کتابخانههای تخصصی در حال حاضر بیشتر در قالب مرکز اسناد و اطلاعات و بانکهای اطلاعاتی علمی - اختصاصی در سطح ملی یا جهانی فعالیت دارند و به کتابخانههای پژوهشی یا مراکز اطلاعات نیز معروف هستند به هر حال آنچه کتابخانههای تخصصی را از سایر کتابخانهها متمایز میکند، تمرکز آن بریک رشته خاص و تأکید بر دانش امروزی است.
در این گزارش ضرورت تاسیس کتابخانه تخصصی دفاع مقدس در لرستان در گفتوگو با چند تن از فعالان فرهنگی بررسی شده است.
حجتالاسلام و المسلمین مصطفی تیموری، نویسنده و پژوهشگر لرستانی با بیان اینکه حفظ عناصر تشکیلدهنده و اثرگذار هر جریانی، مدیون اسناد و مدارکی است که مستقیم در تحول آن جریان نقش داشتهاند، افزود: انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ازجمله رویدادهای جهان معاصر است که همه اندیشههای سیاسی حال و آینده را به خود مشغول کرده است.
وی ادامه داد: برای ترسیم صحیح تحلیلها و شناخت زوایای پیدا و پنهان این دو رویداد جهانی، لازم است همه اتفاقات ریز و درشت آن در ابعاد مختلف بررسی و نگارش شود. اهمیت این موضوع موجب شده تا گویاترین سند هر ملت یعنی کتاب در طول تاریخ حرف اول را بزند.
حجتالاسلام والمسلمین تیموری با بیان اینکه اگر امروزه اتفاقات انقلاب و دفاع مقدس را به صورت مکتوب به زیور طبع آراسته نکنیم گام اساسی برای انحراف و تحریف این رخداد جهانی را برداشتهایم افزود: ضروری است گفتهها و شنیدههای عناصر جریانساز مانند دفاع مقدس را برای همیشه در لابهلای اسناد مکتوب جهانی کنیم.
وی با اشاره به اهمیت تأسیس کتابخانه تخصصی دفاع مقدس افزود: استان لرستان نیز با همین رویکرد باید با مکتوب کردن تاریخ شفاهی لحظه به لحظه چگونگی نقشآفرینی خود را بیان کند و از طرفی مانع حضور تحریف در این عرصه شود به همین دلیل اهمیت تاسیس کتابخانه دفاع مقدس و پی بردن به کاستیها در این مقوله بسیار حائز اهمیت است.
تأسیس کتابخانه تخصصی دفاع مقدس خدمت بینظیر برای اهل تحقیق
حجتالاسلام والمسلمین تیموری گفت: متولیان امر فرهنگ پایداری با تأسیس این کتابخانه تخصصی خدمت بینظیری را برای اهل تحقیق و تربیت نسلها در آینده ایفا میکنند، امید آنکه این دغدغه اهل تحقیق به زودی جامه عمل بپوشد و شاهد خدمتی به فرهنگ مانای دفاع مقدس در این حوزه باشیم.
محمدتقی عزیزیان، شاعر و نویسنده حوزه ادبیات پایداری با بیان اینکه در حوزه کتاب حساسیت بسیار بالایی به ویژه برای کسانی که یافتههای پژوهشی را بهطور مستمر دنبال میکنند وجود دارد افزود: این یک اصل است و در تمام موضوعات و محورهای مطالعاتی و پژوهشی صدق میکند. امروزه بسیاری از علوم، تخصصی شدهاند. حتی در یک رشته خاص چند تخصص زیر شاخه وجود دارد که هر فرد در سیر مطالعاتی خود بر روی یکی از این زیر شاخهها تمرکز میکند تا به جایی برسد که نظرش را به عنوان فصلالخطاب بپذیرد.
وی ادامه داد: دفاع مقدس هم این گونه است؛ با گذشت چهار دهه از این رویداد و حماسه بزرگ، محققین، پژوهندگان و نگارندگان کتابهای دفاع مقدس دریافتهاند که دوره هیجان و شور در مباحثی که منتج به تولید کتاب میشود سر آمده است، امروزه گونههای بسیاری ذیل موضوع دفاع مقدس طراحی شده که هرکدام یک جریان مکتوب و شفاهی در کشور ایجاد کردهاند. ضرورت تهیه و تدارک منابع برای هرکدام از این گونهها یک اصل انکارناپذیر است. تأمین منابع مطالعاتی راهی است برای تقویت زمینه بروز و ظهور آثار درخور.
دفاع مقدس یک موجود زنده است
این نویسنده لرستانی با اشاره به اهمیت ایجاد کتابخانه تخصصی دفاع مقدس در استان گفت: اگر فضای کتابخانهای با موضوع تخصصی دفاع مقدس در استانها تاسیس شود، ضمن دسترسی پژوهشگران و علاقهمندان به آثار منتشر این موضوع، یک ویترین ثابت برای نمایش آثار در استانها خلق میشود که پویا، تازههای نشر را معرفی میکند و آثاری را در دسترس میگذارد که گاه آثار منتشره پیش از خود را به چالش میکشند و این سیر تکاملی نشان میدهد کتاب دفاع مقدس یک موجود زنده و همواره در حال رشد و ترقی است.
وی افزود: اگر بخواهیم نگاهی به آینده داشته باشیم، آیندگان نیز با دسترسی به آثار دفاع مقدس است که به فرهنگ ایثار و شهادت و زندگی عادی و روزمره هم نزدیک میشوند و محاسن و معایت روزگار فعلی را میبینند و لمس میکنند و آشنایی بین نسلی اتفاق میافتد، اما اینکه امروز خیلی از آداب و رسوم و فرهنگ دورههای تاریخی نزدیک به روزگار کنونی به خاطر نگاه تکبعدی به برخی مسائل، مکتوب نشده است در نتیجه یا منقرض شدهاند یا در شرف انقراض هستند، در کتابهایمان فرهنگ مردم در دورههای تاریخی را نمیبینیم یا اگر هم باشد به ندرت و کمرنگ میبینیم.
در مدیریت کتابخانه تخصصی دفاع مقدس افراد متخصص بهکار گرفته شوند
شاعر لرستانی به نحوه مدیریت کتابخانههای تخصصی اشاره کرد و افزود: نکته نهایی درباره تاسیس کتابخانه تخصصی دفاع مقدس، مدیریت آن است، در مدیریت کتابخانههای تخصصی باید از افراد متخصص، پویا و اهل فن استفاده کرد، کسی که زیر و بم جنگ استان را بشناسد، چهرههای شاخص جنگ استان را بشناسد، چهرههای شاخص را در ذهنش داشته باشد، موضوعات و کتابهای فاخر هر موضوع را خوانده باشد، بتواند در جلسات نقد و بررسی کتاب اظهار نظر کند و مراجعهکنندگان از مشاوره تخصصی کتابدار دفاع مقدس بهره ببرند.
عصمت دهقانی، یکی دیگر از نویسندگان حوزه دفاع مقدس در لرستان معتقد است، برای دسترسی اقشار مختلف جامعه به کتابهای دفاع مقدس لازم است که حتما یک کتابخانه و یک نمایشگاه دائمی از آثار دفاع مقدس در استان وجود داشته باشد که هم استانیها و مسافران وارد استان میشوند به این کتابها دسترسی داشته باشند.
وی افزود: با توجه به اینکه استان لرستان محل عبور کاروانهای راهیان نور به مناطق عملیاتی جنوب نیز است و این مسافران چند ساعتی را در استان لرستان حضور دارند ممکن است افرادی بخواهند به کتابخانه تخصصی دفاع مقدس مراجعه کنند از اینرو لازم است حتماً مکانی برای این امر در نظر گرفته شود.
شناخت کمبودها در حوزه دفاع مقدس از مزایای کتابخانه تخصصی دفاع مقدس است
دهقانی آشنایی با کتابهای دفاع مقدس، آشنایی با نویسندگان فعال دفاع مقدس در لرستان، ناشران دفاع مقدس و ناشران هماستانی، کتابهای منتشر شده درباره نقش لرستان در دفاع مقدس و شناخت کمبودهایی که در حوزه دفاع مقدس وجود دارد را ازجمله مزایای کتابخانه تخصصی دفاع مقدس برشمرد و افزود: خانوادههایی که برای دریافت کتاب برای فرزند خردسال یا نوجوان خود به این کتابخانه مراجعه میکنند قطعاً نظراتی دارند که کتابهای کودک و نوجوان در حوزه دفاع مقدس به چه شکل طراحی شوند که با توجه به شرایط امروز جامعه تاثیرگذاری خود را داشته باشند و این تعامل میتواند در این کتابخانه نیز صورت بگیرد.
نویسنده کتاب «حماسه چزابه» گفت: در کتابخانه تخصصی دفاع مقدس کتابها سازماندهی شده است و امکان فهم اینکه مخاطبان بیشتر به دنبال چه کتابهایی هستند وجود دارد که به نیازسنجی منجر میشود؛ بهعبارت دیگر فرصت برای شناسایی زمینههای تولید محتوا بیشتر میشود.
دهقانی با بیان اینکه در حال حاضر در اداره کل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس استان کتابخانه حوزه دفاع مقدس وجود دارد، افزود: معتقدم این کتابخانه جوابگو نیست؛ باید کتابخانهای در سطح وسیعتر در مرکز استان و یا در شهرستانها شعبهای از این کتابخانه داشته باشیم.
داوود پهلوان، رئیس اداره کتابخانههای عمومی شهرستان بروجرد با بیان اینکه قشر جوان، آشنایی آنچنانی با حوزه دفاع مقدس ندارند، بیان کرد: وظیفه داریم در حد توان چه در حوزه کتاب و کتابخوانی و چه در حوزه انعکاس خبر، جوانان و نوجوانان را با این موضوع آشنا کنیم. در حوزه دفاع مقدس در کتابخانههای بروجرد همانطور که بخشهای مختلفی را با عنوان بروجردشناسی یا لرستانشناسی مستقل کردیم، در حوزه دفاع مقدس نیز با توجه به کتابهای موجود، یک یا چند قفسه و ردیف کتاب را مختص این مهم قرار داده و جدا کردهایم.
رئیس اداره کتابخانههای عمومی بروجرد با اشاره به تغییر رویکرد کتابخانههای عمومی و حرکت در مسیر تبدیل به پایگاههای اجتماعی گفت: کتابخانههای عمومی دیگر مانند گذشته صرفا به امانت کتاب نمیپردازند و با توجه به تغییر رویکرد کتایخانههای عمومی به پایگاههای اجتماعی، امانت کتاب هم یکی از وظایف آنهاست است. در مناسبتهای مختلف مانند محرم، اربعین، دفاع مقدس، برنامهها و فعالیتهای خاص فرهنگی - اجتماعی انجام میشود و حوزه دفاع مقدس یکی از موضوعات اصلی برنامههای این اداره است.
کتابخانه تخصصی دفاع مقدس باید تمام دیجتال باشد
پهلوان با اشاره به تأثیر فضای مجازی در همه حوزهها و حوزه کتاب و کتابخوانی گفت: اگر کتابخانه اختصاصی دفاع مقدس در یکی از شهرهای استان داشته باشیم به طبع باید طوری ایجاد شود که بهصورت تمام دیجیتال باشد که کاربران به آن دسترسی داشته باشند. اگر کتابخانه تخصصی دفاع مقدس فقط در بحث منابع چاپی باشد فقط برای همان شهر قابل استفاده خواهد بود.
وی افزود: اگر ظرفیت آن وجود داشته باشد که در هر شهری یک کتابخانه تخصصی حوزه دفاع مقدس افتتاح شود، بسیار مطلوب است؛ اما اگر بتوانیم در یکی از کتابخانههای عمومی هر شهر یک بخش مستقل مثل بخش مرجع، نشریات برای این حوزه داشته باشیم بُرد بیشتری خواهیم داشت تا بخواهیم یک کتابخانه تخصصی داشته باشم که کل استان به آن دسترسی نداشته باشند.
نصرتاله امیریخواه، کارشناس فرهنگی گفت: با توجه به اهمیت دفاع مقدس و آثار تربیتی و هویتی 8 ساله دفاع مقدس بر روی گروههای مختلف جامعه بهویژه نسل جوان، باید کار شود و هیچ شکی در انجام فعالیتهای تخصصی در این حوزه نیست.
وی گفت: در حوزه فرهنگی بهویژه حوزه کتابخانهها دو رویکرد گنجینهای و رویکرد دسترسی تعریف شده است، رویکرد گنجینهای همانطور که از عنوانش نیز برمیآید به دنبال این است که گنجینهای از آثار مختلف در حوزه خاص بهعنوان مثال دفاع مقدس را داشته باشیم که مورد استفاده پژوهشگران قرار بگیرد و دسترسی عموم به آن محدود باشد. در رویکرد دسترسی این اعتقاد وجود دارد، دسترسی عموم افراد به منابع در حوزههای مختلف آسان شود.
امیریخواه افزود: زمانی که نتوانیم دسترسی عامه مردم را به این کتابها فراهم کنیم؛ حقیقتا کار خاصی انجام ندادیم، زمانی میتوانیم مدعی باشیم که کار فرهنگی را به صورت کامل انجام دادیم که بتوانیم دسترسی عموم مردم به منابع کتابخانهای داشته باشیم.
این کارشناس فرهنگی بر ضرورت تأسیس کتابخانه تخصصی دفاع مقدس در لرستان تأکید کرد و افزود: اگر به دنبال این هستیم که آثار تربیتی و هویتی دفاع مقدس، رزمندگان، خانوادههای شهدا، ایثارگران را وارد زندگی افراد کنیم و در مورد آن بحث و گفتوگو و تبادل نظر شود باید دسترسی عمومی افراد به کتاب را داشته باشیم.
کتابخانه تخصصی دفاع مقدس در حوزه کتابخانههای عمومی باید اداره شوند
وی ادامه داد: تاسیس کتابخانه تخصصی دفاع مقدس در لرستان به دلیل اینکه میتواند آثار منتشر شده حوزه دفاع مقدس را جمعآوری کند امر مبارکی است؛ اما چالشی که با آن مواجه هستیم کتابخانه تخصصی دفاع مقدس را اگر در حوزههایی غیر از کتابخانههای عمومی داشته باشیم احتمالا با چالشهایی روبرو خواهیم بود، و آن هدف نهایی که بحث و گفتوگو تبادل نظر، ایجاد باشگاههای مختلف کتابخوانی در مورد کتابهای دفاع مقدس است، ایجاد نمیشود.
امیریخواه به ویژگیهای کتابخانههای عمومی اشاره کرد و افزود: کتابخانههای عمومی ویژگیهای جذاب بسیاری دارند، اول اینکه عضویت در کتابخانههای عمومی تقریبا رایگان است، شبکه گسترده و به اصطلاح اهل فن مویرگی در کل کشور در شهرها و روستاها دارند. مزیت دیگر آن عضویت سراسری آن است، یعنی اگر در هر یک از کتابخانههای عمومی استان باشید میتوانیم از تمام کتابخانههای عمومی سراسر کشور استفاده کنیم. کتابخانههای عمومی در بخش ارائه ماموریتهای خود بدون توجه به اینکه مخاطبانشان از کدام گروه سنی، جنسی، نژادی، قومی، زبانی و سطح سوادی هستند، خدمات ارائه میکنند. از کودکان 4 -5 ساله تا افراد 70-80 ساله که کتابهای مورد نیاز خود را تهیه می کنند. در این فضاهاست که میتوان کارهای فرهنگی به خوبی صورت بگیرد. در فضای عمومی که علاقهمندان میتوانند حضور پیدا کنند و کتابهای مورد نیاز خود را پیدا کنند.
این کارشناس فرهنگی گفت: معتقدم باید کتابخانههای عمومی را در بحث ایثار و شهادت غنی کنیم اگر منابعی هست که احساس میکنیم باید به دست مخاطبان برسد با توجه به دامنه گسترده فعالیت کتابخانههای عمومی به نظر میرسد باید در این حوزه کار کنیم و در دسترس عموم افراد قرار بگیرد.
امیریخواه افزود: در کتابخانه تخصصی دفاع مقدس مقدس شاید نیازهای پژوهشگران این حوزه تامین شود ولی آیا هدف ما و ضرورت ما فقط برآورده کردن نیازهای پژوهشگران است؟ اگر ضرورت فقط این است بله حتما لازم است و باید انجام شود، اما نه گاهی باید به آثار بعدی بیشتر توجه شود؛ به همین منظور معتقدیم باید جایی باشد که در دسترس عموم مردم و علاقهمندان باشد، از همین رو پیشنهادم به صورت خاص این است که غنیسازی منابعی که در کتابخانههای عمومی داریم انجام شود.
غنیسازی منابع کتابخانههای عمومی به حوزه ایثار و شهادت در دستور کار باشد
وی گفت: بخشهای مختلفی در کتابخانههای عمومی سراسر استان وجود دارد به عنوان بخش ایثار و شهادت که کتابهای مرتبط ایثار و شهادت و دفاع مقدس را پوشش می دهد چه آثار نویسندگان بومی چه آثار نویسندگان کشوری، به عنوان مثال در کتابخانه عمومی غدیر خرمآباد با توجه تفاهم نامهای که با بنیاد شهید و امور ایثارگران استان داشته بخشی تقریبا غنی با حدود 3000 جلد کتاب که اتفاقا ازبخشهای مورد رجوع خانوادهها و ایثارگران و نوجوانان است قرار دارد. در کتابخانههای دیگر استان هم وجود در حد چند قفسه این بخش وجود دارد؛ ولی باید سعی کنیم این بخشها غنی شوند و در دسترس مردم قرار گیرند و این کار آثار و برکات مناسبی خواهد داشت.
سرهنگ محسن رشیدی، مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس استان لرستان با بیان اینکه تشکیل کتابخانه تخصصی دفاع مقدس یک امر ضروری برای تمام استانهاست افزود: کتابخانه تخصصی باغ موزه لرستان بخشهای مختلفی همچون سالن مطالعه، مخزن، سالن آمفیتئآتر و ... را شامل میشود.
مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس لرستان به لزوم قرار گرفتن اهل قلم حوزه دفاع مقدس در یک مکان واحد برای جمعآوری و تدوین آثار دفاع مقدس در بخشهای مختلف اشاره کرد و افزود: نویسندگان در کتابخانه تخصصی دفاع مقدس در بخشهای تاریخ شفاهی، خلاقیتهای جنگ، بخش اسنادی جنگ، پشتیبانی جنگ، نقش نهادهای انقلابی و دفاع مقدس در جنگ میتوانند با بحث و تبادل نظر از موازیکارها جلوگیری کنند.
پایگاه تخصصی دفاع مقدس در استان ایجاد میشود
وی به ایجاد پایگاه تخصصی دفاع مقدس طبق تفاهمنامه منعقد شده از سوی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس لرستان و دانشگاه لرستان اشاره کرد و افزود: محققان از سراسر کشور میتوانند به منابع مختلف شامل عکس، فیلم و کتاب با این موضوع دسترسی پیدا کنند.
رشیدی گفت: با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری که هیچ چیز جای کتاب را نمیگیرد بر این اساس کتابخانه تخصصی باغ موزه دفاع مقدس از زوایای مختلف نقشهایی که مردم در دفاع مقدس داشتهاند احصا میکند. کتابهای صوتی نیز در این کتابخانه وجود دارد، فایلهای صوتی برای علاقهمندان به کتابهای صوتی در دسترس خواهد بود.
1300 ساعت تاریخ شفاهی رزمندگان لرستان احصا شده است
مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس لرستان با بیان اینکه تاکنون حدود 1300 ساعت از تاریخ شفاهی رزمندگان لرستان احصاء شده و به کتاب تبدیل شده است افزود: سالانه 20-30 کتاب با توانی که امروز وجود دارد به کتاب صوتی در استان تبدیل میشود.
رشیدی با اشاره به کتاب اسنادی منتشر شده از سوی این بنیاد در سال گذشته کفت: در این کتاب که مربوط به بمباران استان لرستان است اگر کسی بخواهد تحقیقی انجام دهد میتواند به راحتی از این کتاب استفاده کند و نیاز به مراجعه سایتهای مختلف نیست.
تدوین دانشنامه دفاع مقدس از ضرورتهای کتابخانه تخصصی دفاع مقدس است.
وی دلایل وجود کتابخانه تخصصی دفاع مقدس لرستان را استفاده محقیقن از این کتابخانه و تدوین دانشنامه دفاع مقدس لرستان برشمرد و افزود: این دانشنامه بهعنوان دایرهالمعارف جنگ 8 ساله لرستان است که ما در 8 سال جنگ در لرستان چه اقداماتی انجام دادهایم؟ چه کردهایم آیا اسناد و مدارکی داریم؟ این دانشنامه هم مستدل است، هم مستند است هم متقن است. بخش شهرستانهای آن شروع شده و بخش استان آن نیز در حال انجام است.
رشیدی افزود: همه این کارکردها در این کتابخانه تخصصی جمع خواهند شد، از استانهای مختلف هر کتابی که چاپ میشود یک نسخه برای ما ارسال میشود و ما نیز از کتابهایی که چاپ میکنیم برای آنها ارسال میکنیم و بعدا لیست و اسامی کتابها در آن پایگاه نیز بارگذاری خواهد شد و هرکس بخواهد تحقیقی انجام دهد کتاب به راحتی در دسترس قرار دارد.
کتابخانه باغ موزه دفاع مقدس لرستان متعلق به آحاد مردم است
مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس استان لرستان درباره استفاده عموم مردم از باغ موزه دفاع مقدس و کتابخانه تخصصی آن افزود: موزه دفاع مقدس مختص به آحاد مردم است و هیچگونه ممیزی وجود ندارد، از صبح تا غروب باز است و ساعت کاری آن بعدا که به صورت رسمی افتتاح شد اعلام خواهد شد.
وی گفت: هر محققی که بخواهد کتابی را به امانت ببرد مانند کتابخانههای عمومی میتواند از خدمات این کتابخانه استفاده داشته باشد. همه مجموعه متعلق به مردم است و استاندار لرستان به عنوان رئیس هیات امنا باغ موزه و کلیه کسانی که در این مجموعه هستند تلاششان برای مردم است. نه تنها بخش کتابخانهای کلیه بخشها متعلق به مردم است.
رشیدی از برگزاری کارگاههای داستاننویسی، نویسندگی برای نوقلمان و آموزش پیادهسازی فایل صوتی خبر داد و افزود: جنگ 8 ساله با همراهی مردم به پیروزی رسید و امیدواریم که مردم به کمک ما بیایند که این کارها به سرانجام برسد چرا که امکان ندارد بنیاد حفظ آثار این کار را به تنهایی بتواند انجام دهد.
مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس لرستان گفت: باغ موزه از لحاظ فیزیکی به صورت کامل آماده است و در یک روز ملی و همزمان با 4 استان دیگر بهصورت رسمی افتتاح خواهد شد.
نظر شما