نشست نقد و بررسی کتاب «جامعهشناسی فرهنگ» برگزار شد
«جامعهشناسی فرهنگ» را باید در دل تاریخ 20 ساله مطالعات فرهنگی فهمید
حسام سلامت، دانشجوی دکترای دانشگاه تهران گفت: این کتاب در قیاس با سایر آثار ویلیامز جزء آثار دستهدوم او بهشمار میرود. ویلیامز نقشهنگاری موضوعی از جامعهشناسی فرهنگ ارایه میکند بنابراین مخاطب در این کتاب با مبانی ایجابی ویلیامز روبهرو نمیشویم و باید در دل یک تاریخ 20 ساله مطالعات فرهنگی آن را فهمید.
سلامت در این نشست با طرح این سوال که این کتاب در کجای کتابخانههای ایران جای میگیرد، گفت: پاسخ این سوال ما را به روند شکلگیری مجله ارغنون در ایران میرساند میتوان گفت تاسیس این نشریه نقش مهمی در پایهگذاری مطالعات فرهنگی در ایران داشت و از اواخر دهه 70 این رشته در کشور تاسیس شد همانطور که میدانید ویلیامز از بنیانگذاران و پدران مطالعات فرهنگی در انگلیس بهشمار میاید و با وجود اینکه ما با تاخیر 20 ساله با این رشته روبرو شدیم هنوز آثار اصلی این رشته در ایران ترجمه نشده است. از این منظر ترجمه کتاب جامعهشناسی فرهنگ مغتنم است.
وی ادامه داد: اگرچه این کتاب در قیاس با سایر آثار ویلیامز جزء آثار دستهدوم او بهشمار میرود چراکه در آن مخاطب تکلیف خودش را نمیداند و با مجموعهای از مفاهیم مختلفی روبهرو میشود و به عبارت دیگر ویلیامز نقشهنگاری موضوعی از جامعهشناسی فرهنگ از آن ارایه میکند. بنابراین مخاطب در این کتاب با مبانی ایجابی ویلیامز روبهرو نمیشود. اما این کتاب را باید در دل یک تاریخ 20 ساله مطالعات فرهنگی فهمید.
این دانشجوی دکترای جامعهشناسی در ادامه به مفهوم فاصلهگذاری در اندیشه ویلیامز اشاره کرد و گفت: بهاعتقاد ویلیامز هرچه فاصله اجتماعی از مرکز قدرت بیشتر باشد دست محقق یا نهاد برای خلاقیت بازتر میشود به اعتقاد ویلیامز به طور مثال مطبوعات و صدا و سیمای دولتی چنانچه از مرکز قدرت دورتر باشند میتوانند خلاقیت بیشتری داشته باشند اما مادامی که دستشان در جیب دولت باشد نمیتوانند از ایدئولوژی دولتی بهدور باشند.
وی تاکید کرد: البته در این فرایند باید امکان دموکراتیزه شدن دولت را نیز در نظر داشته باشیم تا در نهایت آن مفهوم دموکراتیزهشدن فرهنگ نیز بهوجود بیاید. پس در حوزه سیاستگذاری از دیدگاه ویلیامز ما میتوانیم از دو مفهوم فاصلهگذاری و ضرورت دموکراتیزهکردن فرهنگ در ارتباط با دولت سخن بگوییم.
ویلیامز در این اثر به فرهنگ عامیانه نیز میپردازد
امیر در این نشست با بیان اینکه این کتاب مبارزه با کلیتی است که ویلیامز از آن به معنای افشاگری یاد میکند، گفت: ویلیامز در این اثر فرهنگ را کلیتی میداند که از شیوه زندگی ما نشأت میگیرد. او در این کتاب به حوزههای مختلفی که فرهنگ به آنها میپردازد توجه میکند و برای فرهنگ 7 وظیفه برمیشمارد. به اعتقاد ویلیامز جامعهشناسی فرهنگ با فرایندهای اجتماعی از جمله ایدئولوژی سروکار دارد. همچنین جامعهشناسی با شکلهای فرهنگی، ابزارهای تولید سروکار دارد و از سوی دیگر باید روشهای شناسایی تشخیص فرهنگ را بررسی کند. همچنین جامعهشناسی فرهنگ به شکلهای هنری خاص توجه میکند و فرایندهای بازتولید اجتماعی فرهنگ را در نظر میگیرد و به موارد عام و خاص فرهنگ میپردازد.
وی ادامه داد: ویلیامز خود به طبقه کارگر تعلق دارد اما با این وجود معتقد است لازم نیست برای مبارزه با سرمایهداری لزوما تعلق به نظام بورژوازی نداشته باشید. در میان جامعهشناسان ایرانی آصف بیات با کتابی مانند سیاستهای خیابانی میتوان دیدگاهی شبیه به ویلیامز داشته باشد.
امیر در پایان گفت: بحث فرهنگ عامیانه نیز موضوع دیگری است که ویلیامز در این اثر به آن میپردازد و با همان نگاه قبلی خودش آن را مورد توجه قرار میدهد و میگوید که حتی مخالفان سرمایهداری هم میتوانند در درون نظام سرمایه داری قرار داشته باشند.
ضعف ادبیاتسازی و منابع در جامعهشناسی فرهنگ
تسلیمی طهرانی نیز در ادامه این نشست با بیان اینکه این کتاب یکی از آثار مهم در حوزه جامعهشناسی فرهنگ است، افزود: ویلیامز در 8 فصل مباحث موردنظر خود را در این کتاب شرح میدهد او در فصل نخست به بررسی جامعهشناسی فرهنگ و مفهوم آن پرداخته و روند فرهیختهساختن افراد و سبکزندگی را شرح میدهد به اعتقاد ویلیامز و از آنجا که او تعلق به طبقه کارگر دارد تعریف فرهنگ لزوما از سوی طبقه فرهیخته جامعه تعریف نمیشود و بهعنوان یک نظام دلالت مورد توجه قرار میگیرد. همچنین رابطه بین فرهنگ و بازار و نسبت این دو در کتاب شرح داده میشود.
وی با اشاره به افول مکاتب هنری و ادبی در ایران افزود: این کتاب میتواند به طرح این موضوع در ایران کمک کند آنچنان که ویلیامز در این کتاب به این موضوعات اشاره کرده است. همچنین در فصل 4 این اثر فرایند تولید فرهنگی شرح داده شده و ماتریالیسم فرهنگی و سازمانهای فرهنگی توضیح داده میشود.
این محقق حوزه جامعهشناسی با اشاره به ضعف ادبیاتسازی و منابع در حوزه جامعهشناسی فرهنگ در ایران عنوان کرد: متاسفانه جامعهشناسی در ایران در اکثر حوزهها دچار ضعف است و تحقیقات و تولیدات ما در حوزه جامعهشناسی فرهنگ و در زمینههایی مانند سبک زندگی، ایدئولوژی، انواع هنرها و غیره کم است و از این منظر کتاب جامعهشناسی فرهنگ میتواند سوژههای مفیدی را در اختیار محققان ایرانی قرار دهد.
وی در پایان سخنانش گفت: دولت نیز میتواند از آثار مستقل در حوزه جامعهشناسی فرهنگ حمایت کند و آن را در دستور کار خود قرار دهد.
نظر شما