد علاقه تیم برتون بهره برده است. باید به این نکته توجه داشت که تصویری کردن رمان «ماهی بزرگ» کار بسیار سختی است و کارگردان و فیلمنامه‌نویس به خوبی از عهده این کار برآمده‌اند.
این منتقد سینما در ادامه به اشارات خاص نویسنده در رمان «ماهی بزرگ» پرداخت و درباره نماد «ماهی» در رمان و فیلم گفت: یکی شدن ماهی بزرگ در داستان نشان از آزادی و راحت شدن شخصیت داستان دارد که در پایان داستان دیده می‌شود. فیلم نشانه‌های زیادی دارد و شهر داستانی از فضای سبزی بهره می‌برد که آن را به یک آرمانشهر تبدیل می‌کند.
«فیلم پر از رنگ‌های شاد و متناسب با فضای آن است که این ویژگی‌های در لابه‌لای ادبی بودن روایت داستان پنهان شده‌اند.» کثیریان با بیان این مطلب گفت: فیلم ورای یک فیلم معمولی است و دیدن چندین باره آن هم من را را خسته نمی‌کند. همچنین دیالوگ‌های فیلم ماندگار شده‌اند و بسیاری از نمادهای داستانی در این دیالوگ‌ها آمده‌اند.
دنیل والاس، متولد سال ۱۹۵۹، نویسنده‌ای آمریکایی است که کتاب «ماهی بزرگ» مطرح‌ترین رمان وی محسوب می‌شود. این رمان در سال 1386 با ترجمه احسان نوروزی به فارسی ترجمه و منتشر شد.
فیلم سینمایی تیم برتون که بر اساس این رمان ساخته شده، اثری تخیلی و ماجراجویانه است که بیش از 122 میلیون دلار در جهان فروش داشته و نامزد چهار جایزه گلدن گلوب شد. برتون کارگردان، تهیه‌کننده، نویسنده، طراح، نقاش و شاعر آمریکایی است و آثاری مانند «چارلی و کارخانه شکلات‌سازی»، «عروس مرده»، «سیاره میمون‌ها»، «ادوارد دست‌قیچی» و «آلیس در سرزمین عجایب» را کارگردانی کرده است.
رمان «ماهی بزرگ» در سال 1998 میلادی به قلم دنیل والاس منتشر شد و در سال 2003 «تیم برتون» با اقتباس از آن فیلمی سینمایی با همین عنوان ساخت. داستان این رمان درباره پسری است که می‌کوشد با روایت داستان‌های پدرش او را نامیرا کند. در نگاه او پدرش چهره‌ای اساطیری است و با وجود غیبت مداوم پدر، او در خلال قصه‌های روایت شده، وجوه افسانه‌‌ای این شخصیت را می‌‌شناسد.
حیدری‌ملک‌میان، درباره تفاوت‌های رمان و فیلم سینمایی «ماهی بزرگ» توضیح داد: برای اقتباس از رمان دنیل والاس موتور محرکه‌ای لازم بود تا بتوان فیلمی سینمایی ساخت و تیم برتون، کارگردان فیلم و جان آگوست، نویسنده فیلمنامه، از عناصری بهره گرفته‌اند که در رمان دیده نمی‌شود. یکی از این عناصر شخصیتی به نام «ویلی» است که در فیلم پررنگ‌تر است.
وی به عنصر تضاد در داستان اشاره کرد و گفت: تیم برتون «ویلی» را به شخصیت اصلی تبدیل می‌کند و این تضاد را می‌توان در روابط ویلی و پدرش مشاهده کرد.
نویسنده رمان «مرگ بی‌توبه بی‌وصیت» معتقد است «ماهی بزرگ» همان اثری است که تیم برتون همیشه آرزوی ساخت آن را داشته و در آن دنیای قصه و قصه‌گویی را توصیف می‌کند. کارگردان این فیلم تا لحظه آخر از محتوای دقیق رمان خبر نداشت و در فیلمش هم کمتر به رمان بازگشت دارد و تاکیدش بر فیلمنامه است.
حیدری به مکان داستان هم پرداخت و گفت: جان آگوست، فیلمنامه‌نویس، شهری خیالی را می‌سازد، ولی این تغییر نسبت به رمان، از عظمت آن چیزی کم نمی‌کند. از سوی دیگر فضاهایی در رمان هست که در فیلم نیامده و هر دو اثر به نوبه خود آثاری شاخص هستند.
این نویسنده رمان «ماهی بزرگ» را خرده روایت‌هایی توصیف کرد که شکسته شده‌اند و جان آگوست در فیلمنامه تا جایی که توانسته از این خرده روایت‌ها بهره برده و به آن‌ها انسجام بخشیده است اما در طرف مقابل آنچه به رمان قدرت می‌دهد، همین عدم انسجام است.
وی با بیان این مطلب ادامه داد: رمان اثری خاص است و قدرت ویژه خودش را دارد و به عنوان مخاطب احساس کردم پیشینه خاص خودش را دارد. رمان «ماهی بزرگ» فرازهایی دارد که در فیلم نیامده و همین فرازها برای خاص شدن رمان کافی است. از سوی دیگر، بخش‌هایی از این رمان برای من تداعی‌کننده آثار داستانی دیگری مانند «مسخ»، «بارون درخت‌نشین»، «پبرمرد و دریا»، «صد سال تنهایی» و رمان‌های فاکنر بود و این اشاره‌ها گرچه گاه استفاده مستقیم از آثار ادبی دیگران‌اند، اما کاملا به جا در داستان به کار گرفته شده‌اند.
استفاده از آثار داستانی پیشین در یک اثر جدید و اشاره نکردن به خالق نخستین آن موضوعی بود که در این نشست به آن بسیار پرداخته شد. حیدری معتقد است حافظ هم در اشعارش به کرات این کار را انجام داده و این عمل را سرقت ادبی دانست. وی در توضیح سرقت ادبی گفت: گرچه اغلب اشعار حافظ سرقت است، اما او در آثارش بسیار بهتر از سراینده نخست از مفاهیم بهره برده و فضاهایی که حافظ خلق کرده ظرافتی بیش از آثار گذشتگانش دارد.
تاکید حیدری در این بخش از نشست بر استفاده بهتر از مفاهیم و فضا بود؛ موضوعی که با مخالفت برخی حاضران در نشست روبه‌رو شد.
کیوان کثیریان، منتقد سینما، سخنانش را با این جمله آغاز کرد که کسی جز تیم برتون توان ساخت فیلم ماهی بزرگ را نداشت و این توانایی به دلیل سینمای خاص و فانتزی این کارگردان است. وی با بیان این مطلب افزود: مخاطب با دنیایی که تیم برتون خلق می‌کند هیچگونه آشنایی ندارد و این از نشانه‌های جهان فانتزی وی است. فیلم «ماهی بزرگ» نیز با همین ویژگی‌ها در ستایش رویا، فانتزی و قصه است و تیم برتون با تضادهایی که به وجود آورده این درام را جذاب می‌سازد.
وی درباره تفاوت رمان و فیلم گفت: رمان جذابیت و کشش ادبی بیشتری دارد و فیلم از دستمایه‌های مورد علاقه تیم برتون بهره برده است. باید به این نکته توجه داشت که تصویری کردن رمان «ماهی بزرگ» کار بسیار سختی است و کارگردان و فیلمنامه‌نویس به خوبی از عهده این کار برآمده‌اند.
این منتقد سینما در ادامه به اشارات خاص نویسنده در رمان «ماهی بزرگ» پرداخت و درباره نماد «ماهی» در رمان و فیلم گفت: یکی شدن ماهی بزرگ در داستان نشان از آزادی و راحت شدن شخصیت داستان دارد که در پایان داستان دیده می‌شود. فیلم نشانه‌های زیادی دارد و شهر داستانی از فضای سبزی بهره می‌برد که آن را به یک آرمانشهر تبدیل می‌کند.
«فیلم پر از رنگ‌های شاد و متناسب با فضای آن است که این ویژگی‌های در لابه‌لای ادبی بودن روایت داستان پنهان شده‌اند.» کثیریان با بیان این مطلب گفت: فیلم ورای یک فیلم معمولی است و دیدن چندین باره آن هم من را را خسته نمی‌کند. همچنین دیالوگ‌های فیلم ماندگار شده‌اند و بسیاری از نمادهای داستانی در این دیالوگ‌ها آمده‌اند.
دنیل والاس، متولد سال ۱۹۵۹، نویسنده‌ای آمریکایی است که کتاب «ماهی بزرگ» مطرح‌ترین رمان وی محسوب می‌شود. این رمان در سال 1386 با ترجمه احسان نوروزی به فارسی ترجمه و منتشر شد.
فیلم سینمایی تیم برتون که بر اساس این رمان ساخته شده، اثری تخیلی و ماجراجویانه است که بیش از 122 میلیون دلار در جهان فروش داشته و نامزد چهار جایزه گلدن گلوب شد. برتون کارگردان، تهیه‌کننده، نویسنده، طراح، نقاش و شاعر آمریکایی است و آثاری مانند «چارلی و کارخانه شکلات‌سازی»، «عروس مرده»، «سیاره میمون‌ها»، «ادوارد دست‌قیچی» و «آلیس در سرزمین عجایب» را کارگردانی کرده است.
نظر شما