به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، همزمان با هفتمین روز از سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست هم‌اندیشی «چالش‌های قیمت و قیمت‌گذاری کتاب» با حضور سعید مکرمی، مدیر کتابفروشی اسم، سیدعباس حسینی‌نیک، مدیر انتشارات مجد، آزاده نظربلند، مدیر کمیته پاسخگویی و اطلاع‌رسانی سی‌وپنجمین نمایشگاه و حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا سبحانی‌نسب، مدیر انتشارات جمال در «کوشک کتاب» برگزار شد.

در ابتدای این نشست، فیروزآبادی، کارشناس مجموعه نمافر در سخنانی به انجام یک پیمایش اشاره کرد و گفت: وضعیت تغییر قیمت کتاب در ایران با داده‌ها و وضعیت کتاب در کشور و جهان بررسی شده که بخش عمده این داده‌ها از اطلاعات و آماری است که موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران منتشر کرده است.

وی افزود: میانگین تغییر قیمت کتاب از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۲ نشان می‌دهد، طی این سال‌ها قیمت کتاب ۷۵ برابر شده است. در سال ۱۳۸۴ با هر هزار کتاب، امکان خرید حدود ۱۷ سکه وجود داشت؛ درحالی که سال ۱۴۰۱ با هزینه هر هزار کتاب، ۶ و نیم عدد سکه می‌توان خریداری کرد.

فیروزآبادی با بیان اینکه در این میان قیمت کتاب کمک درسی و کلیات، بیشترین قیمت را در میان موضوعات دارند، گفت: این کتاب‌ها اغلب به دلیل اینکه صفحات بیشتری دارند، به‌طور طبیعی از قیمت بیشتری هم برخوردارند، همچنین میانگین قیمت هر صفحه کتاب کودک و نوجوان یک و نیم برابر میانگین قیمت هر صفحه کتاب کمک درسی است.

تاثیر روانی تغییر قیمت بر مخاطب

در ادامه این نشست، سبحانی‌نسب نیز در سخنانی، تغییر قیمت کتاب را یکی از آزاردهنده‌ترین عوامل موثر بر خرید نکردن کتاب برای مخاطبان دانست و گفت: مسئله اینجا است که مخاطب نمی‌داند در فرآیند تغییر قیمت، چه کسی این قیمت را تغییر داده و از نظر روانی ناراحت می‌شود؛ این درحالی است که در برخی کشورها کتاب هیچ قیمتی ندارد.

وی افزود: در سفری که به روسیه داشتم متوجه شدم که قیمت کتاب در نقاط مختلف شهر به تناسب محله، متفاوت است؛ و این یک ویژگی پذیرفته شده است.

مدیر انتشارات جمال با تاکید بر این نکته که برچسب تغییر قیمت، بر روی مخاطب، تاثیر روانی دارد، افزود: ناشر و کتابفروش هر دو این موضوع را می‌دانند اما با توجه به شرایط اقتصادی، مجبور به این تغییر هستند. در این میان معتقدم باید تمهیدی اندیشیده شود که هم مولف، هم مخاطب و هم ناشر، ضرر نکنند.

تجربیات جهانی تغییر قیمت کتاب

در ادامه این نشست، سیدعباس حسینی‌نیک نیز در سخنانی به تجربیات جهانی در حوزه قیمت‌گذاری اشاره کرد و گفت: تجربه جهانی این است که قیمت کتاب در حوزه‌های مختلف متفاوت است، با توجه به اینکه حوزه علم و دانش پُرهزینه است و حوزه شعر و داستان کم‌هزینه‌تر، به تناسب آن باید قیمت کتاب نیز متفاوت باشد.

وی ادامه داد: در کشورهای مختلف قیمت کتاب دانشگاهی، به‌طور عمومی ۵۰ دلار به بالا است اما کتاب‌های حوزه ادبیات و شعر بین پنج تا ۱۰ دلار است؛ درحالی که در کشور ما کتاب‌های علمی و دانشگاهی مثل ادبیات است.

حسینی‌نیک همچنین به بحث تغییر قیمت کتاب اشاره کرد و افزود: این تغییر باید انجام شود و معمولاً معادل نرخ تورم است، بانک مرکزی هر سال نرخ تورم را اعلام می‌کند و خیلی چیز عجیب و غریبی نیست اما اینکه آیا قیمت کتاب باید حتماً پشت جلد کتاب درج شود یا خیر بحث دیگری است.

به‌گفته وی، در قانون حمایت از مولفان و مصنفان، چنین چیزی اجبار نشده و فقط به درج شمارگان، نوبت چاپ و چاپخانه در کنار عوامل اجرایی کار تاکید شده است.

مدیر انتشارات مجد با بیان اینکه قیمت کتاب باید شناور باشد، گفت: آزاد بودن قیمت کتاب در کشورهایی جریان دارد که یا تورم ندارند یا اینکه تورم سالانه آن‌ها دو تا سه درصد است اما قانون حمایت از مصرف‌کنندگان اعلام کرده است که کتاب مثل سایر کالاها باید قیمت داشته باشند.

وی افزود: اینکه در این میان قیمت‌ها باید پشت کتاب درج شود یا خیر، از هولوگرام استفاده شود یا خیر یا در سایت ناشر درج شود، همگی موضوعاتی است که ناشران باید برای آن تصمیم‌گیری کنند.

حسینی‌نیک با اشاره به تغییر قیمت کتاب از سوی ناشران و مجاز نبودن کتابفروشان برای تغییر قیمت کتاب، گفت: مسئله اساسی تغییر قیمت این است که کتابفروشان حجم زیادی کتاب دارند که با قیمت قدیم فروخته می‌شود اما در عین حال آن‌ها باید کتاب با قیمت قدیمی را با قبض آب و برقی که سالانه به آن افزوده می‌شود بفروشند.

وی همچنین به استفاده از رمزینه برای قیمت جلد کتاب، اشاره کرد و یادآور شد: باید زمینه‌ای ایجاد شود که ناشران با پیش‌بینی یک رمزینه پشت جلد یا داخل کتاب و به‌روزرسانی این قیمت، چالش تغییر قیمت را حل کنند؛ زیرا لیبل زدن اعتماد مخاطب و اعتبار ناشر را تخریب کرده است.

توان فنی ناشران و کتابفروشان؛ نکته مهم

آزاده‌نظر بلند، سومین سخنران این نشست بود. او با اشاره به تغییر قیمت کتاب و امکان اتصال آن به سامانه موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، گفت: این موضوع از ۱۰ سال قبل سابقه دارد، ۶ سال پیش نیز تدارکات کار نیز پیش‌بینی شد تا ناشرانی که قصد دارند سالی یک‌بار تغییر قیمت داشته باشند در این سامانه اعمال کنند.

وی افزود: در این زمینه سازمان تعزیرات خواستار یک ناظر بر این موضوع شد؛ قرار شد اتحادیه ناشران و کتابفروشان در قالب یک کارگروه بر مسئله تغییر قیمت نظارت داشته باشد اما متاسفانه این مسئولیت از سوی اتحادیه قبول نشد.

نظربلند با بیان اینکه امکان این اعمال تغییر در موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران وجود دارد، گفت: اجرایی شدن این موضوع نیازمند مشخص شدن قواعد، قوانین و ضوابط است، همچنین نهاد ناظر باید مشخص شود. اما مسئله اینجا است که برخی ناشران سالی چند بار قیمت کتاب‌های خود را تغییر می‌دهند و اجرایی شدن آن نیاز به قاعده و قانون دارد.

وی همچنین بر موضوع توان فنی ناشران و کتابفروشان هم اشاره کرد و افزود: توان فنی آن‌ها در کار با سایت و رعایت قوانین و مقررات باید ازسوی این دو گروه فراهم شود اما آیا توان لازم برای بهره‌مندی از فناوری برای همه مهیا است؟

هزینه‌های متغیر ناشران و کتابفروشان یکسان نیست

در ادامه نیز سعید مکرمی که آخرین سخنران این نشست بود، گفت: در جلگه نشر ایران، با وضعیت دوگانه‌ای روبه‌رو هستیم؛ قوانین اقتصادی و بانک‌ها، عمدتاً راست‌گرایانه است درحالی که نظارت‌ها چپ‌گرایانه است.

وی افزود: همه قیمت‌ها با دلار و تورم جابه‌جا می‌شود اما وقتی به حوزه کتاب می‌رسیم سازمان تعزیرات به دنبال چرایی افزایش قیمت است بدون توجه به هزینه‌ها و کارهای اجرایی این حرفه.

مکرمی با بیان اینکه قیمت میوه در نقاط مختلف شهر به تناسب منطقه و محدوده جغرافیایی متفاوت است و هیچکس هم گلایه‌ای ندارد، ادامه داد: معتقدم که در این زمینه دچار تضاد قوانین و نظارت‌ها هستیم؛ گویی در ساحت فرهنگ یک رودربایستی وجود دارد.

به‌گفته وی، کتاب هم کالا است، همان‌طور که سایر کالاها در لحظه با تورم و دلار دچار تغییر می‌شوند، اما کتاب یک قیمت ثابت دارد. غیر از بحث دوگانگی که پیش از این گفتم، در حوزه کتاب، تضادها بیشتر دیده می‌شود.

مکرمی به موضوع قیمت‌گذاری کتاب نیز به‌عنوان یک معضل اشاره کرد و گفت: عرف جامعه در این قیمت‌گذاری هزینه‌محور است نه‌ارزش‌محور و به شکل مکانیکی قیمت‌گذاری‌ها اعمال می‌شود، همه این‌ها درحالی انجام می‌شود که هزینه‌های ثابت و متغیر در صنعت نشر متفاوت است.

وی با ذکر مثالی توضیح داد: چرا قیمت یک کتاب در کتابفروشی‌ای که در دل تهران قرار دارد و ماهی ۱۰۰ میلیون تومان اجاره می‌دهد باید با قیمت یک کتابفروشی در شهرستانی کوچک یکسان باشد؟ این موضوع منطقی نیست.

مکرمی همچنین به مخالفت خود با تغییر قیمت از سوی ناشر و دخالت نکردن کتابفروش اشاره کرد و گفت: کتابفروش، ویترین عرضه کتاب است و باید مکانی را انتخاب کند که نور و تهویه مناسب و مکان خوبی برای عرضه داشته باشد؛ درحالی که یک ناشر هم می‌تواند بدون این موضوعات کار خود را انجام بدهد و همین جا است که هزینه‌های ثابت و متغیر کتابفروش و ناشر یکسان نمی‌شود.