سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، پژوهشگر و مولف دفاع مقدس: کتاب‌های بسیاری در حوزه جنگ می‌توان معرفی کرد که مخاطبان بخوانند و نکات آموزنده و جالب از هشت سال جنگ بیاموزند. در فهرستی که تهیه کردم به برخی از این کتاب‌های خواندنی اشاره کردم.

کتاب «ناگفته‌های جنگ (خاطرات سپهبد شهید علی صیاد شیرازی)» پژوهش و تالیف احمد دهقان در نشر سوره مهر منتشر شده است. این کتاب همان‌گونه که از عنوان آن می‌توان پی برد، مسئله دفاع مقدس را از منظری تازه روایت می‌کند که بسیاری از جنبه‌های ناگفته آن در اینجا افشا می‌شود. به طور مشخص این کتاب به خاطرات صیاد شیرازی می‌پردازد.

احمد دهقان در مقدمه کتاب نوشته است: «در یکی از روزهای بهار سال ۱۳۷۱، در محلی که به آن بازرسی ستاد کل نیروهای مسلح می‌گفتند، میهمان ایشان بودیم. در آنجا شاخه‌های صحبت ما گل انداخت و گفتیم دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری برای تدوین خاطرات جنگ چه کارهایی کرده است و دوست دارد چه کارهایی کند و اینکه یکی از این کارها، تدوین خاطرات اوست. او با مجموعه دفتر آشنا بود و تعدادی از کتاب‌های آن را خوانده بود. توجه او بیشتر روی خاطرات نظامیان عراقی دور می‌زد. همان جا بود که موافقتش را برای گرفتن خاطراتش جلب کردیم. قرار شد در اولین قدم خاطراتی که از او در روزهای پایانی جنگ روی بیست و دو نوار ضبط شده بود، روی کاغذ بیاید که آمد…

کتاب «تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق» جلد اول اثر حسین علایی، نگاهی کامل و جامع به جنگ و درگیری‌های ایران و عراق در دوران دفاع مقدس دارد. این اثر در دو جلد ارائه شده است. این کتاب «تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق» که در ده فصل تنظیم شده است، به تمام وقایع و رویدادهای نظامی و سیاسی دوران جنگ ۸ ساله به صورت فشرده می‌پردازد.

مخاطب با خواندن این کتاب در جریان چرا و چگونگی وقوع جنگ، سیر تحولات نظامی و سیاسی جنگ، نقش امام خمینی (ره) در ایستادگی و مقاومت جمهوری اسلامی در برابر تجاوز دشمن و نیز در شکل دادن به قدرت نوین دفاعی ایران، اثر جنگ بر اقتصاد کشور، خسارات و تلفات جنگ برای ایران و عراق، چگونگی خاتمه جنگ و همچنین سرنوشت صدام حسین و عراق قرار می‌گیرد. هر فصل کتاب به گونه ای تنظیم شده است که خود می تواند به صورت کتابی جداگانه تلقی گردیده و مورد مطالعه قرار گیرد. البته همه فصل‌ها به گونه ای در ارتباط با هم و دارای پیوند منطقی با یکدیگر هستند. در لابلای فصول مختلف به حماسه آفرینی‌های رزمندگان اسلام و تلاش‌های فرماندهان و دلاوری‌های جانبازان و رنج‌های اسرا نیز اشاره شده است.

حمید حسام در کتاب «آب هرگز نمی‌میرد» به بیان تاریخ شفاهی دفاع مقدس می‌پردازد و این کار را در خلال روایت خاطرات یکی از فرماندهان لشکر ۳۲ انصارالحسین، میرزامحمد سلگی، انجام می‌دهد. حسام روایت خود را از بدو تولد میرزامحمد سلگی آغاز می‌کند تا مخاطب را بیشتر با شرایط زندگی او، خانواده و اندیشه‌هایش آشنا کند. حاج میرزا در کودکی برای کمک به پدرش تحصیل را رها می‌کند و به کشاورزی روی می‌آورد و پیشه پدر را دنبال می‌کند. او در نوجوانی برای زندگی بهتر همراه با برادر بزرگترش برای کار راهی تهران می‌شود و با دنیایی جدید آشنا می‌شود. در فصل‌های پیش از آغاز جنگ ما با خانواده این شخصیت آشنایی پیدا می‌کنیم و عکس‌هایی هم که در پایان هر فصل درباره شخصیت‌ها و مکان‌ها وجود دارد به جذابیت و اعتبار روایت می‌افزاید.

کتاب «حماسه تپه برهانی» نوشته «سید حمید رضا طالقانی» در انتشارات شهید کاظمی منتشر شد. مخاطب در این اثر با خاطراتی از حماسه عظیم تپه برهانی با روایت رزمنده جانباز «سیدحمید رضا طالقانی» آشنا می‌شود این حماسه در عملیات «والفجر ۲» در تابستان سال ۱۳۶۲ اتفاق افتاده، که تپه برهانی، بریده‌ای از آن حماسه است. «حماسه تپه برهانی» در عین حالی که یک «سند تاریخی منحصر به فرد» به شمار می رود، سندی است که اگر نبود، قطعه‌ای از تاریخ دفاع مقدس مغفول و مجهول می‌ماند؛ چراکه هیچ نوشته دیگری درباره این بریده از عملیات «والفجر ۲» وجود ندارد.
مرداد سال ۱۳۶۲، گروهان میثم از گردان امام حسین (ع)، از لشکر ۱۴ تپه سوم از تنگه دربندیخان عراق را فتح کرد و در محاصره نیروهای عراقی گرفتار شد و پس از ۲ روز مقاومت، سرانجام با شهادت نیروهای گروهان، تپه مجدداً به تصرف نیروهای عراقی در آمد، اما «حماسه تپه برهانی» این حادثه عاشوراگونه را با جزئیاتش، در سینه تاریخ، ثبت، ضبط و جاودانه کرد و صفحه زرینی بر صحیفه ایستادگی و مبارزات ملت ایران افزود.

کتاب «ملاقات در فکه: زندگی‌نامه شهید حسن باقری (غلامحسین افشردی)» نوشته سعید علامیان، از خاطرات دوران کودکی شهید باقری آغاز شده و بعد از آن به پیروزی انقلاب و در نهایت به حضور حسن باقری به عنوان یکی از اصلی‌ترین و تأثیرگذارترین فرماندهان در جبهه‌های جنگ می‌پردازد. غلامحسین افشردی، مشهور به حسن باقری، نخستین روز مهرماه ۱۳۵۹، با آغاز جنگ، وارد خوزستان شد و ۲۸ ماه عمر خود را در میدان‌های جنگ گذراند. او در این مدت نه چندان طولانی، به جایگاهی رسید که اطلاعات، طراحی و نیز اجرای عملیات‌های کوچک و بزرگ به او متکی شد.

باقری هنگام شهادت، در سن بیست و هفت سالگی، جانشین نیروی زمینی سپاه و در ردیف فرماندهان رده اول جنگ بود. او پس از دو ماه حضور در جنگ، در سن ۲۴ سالگی، چنان شهرتی پیدا کرده بود که نماینده امام (ره) در شورای عالی دفاع، اعضای عالی رتبه آن شورا و مقام‌های بلند پایه نظامی به او به دید کسی نگاه می‌کردند که آگاه به دقیق‌ترین اطلاعات است و می‌تواند راهکار ارائه دهد.

علیرضا کمری در کتاب «حرمان هور: دست‌نوشته‌های شهید احمدرضا احدی»، خاطرات و دست نوشته‌های شهید احدی که یکی از سرداران دفاع مقدس در دوران جنگ ایران و عراق بود به رشته تحریر در آورده است. یادداشت‌های این شهید رخدادها و وقایعی در جبهه‌های جنگ ایران و عراق را منعکس می‌کند که در نوع خود دست نخورده باقی مانده‌اند. او عملیات‌های گوناگون، خاطرات شخصی، شهادت هم‌رزمان و… را در این یادداشت‌ها آورده است. درباره احمدرضا احدی از دو نظر می‌توان سخن گفت، یکی توجه بر زندگانی کوتاه و آنچه که شناسای ظاهر اعمال و رفتار اوست از هنگام ولادت تا شهادت و دیگر بررسی و دقت در اندیشه و منش وی که بعدِ حقیقی او را معلوم می‌دارد. جست و جو در ظاهر زندگی احمدرضا علی‌الرسم از قرائن و شواهد آشکار و رؤیت دیگران روایت می‌شود و شناخت منش و اندیشه و شخصیت حقیقی و تا حدودی مستور او را تنها در تحلیل آثار مکتوب وی می‌توان به دست آورد.

کتاب «سفر به روزهای جنگ» پژوهش و گردآوری سعید علامیان است که به خاطرات امیر سرتیپ سید حسام هاشمی می‌پردازد. این کتاب تصویری از فراز و فرودهای پرچالش و پر اتفاق زندگیِ امیر سرتیپ سیدحسام هاشمی را پیش روی مخاطب می‌گذارد. تصاویری که نه فقط از دوران کودکی و نوجوانی و ازدواج یک شخصیت است و نه از روزمرگی‌ها و تکرارها، بلکه تصاویری از تاریخ یک کشور می‌تواند باشد. جنگ و انقلاب بخشی از زندگی امیرسرتیپ سید حسام هاشمی است که روزهای پرچالشی را برای او رقم می‌زند. در کتاب «سفر به روزهای جنگ»، ناگفته‌هایی از جنگ در کردستان و منطقه شمال غرب را می‌خوانیم، و مثل این است که داریم صفحاتی از تاریخ را ورق می‌زنیم. مکان‌ها و نام‌های آشنایی می‌بینیم؛ مثل مریوان، سنندج، بانه، کرمانشاه و… مثل بنی‌صدر، مسعود رجوی، هاشمی رفسنجانی و… این اتفاقاتِ آشنا و واقعی، در کنار خاطرات زندگی امیرسرتیپ سید حسام هاشمی که با قلم روان و خوشخوان سعید علامیان به نگارش درآمده؛ خواننده را با سفر به روزهای جنگ همراه خواهد کرد.

کتاب «چهره به چهره دریا» خاطرات شفاهی ناخدا یکم کوروش بایندر نوه دریادار بایندر بزرگ است. این کتاب به همت «معارف جنگ شهید صیاد» منتشر شد. گفت‌وگوهای کتاب توسط حجت‌الاسلام والمسلمین سعید فخرزاده و کاوه خاتمی در زمان حیات او انجام شد و تدوین این کتاب را محمدعلی آقامیرزایی بر عهده گرفت. این اثر، خاطرات دریادار بایندر از سال‌های کودکی و سال ۱۳۲۰ و هجوم قوای بیگانه به ایران آغاز می‌شود و تا جنگ تحمیلی و «عملیات مروارید» که منجر به نابودی نیروی دریایی عراق شد روایت می‌کند.

کتاب «شب‌های بی‌مهتاب» مجموعه خاطراتی است که سرهنگ شهاب‌الدین شهبازی آن را درباره ۱۰ سال اسارت خود در کشور عراق و آزار و اذیت‌های آنان را نسبت به ایرانیان شرح داده است، این مجموعه توسط محسن کاظمی گردآوری شده است. شهبازی که در اردوگاه‌های مختلفی بوده و طی مدت طولانی اسارتش با بسیاری از اسرای ایرانی هم برخورد و آشنایی داشته است، تحلیل‌هایی از اتفاقات دوره اسارت دارد. از نکات مهم کتاب «شب‌های بی‌مهتاب»، شرح حضور منافقین در اردوگاه‌ها و سعی آن‌ها برای فریب رزمندگان است که به طور کامل شرح شده است. شهبازی به گروه‌بندی اسرایی که در محیط اردوگاهش هستند، می‌پردازد و مرزبندی‌های فکری و ایدئولوژیک آن‌ها را هم مطرح و بررسی می‌کند. البته او لابلای خاطرات خود وضعیت پوشاک، غذا و دارو و همچنین شکنجه‌های گاه و بیگاه در اردوگاه‌های دشمن را هم شرح می‌دهد.