به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نخستین پایگاه داده برای سازماندهی دانش حوزه باستان‌شناسی کشور بر مبنای الگوی مرجع مفهومی سی‌داک شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم) به‌عنوان نتیجه نهایی و عملیاتی یک رساله دوره دکتری در دانشگاه خوارزمی، روی وب به نشانی (http://qoqnus.nosa.com/)  قرار گرفت.
 
معصومه نیک‌نیا، دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی از دانشگاه خوارزمی با اعلام این خبر گفت: در سال‌های اخیر بحث علوم‌انسانی-دیجیتال (Digital Humanities) و استفاده از ابزارهای دیجیتال در حوزه‌هایی مانند تاریخ، ادبیات، باستان‌شناسی و غیره مطرح شده ‌است. علوم‌انسانی-دیجیتال، شیوه‌های جدیدی از دانشوری (Scholarship) برای پژوهش، تدریس و انتشار مبتنی بر همکاری میان‌رشته‌ای با استفاده از رایانه است.
 
وی افزود: اگرچه پژوهش‌های حوزه علوم‌انسانی-دیجیتال مجموعه‌ای از فعالیت‌های همگراست و به تحقیق درباره‌ جهانی می‌پردازد که در آن منابع چاپی دیگر رسانه اصلی برای تولید و انتشار دانش محسوب نمی‌شود، اما متن‌محور بودن، یکی از ویژگی‌های اصلی این پژوهش‌هاست؛ بدین معنا که پژوهش‌ها در یک بافت خاص و مبتنی بر مدارک مستندی نظیر متون، تصاویر، سنگ‌نبشته‌ها و غیره انجام می‌شوند. با این تفسیر، سازماندهی دانش تولیدشده در این حوزه‌ها نیز اهمیت بیشتری یافته‌ و شکل جدیدی به خود گرفته ‌است. در همین راستا، الگو‌های مفهومی برای تسهیل سازماندهی دانش مطرح شدند. هدف اصلی الگوی مرجع مفهومی سی‌داک، تسهیل تبادل و یکپارچه‌سازی اطلاعات استخراج‌شده از منابع ناهمگون در حوزه میراث فرهنگی است.
 
نیک‌نیا تصریح کرد: یکی از این الگوها در حوزه میراث فرهنگی، الگوی مرجع مفهومی سی‌داک (CIDOC CRM)، حاصل بیش از دو‌ دهه کار کمیته بین‌المللی سندپردازی (سی‌داک) در شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم) است. هدف اصلی الگوی مرجع مفهومی سی‌داک این است که تبادل و یکپارچه‌سازی اطلاعات استخراج‌شده از منابع ناهمگون در حوزه میراث فرهنگی را برحسب یک هستان‌نگاری (Ontology) رسمی امکان‌پذیر کند. نرم‌افزار ققنوس شرکت نوسا، از این الگوی مفهومی برای سازماندهی اطلاعات پایگاه‎های داده خود استفاده می‎کند.
 
پیاده‌سازی الگوی مرجع مفهومی سی‌داک برای باستان‌شناسی ایران
این دانش‌آموخته دوره دکتری رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه خوارزمی، ادامه داد: همگام با این تلاش‌های ملی و بین‌المللی برای به‌کارگیری الگوی مرجع مفهومی سی‌داک، پروژه رساله دوره دکتری اینجانب در حوزه باستان‌شناسی ایران با عنوان «پیاده‌سازی الگوی مرجع مفهومی سی‌داک (CIDOC CRM)  برای حوزه باستان‌شناسی ایران» در دانشگاه‌های خوارزمی ایران و کلن آلمان تعریف و از میان پروژه‌های کاوش باستان‌شناسی در ایران، پروژه مشترک کاوش باستان‌شناسان ایرانی و آلمانی در منطقه وشنوه، به‌عنوان نمونه انتخاب شد.
 
وی گفت: وِشنوه، در بخش غربی فلات مرکزی ایران و 35 کیلومتری جنوب شهرستان قم (خط هوائی) قرار دارد. در سال 1380 (2000) در کاوش‌های هیأت مشترک پژوهش‌های باستان‌شناختی ایران (سازمان میراث فرهنگی ایران – تهران) و آلمان (موزه معدن آلمان – بوخوم)، اشیائی از جنس سفال، چوب، شیشه و جواهراتی که در آب نگهداری می‌شدند؛ به‌دست آمد. این محوطه دربرگیرنده معادن باستانی است که توسط هیأت مشترک، «چاله غار یک» و «چاله غار دو» نامگذاری شد. با بررسی انجام شده روی اشیاء مشخص شد که علاوه بر اینکه این منطقه، یک نذرگاه و مکان مقدس محسوب می‌شده، از قدیمی‌ترین معادن مس ایران به‌شمار می‌آمده که قدمت آن به 800 سال پیش از میلاد برمی‌گردد.
 
پایگاه «مجموعه آثار یافت‎شده در وِشنوه» در نرم‌افزار ققنوس
نیک‌نیا بیان کرد: پایگاه «مجموعه آثار یافت‎شده در وِشنوه» در نرم‌افزار ققنوس، به قصد ثبت اطلاعات اشیاء یافت شده و رخدادهای کاوش در این منطقه بر مبنای الگوی مرجع مفهومی سی‌داک، طراحی و پیاده‌سازی شده‌ است. اطلاعات مربوط به کاوش این منطقه، در قالب یک گزارش کاوش، سه گزارش مرمت اشیاء، هفت مقالۀ پژوهشگران ایرانی - آلمانی و یک رساله دکتری به زبان‌های انگلیسی و فارسی در دسترس بود. برای پیاده‌سازی این پایگاه دوزبانه (فارسی-انگلیسی)، 11 مرحله اصلی تعریف شد. این پایگاه در حال حاضر از طریق وب به نشانی: http://qoqnus.nosa.com/ و همچنین نسخه رایگان نرم‌افزار ققنوس قابل دریافت از طریق: https://qnssupport.nosa.com/download در دسترس همگان است.
 
این پژوهشگر در پایان ابراز امیدواری کرد: با توجه به پتانسیل نرم‌افزاری منحصر به‌فردی که در ایران، از طریق شرکت دانش‌بنیان نوسا فراهم شده و نمونه مشابه خارجی آن با این رویکرد وجود ندارد، امیدوارم این پایگاه مورد توجه متخصصان و مؤسسات و نهادهای مرتبط با حوزه‌ میراث فرهنگی به‌ویژه باستان‌شناسی و موزه‌ها قرار گیرد، زیرا سازماندهی دانش حوزه میراث فرهنگی بحث بسیار جدی است و باید در برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت نهادهای مرتبط مورد توجه قرار گیرد.