دهباشی و صحنه‌گردانی فرهنگ

_{خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،} نعمت الله فاضلی، علی دهباشی این روزها در بستر بیماری و اسیر کروناست. همه برای سلامتی او دعا می‌کنیم. در عین حال فرصتی است تا به او و انسان‌های فرهیخته‌ای مانند او بگوییم که دوست‌تان داریم و برای ما و فرهنگ ایران بسیار بسیار عزیز و دردانه هستید. جناب دهباشی یکی از برجسته‌ترین خادمان فرهنگ معاصر ایران است. مقام دهباشی را «صحنه‌گردان فرهنگ» می‌دانم، کسی که مهارت‌ها و شایستگی‌های لازم برای خلق نشریه‌های فرهنگی فاخر و ماندگار، کلک و بخارا و برگزاری هم‌اندیشی‌های فرهنگی اثرگذار و ایجاد تعامل سازنده میان فرهیختگان و خالقان فرهنگ و هنر را دارد؛ کسی که می‌تواند نهادهای گوناگون جامعه را با خالقان فرهنگ و مخاطبان آن‌ها پیوند زند و گفت‌وگویی زنده و ضروری میان همه ایجاد کند. دهباشی سرمشق و نمونه‌ای آرمانی از کارگزار فرهنگی و صحنه‌گردان فرهنگ است.

یکی از بارزترین نیازهای جامعه ما همین صحنه‌گردان‌های فرهیخته و توانمند است. دهباشی با انتشار نشریه‌های کلک و بخارا و برگزاری شب‌های بخارا نشان داد که اگر صحنه‌گردانان توانمند در جامعه باشد می‌توان با بسیج منابع فرهنگی، تصویر دیگری از فرهنگ ایران امروز ارائه کرد. علی دهباشی خدمتگزار بزرگی است که به تعبیر برخی همچون یک نهاد فرهنگی بزرگ و اثرگذار در دهه‌های اخیر کار کرده است.

یادم نیست دقیقا از چه زمانی اما می‌دانم که سال‌های طولانی است نام دهباشی را می‌شناسم. هنگام برگزاری شب‌های بخارا ویژه محمود مهر محمدی، علی بلوکباشی و محمدحسین پاپلی یزدی با ایشان از نزدیک آشنا شدم. او دعوت کرد که در این شب‌ها سخنرانی کنم. یک بار هم هنگام پژوهش «چشم‌اندازهای فرهنگ معاصر ایران» او واسطه تعامل ما با استاد داریوش شایگان شد و در نشست مشترک ما در منزل استاد شایگان هم حضور داشت. دهباشی هزاران تقلا برای رونق و نشاط بخشیدن به فرهنگ و هنر امروز ایران انجام داده است. گمان می‌کنم همه اهالی فرهنگ روزی و جایی با دهباشی لاجرم تعاملی داشته یا خواهند داشت.

نکته‌ای که باید به‌خاطر داشته باشیم این است که صحنه‌گردانان فرهنگ نقش مهم و حیاتی در پویایی و پایایی ایران و فرهنگ آن دارند و باید آن‌ها را در نظر داشت و قدرشناس‌شان بود. این صحنه‌گردانان معمولا «پشت صحنه» هستند. همین امر ارزش کار آن‌ها بیش‌تر و بیش‌تر می‌کند. بسیاری از ناشران (ثالث، نی، آگاه، نگاه امروز، سخن، چشمه و ...) هم بخش مهمی از همین صحنه‌گردانان هستند. همچنین سردبیران نشریات فرهنگی نیز یکی دیگر از این صحنه‌گردانان گمنام و بی‌نام هستند که با سختی‌ها و خطرهای بسیار برای رونق بخشیدن به فرهنگ تلاش می‌کنند. یا روزنامه‌نگاران فرهیخته‌ای که با شهامت و خلاقیت و عشق به ایران و فرهنگ آن برای روشن نگاه داشتن دموکراسی و آزادی صحنه‌گردان فرهنگ جامعه‌اند.

دهباشی‌ها را باید قدرشناسی کرد. این‌ها با ریاضت‌کشی و محرومیت و دستان خالی برای توسعه فرهنگی این مرز و بومی می‌کوشند و می‌جوشند و می‌خروشند و می‌آفرینند. به احترام دهباشی و همه دهباشی‌ها، لحظه‌ای بیندیشیم که چگونه باید آن‌ها را یاری کنیم، قدردان خدمات‌شان باشیم و چگونه به جامعه و مردم ضرورت وجود این صحنه‌گردانان مدنی فرهنگ را یادآور شویم. به خاطر داشته باشیم دهباشی‌ها خدمتگزار حکومتی و ایدئولوژی و از این حرف‌ها نیستند که از راه فرهنگ بتوانند نان و نامی پیدا کنند‌؛ این صحنه‌گردان‌ها اعتبارشان به این است که مدنی و داوطلب هستند و هویت مستقل دارند و برای استقلال بخشیدن به فرهنگ خدمت و تلاش می‌کنند. در این زمانه چنین خادمان مدنی را باید بیش از هر چیز بزرگ داشت و قدر شناخت.